W księgach rachunkowych naszej jednostki figuruje należność przeterminowana od odbiorcy. Zastanawiamy się nad zawarciem umowy sprzedaży wierzytelności. Jeśli dojdzie ona do skutku, to jakie zapisy powinny się znaleźć w księgach?
Sprzedaż wierzytelności to alternatywny sposób na odzyskanie trudnego długu dla firm, które nie widzą perspektyw na szybką spłatę zobowiązań przez dłużnika. Obrót wierzytelnościami pozwala ponadto uniknąć kosztów prowadzenia postępowania sądowego i komorniczego. Przedmiotem obrotu mogą być wszelkie udokumentowane należności wynikające z działalności gospodarczej, m.in. długi z nieuregulowanych faktur lub noty odsetkowe.
Obrót wierzytelnościami dokonywany jest na podstawie umowy przelewu wierzytelności (cesji) zawartej pomiędzy zbywcą (cedentem) a nabywcą (cesjonariuszem). Przy czym w kodeksie cywilnym znalazły się jednak pewne ograniczenia przy przenoszeniu własności wierzytelności. Artykuł 509 k.c. brzmi: „Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki”.
Należy też pamiętać, że obrót wierzytelnościami, który jest usługą poza VAT, podlega opodatkowaniu PCC. Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników. W konsekwencji taka sprzedaż wierzytelności nie jest odpłatną usługą opodatkowaną VAT.
U nabywcy...
Zakup wierzytelności w księgach nabywcy ujmuje się na koncie „Pozostałe rozrachunki”. Do chwili wpływu środków od dłużnika różnicę pomiędzy wartością nominalną a ceną nabycia ujmuje się na koncie „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”. W momencie zapłaty należności w kwocie:
- pełnej – kwotę wynikającą z różnicy pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną zakupu należy przeksięgować z konta „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” na konto „Przychody finansowe”,
- niższej od pełnej, ale wyższej od ceny zakupu – nadwyżkę wartości nominalnej nad kwotą rzeczywiście zapłaconą należy przenieść na konto „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”, a różnicą (zyskiem) zwiększyć przychody finansowe,
- niższej od ceny zakupu – nadwyżkę wartości nominalnej nad kwotą rzeczywiście zapłaconą należy przenieść na konto „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” (ale tylko do wysokości wcześniejszego zapisu), zaś pozostałą częścią (stratą) zwiększyć koszty finansowe.
Jak wiadomo, przy zakupie dokonuje się obrotu pewnymi wartościami pieniężnymi. W związku z tym zakup wierzytelności należy zaliczyć jako operacje finansowe. W bilansie natomiast ewidencjonuje się je jako:
- wierzytelności krótkoterminowe w pozycji B.II.4 „Pozostałe należności”,
- wierzytelności długoterminowe (czyli takie, których termin zapłaty w dniu sporządzania bilansu jest dłuższy niż rok) w pozycji A.IV „Należności długoterminowe”.
...i zbywcy
W księgach zbywcy ewidencja sprzedaży wierzytelności wygląda podobnie do sprzedaży papierów wartościowych. Wyksięgowanie należności sprzedanej z konta „Rozrachunki z odbiorcami” odnosi się w koszty finansowe, natomiast wartość sprzedana należności zwiększa należności na koncie „Pozostałe rozrachunki” oraz przychody finansowe. [PRZYKŁAD]
PRZYKŁAD
Należność przeterminowana
W księgach rachunkowych firmy handlowej figuruje należność przeterminowana od odbiorcy na kwotę 10 000 zł. Firma zawarła umowę sprzedaży wierzytelności w cenie 7500 zł. Zapłata wpłynęła na rachunek bankowy firmy. Zapisy w księgach rachunkowych będą następujące:
Objaśnienia:
1. Sprzedaż wierzytelności:
a) wartość nominalna należności 10 000 zł: strona Wn konto 75-1 „Koszty finansowe” oraz strona Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”;
b) należność z tytułu sprzedaży 7500 zł: strona Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki ” oraz strona Ma konto 75-0 „Przychody finansowe”;
2. Wpływ środków finansowych na rachunek bankowy 7500 zł: strona Wn konto 13-0 „Rachunek bankowy” oraz strona Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).
