Postępowanie mandatowe za wykroczenia skarbowe. Jak przebiega?

Postępowanie mandatowe za wykroczenia skarbowe uregulowane jest w kodeksie karnym skarbowym (skrót: kks).

Mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. W postępowaniu mandatowym zasadniczo karę grzywny w drodze mandatu karnego nałożyć można jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary surowszej niż podwójna wysokość minimalnego wynagrodzenia.

Kiedy postępowania mandatowego się nie stosuje? Postępowania mandatowego nie stosuje się, jeżeli:
1) w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej (podatkowej), chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego wymagalna należność została w całości uiszczona;
2) zachodzi zbieg przepisów (jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kks, przypisuje się tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów), a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego;
3) za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.

Upoważniony organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel, nakładając karę grzywny w drodze mandatu karnego, obowiązany jest określić wykroczenie skarbowe zarzucane sprawcy oraz pouczyć go o warunkach dopuszczalności postępowania mandatowego, a zwłaszcza o skutkach prawnych braku zgody.

Mandat karny skarbowy wydawany jest na dwa sposoby:
1) po uiszczeniu kary grzywny od razu bezpośrednio upoważnionemu podmiotowi, który ją nałożył; dotyczy to osoby czasowo tylko przebywającej w Polsce lub niemającej stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca pobytu. Taki mandat staje się prawomocny z chwilą uiszczenia kary grzywny.
2) kredytowany, za potwierdzeniem odbioru ukaranemu; dotyczy to osoby stale przebywającej w Polsce. Ten mandat taje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.

Mandat karny kredytowany powinien zawierać pouczenie o obowiązku uiszczenia nałożonej kary grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie.

W sytuacji braku zgody na przyjęcie mandatu, a zwłaszcza gdy sprawca wykroczenia skarbowego przebywa stale za granicą albo gdy nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju, organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel może dokonać tymczasowego zajęcia mienia ruchomego sprawcy, w szczególności przedmiotów zagrożonych przepadkiem.

Uchylenie mandatu

Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli karę grzywny nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie skarbowe albo na osobę, która nie podpisała mandatu karnego lub która nie ponosi odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu albo z urzędu.

Prawomocny mandat karny podlega także niezwłocznie uchyleniu (na wniosek ukaranego w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu albo z urzędu), jeżeli karę grzywny nałożono w sytuacji, gdy zachodzi zbieg przepisów (jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kks, przypisuje się tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów), a ten sam czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego; lub w sytuacji, gdy za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów.

Mandat podlega także niezwłocznie uchyleniu, gdy karę grzywny nałożono w wysokości wyższej niż podwójna wysokość minimalnego wynagrodzenia, z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej dopuszczalną jej wysokość.

Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona kara grzywny. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył karę grzywny w drodze mandatu karnego, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony interwenient. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.

Uchylając mandat karny, nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, niezwłoczny zwrot uiszczonej kwoty, chyba że czyn zarzucany sprawcy wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego, przestępstwa lub wykroczenia; w takim wypadku uiszczoną kwotę zatrzymuje się do zakończenia postępowania jako zabezpieczenie majątkowe grożących mu kar, środków karnych lub innych środków oraz kosztów postępowania.

W razie uchylenia mandatu karnego sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (zobacz tekst ujednolicony, w szczególności art. 136 i kolejne)