Nowa ordynacja podatkowa. Oto najważniejsze zmiany

Przyśpieszająca cyfryzacja postępowań podatkowych, rosnąca liczba orzeczeń sądowych ws. podatkowych, mnogość aktów prawnych i wątpliwości co do ich interpretacji to tylko kilka powodów, dla których w 2014 roku powołano Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego. Owocem ich pracy jest nowa Ordynacja podatkowa, która za główny cel stawia uproszczenie prawa i poprawę relacji na linii urząd – podatnik.

Ogólne zasady prawa podatkowego

Nowy akt rozpoczyna się od ogólnych zasad prawa podatkowego. Jak podkreśla ustawodawca w uzasadnieniu ustawy, katalog takich ogólnych reguł nie ma charakteru zamkniętego, stąd niewykluczone, że w przyszłości Ordynacja rozszerzy się o nowe zapisy. Oto najważniejsze z nich:

• Organy podatkowe udzielają zobowiązanemu informacji i wspierają go w samodzielnym, prawidłowym i dobrowolnym wykonywaniu jego obowiązków i korzystaniu z praw
• Niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść zobowiązanego.
• Domniemywa się dobrą wiarę zobowiązanego, chyba że wystąpi powód, aby uważać inaczej.
• Organy podatkowe działają w sposób budzący zaufanie oraz kierują się zasadami bezstronności i równego traktowania zobowiązanych.
• Organy podatkowe podejmują te działania umożliwiające osiągnięcie celu ustawowego, które są najmniej uciążliwe dla zobowiązanego.
• Organy podatkowe żądają tylko tych informacji, dokumentów i innych dowodów, do których nie mają dostępu, a które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Po stronie podatnika

Ustawodawca w nowej Ordynacji podatkowej kładzie nacisk przede wszystkim na ochronę praw podatnika w relacji z urzędnikami. Zgodnie z art. 33 ustawy, podatnikowi przysługuje prawo do:

• rzetelnego, bezstronnego, sprawnego i terminowego załatwiania jego spraw
• ochrony prywatności oraz zachowania danych w poufności
• wyboru sposobu opodatkowania
• zapłaty podatku w kwocie nie wyższej niż wymagana przez przepisy prawa podatkowego
• korygowania deklaracji podatkowych
• uzyskania zwrotu nadpłaty oraz zwrotu podatku
• stabilizacji stosunków prawnych przez przedawnienie
• ubiegania się o ulgi w spłacie
• reprezentowania przez pełnomocnika
• załatwienia sprawy w drodze porozumienia
• zaskarżenia rozstrzygnięć organów podatkowych
• składania skarg i wniosków

Alternatywne sposoby rozstrzygania sporów

Przepisy, które wejdą w życie w 2020 roku przewidują szereg niestosowanych dotąd instytucji. Jednym z nich jest umowa podatkowa. Nowym sposobem rozwiązania sprawy może być zawarcie umowy, w której stroną jest organ podatkowy i podatnik. Jak czytamy w uzasadnieniu, taka umowa może zostać zawarta w szczególności w przypadku trudnych do usunięcia wątpliwości co do stanu faktycznego w sprawie. Jakich spraw może dotyczyć umowa? Ustawodawca przyznaje, że tutaj zakres przedmiotowy jest elastyczny a katalog obszarów uzgodnień nieograniczony.

Mediacja to jedna z tzw. niewładczych form załatwiania spraw podatkowych, które jeszcze do niedawna uznawane były za nieprzydatne w prawie podatkowym – czytamy w uzasadnieniu. W ramach mediacji podatnik i organ podatkowy mogą porozumieć się sami albo z udziałem neutralnej i bezstronnej osoby trzeciej –mediatora. Mediacja może być zainicjowana przez stronę albo przez organ podatkowy i ma charakter dobrowolny. Ten sposób rozwiązywania spraw spornych może być wykorzystywany wszędzie tam, gdzie może być zawarta umowa podatkowa.

Nadpłata i zwrot podatku na nowych zasadach

W nowej Ordynacji czytamy o bezpodstawnym wzbogacaniu się jako przesłance, której zaistnienie eliminuje możliwość zwrotu nadpłaty. Organ podatkowy będzie mógł wówczas odmówić dokonania zwrotu należności. Zgodnie z nowymi przepisami, organ podatkowy zwróci nadpłatę bez wydawania decyzji, o ile ta nie została określona przez podatnika w nieprawidłowej wysokości. Reguła bezdecyzyjnego zwrotu nadpłaty ma przyspieszyć rozpatrywanie spraw przez urzędy i uprościć procedurę zwrotu podatku. Co więcej, nowe regulacje wydłużają z 30 dni do 3 miesięcy okres , w którym można złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty, także w związku z wznowieniem postępowania, w celu dochodzenia nadpłaty, gdy wynika ona z wyroku TK lub TSUE. Wnioski te mogą być złożone w tym terminie także po upływie okresu przedawnienia poboru

Limit bagatelności

Nowa ordynacja przewiduje zasadę niewszczynania oraz umarzania wszczętego z urzędu postępowania, jeżeli spodziewana kwota uszczuplenia nie przekracza ustawowo określonego limitu kwotowego. Ten określony jest w art. 226 i wynosi 50 zł. Chodzi o tzw. limit bagatelności sprawy. Nowy uprawnienia zyskuje w tym miejscu także samorząd. Rada gminy będzie mogła obniżyć ustawowy limit bagatelności w zakresie podatków pobieranych przez samorządowe organy podatkowe, gdzie zazwyczaj wymierzane są niższe kwoty zobowiązań oraz inaczej mogą kształtować się koszty postępowania. Takie rozwiązanie ma, zgodnie z założeniem ustawodawcy, przyczynić się do zwiększenia efektywności organów podatkowych w wyniku przesunięcia działań na najpoważniejsze , z punktu widzenia budżetu państwa, sprawy podatkowe.

Przedawnienie wymiaru i poboru zobowiązań podatkowych

Dziś organy podatkowe mają możliwość praktycznie nieograniczonego przedłużania okresu przedawnienia. Jak czytamy w uzasadnieniu, często wówczas dochodzi do nadużywania przez organy podatkowe niektórych przesłanek zawieszających okres przedawnienia zobowiązań podatkowych w celu przedłużenia okresu prowadzenia postępowań kontrolnych czy podatkowych . W nowej ordynacji podatkowej ustawodawca wprowadza limity czasowe, w których organ podatkowy będzie mógł wyegzekwować należny podatek. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art.169 ustawy, doręczenie decyzji wymiarowej organu pierwszej instancji nie wywołuje skutków prawnych (przedawnienie wymiaru) po upływie 3 lat. Wprowadzenie 3-letniego okresu przedawnienia dotyczy tzw. spraw nieskomplikowanych tj. m.in. nie dotyczących działalności gospodarczej. Przedawnienie może nastąpić po 5 latach np. w przypadku podatku akcyzowego, VAT, PIT lub CIT.

Ustawa z dnia 4.07.2018 Ordynacja podatkowa