Powiatowy Urząd Pracy, Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej oraz Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego muszą skonsolidować rozliczenia VAT z powiatem, podobnie jak jednostki budżetowe – orzekł WSA w Gliwicach.
To wyrok ważny dla 400 polskich powiatów i miast na prawach powiatu. Dziś wszystkie trzy rodzaje jednostek, o których mowa wyżej, rozliczają się bowiem od nich odrębnie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał, że taka praktyka jest błędna (wyrok z 2 sierpnia 2017 r., sygn. akt III SA/Gl 568/17). Nie jest to jednak jedyny wyrok w sprawie powyższych jednostek.
W innym, z 6 czerwca tego roku (sygn. akt I SA/Wr 198/17), WSA we Wrocławiu orzekł przeciwnie. Wyjaśnił, że Powiatowy Urząd Pracy (tylko tej jednostki dotyczyła sprawa) powinien składać odrębne deklaracje od miasta/powiatu. Sprawę ostatecznie rozstrzygnie więc NSA.
Sprawa Gliwicka
WSA w Gliwicach rozstrzygał spór dotyczący miasta na prawach powiatu – Gliwic. Jest ono podatnikiem VAT, a od 1 stycznia 2017 r. musiało scentralizować rozliczenia tego podatku z jednostkami budżetowymi. Spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy miasto ma również obowiązek składać wspólne deklaracje VAT z jednostkami zespolonymi, czyli Powiatowym Inspektoratem Nadzoru Budowlanego (PINB), Komendą Miejską Państwowej Straży Pożarnej (KMPSP) oraz Powiatowym Urzędem Pracy (PUP).
Zdaniem przedstawicieli miasta taki wymóg istniał, bo jak wyjaśniali, powyższe jednostki nie prowadzą samodzielnej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT (art. 15 ust. 1 i 2).
Nie są bowiem niezależne w wykonywaniu swoich funkcji, dysponują jedynie mieniem przekazanym w zarząd przez osoby prawne (gmina, powiat), pokrywają wydatki z budżetu gminy lub powiatu, nie ponoszą odpowiedzialności za szkody wyrządzone swoją działalnością, a o ich przekształceniach decyduje rada miasta (organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, dalej: JST).
Tym samym nie spełniają wymogów uznania ich za odrębnych podatników VAT, jakie wynikają m.in. z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław oraz uchwały NSA z 26 października 2015 r. (sygn. akt I FPS 4/15).
Miasto zwróciło uwagę, że specustawa dotycząca centralizacji VAT w samorządach nakłada taki obowiązek na jednostki budżetowe utworzone przez JST, ale chodzi tu nie o formalne utworzenie danego podmiotu, a jedynie o wskazanie, że należy zcentralizować rozliczenia VAT tych jednostek, a nie innych gmin czy powiatów.
Innymi słowy, jeśli daną jednostkę utworzył w przeszłości inny podmiot, a dziś jest jednostką budżetową Gliwic, to oznacza, że jej rozliczenia powinny się znaleźć w deklaracji VAT składanej przez miasto.
Organ uznał inaczej
Do innych wniosków doszedł jednak dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach. Jego zdaniem jednostki wchodzące w skład powiatowej administracji zespolonej nie powinny być objęte procesem centralizacji rozliczeń VAT w ramach powiatu (miasta na prawach powiatu).
Organ uzasadnił, że wszystkie trzy jednostki, a więc PUP, PINB oraz KMPSP, wykonują zadania nałożone na nie ustawami. Ich utworzenie nie zależy od woli powiatu.
Co więcej, mimo że są zespolone ze starostą, pozostają organami administracji rządowej, a zadania wykonują we własnym imieniu. Zwierzchnictwo starosty nie ma charakteru służbowego. Nie są one też organami powiatu.
Ponadto PUP może funkcjonować na terenie większym niż jeden powiat. Z kolei KMPSP jest finansowana z budżetu państwa, a więc jest jednostką samodzielną i niezależną od powiatu. Sprawa trafiła w efekcie do sądu.
Stanowisko sądu
WSA w Gliwicach zgodził się ze stanowiskiem miasta. Sąd przeanalizował ustawy o finansach publicznych, o samorządzie powiatowym oraz regulujące funkcjonowanie powyższych trzech jednostek i orzekł, że nie można powiedzieć, że są one samodzielne w prowadzeniu działalności.
Sąd zwrócił uwagę m.in. na fakt ich finansowego podporządkowania powiatowi. Uznał więc, że wszystkie trzy podmioty powinny rozliczać VAT razem z miastem/powiatem.
Warto zwrócić uwagę na to, co orzekł WSA we Wrocławiu. Uznał on, że PUP jest organem administracji rządowej, mimo że jest zespolony ze starostą. Sąd uważał, że zwierzchnictwo starosty nie jest zwierzchnictwem służbowym, a PUP nie jest organem powiatu.
Działalność PUP może też obejmować więcej niż jeden powiat, na co wskazuje art. 9a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zdaniem WSA we Wrocławiu urząd pracy nie powinien rozliczać się razem z powiatem.
OPINIA
Przełomowy wyrok dla powiatów
Wyrok WSA w Gliwicach – co prawda jeszcze nieprawomocny – jest kolejnym przełomowym rozstrzygnięciem w procesie dochodzenia do prawdy o VAT w jednostkach samorządu terytorialnego. Wpisuje się w dotychczasową linię zmiany wieloletniej praktyki, bazującej jeszcze na starych, przedunijnych regulacjach w kwestii VAT. Można powiedzieć, że stawia kropkę nad „i” po wyroku TSUE w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław i uchwałach NSA dotyczących gminnych jednostek budżetowych (sygn. akt I FPS 1/13) oraz samorządowych zakładów budżetowych (sygn. akt I FPS 4/15). Miasto Gliwice jako pierwsze w kraju wywalczyło takie rozstrzygnięcie. Dotychczas zapadł bowiem w tej sprawie jedynie niekorzystny wyrok WSA we Wrocławiu (również nieprawomocny; z 6 czerwca 2017 r.). Ostateczne potwierdzenie stanowiska wyrażonego przez sąd gliwicki przez NSA będzie oznaczać w praktyce zmianę rozliczeń VAT w niemal 400 polskich powiatach i miastach na prawach powiatu. Można oczekiwać, że tak jak w przypadku poprzednich zmian, Ministerstwo Finansów zaproponuje jakiś okres przejściowy na dostosowanie się do zmiany.
