Subskrybuj nas na Youtube
Do końca czerwca jest czas na zatwierdzenie sprawozdania finansowego. Obecnie zaczęła obowiązywać ustawa o biegłych rewidentach, która zmieniła ustawę o rachunkowości. Czy te zmiany powinny mieć wpływ na decyzje członków organów zatwierdzających?
21 czerwca 2017 r. zaczęła obowiązywać nowa ustawa z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (dalej: ustawa o biegłych rewidentach). Reguluje ona kwestie związane z wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta, ale wprowadza też wiele zmian w ustawie o rachunkowości. Zgodnie z art. 284 tego aktu prawnego zmienione przepisy ustawy o rachunkowości stosuje się do badań sprawozdań finansowych sporządzonych za lata obrotowe rozpoczynające się po 16 czerwca 2016 r. Nie wpłynie ona zatem na decyzje członków organów zatwierdzających w stosunku do właśnie zatwierdzanych sprawozdań finansowych za 2016 r. ani też do sprawozdań sporządzanych na 31 grudnia 2017 r.
Najważniejsze obowiązki przeniesione
Od 21 czerwca 2017 r. ustawa o rachunkowości nie określa już trybu badania sprawozdań finansowych, a jedynie zasady rachunkowości oraz zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (zmieniony art. 1 u.r.). W związku z tym zmienione zostały też inne przepisy odnoszące się do badania sprawozdań. Osoby odpowiedzialne za przedłożenie sprawozdania finansowego do badania będą musiały pamiętać, że regulacje dotąd znajdujące się w ustawie o rachunkowości zostały przeniesione do ustawy o biegłych rewidentach i to z tej ustawy wynikają najważniejsze obowiązki związane z przygotowaniem sprawozdania do badania, wyboru audytora itd.
Nadal w „Dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego” trzeba będzie wskazać informacje o wynagrodzeniu firmy audytorskiej wypłaconym lub należnym za rok obrotowy odrębnie za:
a) obowiązkowe badanie rocznego sprawozdania finansowego, przy czym określone zostało ono jako badanie ustawowe w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach,
b) inne usługi poświadczające, przy czym po nowelizacji określone są one jako inne usługi atestacyjne,
c) usługi doradztwa podatkowego,
d) pozostałe usługi.
Z art. 53 ust. 1 u.r. usunięto zdanie 2 wskazujące, że przed zatwierdzeniem roczne sprawozdanie finansowe jednostek, o których mowa w art. 64, podlega badaniu zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 7. Natomiast dodano ust. 1a, który wskazuje, że przed zatwierdzeniem roczne sprawozdanie finansowe jednostek, o których mowa w art. 64, podlega badaniu zgodnie z wymogami przeprowadzania badań określonymi:
ww art. 66–68 ustawy o rachunkowości oraz
ww ustawie z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz.U. poz. 1089), oraz
ww rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014 z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego uchylającym decyzję Komisji 2005/909/WE (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 158, s. 77 oraz Dz.Urz. UE z 2014 r. L 170, s. 66) – w przypadku jednostek zainteresowania publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy o biegłych rewidentach.
Nowelizacja uchyliła art. 65 u.r. dotyczący celu badania, zawartości opinii i raportu z badania i sposobu ich przygotowania. Według nowych regulacji art. 83 ustawy o biegłych, w wyniku przeprowadzenia badania zgodnie z krajowymi standardami badania biegły rewident sporządzać będzie na piśmie sprawozdanie z badania, które będzie miało charakter pisemnego raportu z przeprowadzonego badania sprawozdania finansowego badanej jednostki. Przepis ten wskazuje na zawartość tego sprawozdania – jego elementami będą m.in. opinia i objaśnienia biegłego rewidenta. Nowe regulacje nie przewidują raportu w odrębnej formie, jak dotychczas. Zmiana ta oznacza, że tam, gdzie dotychczas była np. składana opinia, będzie składane sprawozdanie z badania. Dotyczy to np. składania dokumentów do KRS, publikacji danych w Monitorze Sądowym i Gospodarczym czy też przedkładania dokumentów członkom organu zatwierdzającego w celu zapoznania się z nimi przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.
Firma audytorska
Nowa ustawa zastąpiła dotychczas używane pojęcie podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych określeniem firma audytorska. Oznacza to, że np. zgodnie z art. 66 ust. 4 u.r. wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba że statut, umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Kierownik jednostki nie może dokonać takiego wyboru. W praktyce nie ma tu zatem zmian w stosunku do obecnego stanu. Podobnie kierownik jednostki zawiera z firmą audytorską umowę na badanie sprawozdania finansowego w terminie umożliwiającym firmie audytorskiej udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych.
Co ważne, w art. 66 ust. 5 u.r. dodano, że w przypadku badania ustawowego, czyli wynikającego z art. 64 u.r., pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego jest zawierana z firmą audytorską na okres nie krótszy niż dwa lata z możliwością przedłużenia na kolejne, co najmniej dwuletnie okresy. Koszty przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego tak jak dziś ponosi badana jednostka.
Jest to bardzo ważna nowość, dlatego że pozwoli ona audytorom zaplanować badanie w taki sposób, aby móc w sposób racjonalny i ekonomiczny przeanalizować wszystkie obszary działalności jednostki. Rozwiązanie to spowoduje, że biegli będą mogli bardziej efektywnie współpracować z jednostką badaną. Nie będzie konieczności przebadania w jednym roku wszystkich obszarów, będzie możliwe rozplanowanie ich na dwa lata lub więcej, jeśli zawarta będzie umowa na dłuższy czas.
W art. 66 dodano też ust. 5a podkreślający, że za nieważne z mocy prawa uznaje się wszelkie klauzule umowne w umowach zawartych przez badaną jednostkę, które ograniczałyby możliwość wyboru firmy audytorskiej przez organ dokonujący wyboru firmy audytorskiej na potrzeby przeprowadzenia badania ustawowego sprawozdań finansowych tej jednostki do określonych kategorii lub wykazów firm audytorskich. Oznacza to, że nie będzie możliwe wskazywanie, iż sprawozdanie musi być zbadane np. przez firmę znajdującą się na określonym miejscu rankingu firm audytorskich czy mającą siedzibę w jakimś województwie lub regionie. W wyniku nowelizacji wskazano, że nieważne z mocy prawa będzie badanie sprawozdania finansowego przeprowadzone z naruszeniem określonych przepisów ustawy o biegłych rewidentach i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014 z 16 kwietnia 2014 r.
Bez autokontroli
Nieważne z mocy prawa będzie badanie sprawozdania finansowego, jeżeli istnieje zagrożenie wystąpienia autokontroli, czerpania korzyści własnych, promowania interesów badanej jednostki, zażyłości lub zastraszenia spowodowanych stosunkiem finansowym, osobistym, gospodarczym, zatrudnienia lub innym między badaną jednostką a kluczowym biegłym rewidentem, firmą audytorską, członkiem sieci, do której należy firma audytorska, lub osobą fizyczną mogącą wpłynąć na wynik badania, wskutek czego obiektywna, racjonalna i poinformowana osoba trzecia mogłaby wnioskować, że niezależność kluczowego biegłego rewidenta lub firmy audytorskiej jest zagrożona pomimo zastosowania zabezpieczeń zmierzających do wyeliminowania lub zredukowania zagrożenia do akceptowalnego poziomu. Dotyczy to też sytuacji naruszenia niezależności biegłego rewidenta, firmy audytorskiej lub jej pracowników uczestniczących w badaniu wskazane w art. 69 ust. 7 i 9, art. 70, art. 72 ust. 2, art. 134 ust. 1, art. 135 ust. 2 i art. 136 ustawy o biegłych rewidentach.
Rozwiązanie umowy
Po nowelizacji rozwiązanie umowy o badanie sprawozdania finansowego jest możliwe jedynie w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy. Za taką uzasadnioną podstawę uznaje się w szczególności:
wwystąpienie zdarzeń uniemożliwiających spełnienie wymagań określonych przepisami prawa dotyczącymi przeprowadzenia badania, zasadami etyki zawodowej, niezależności lub krajowymi standardami wykonywania zawodu;
wniedotrzymanie warunków umowy innych niż skutkujące możliwością wyrażenia opinii z zastrzeżeniami, opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii;
wprzekształcenia, zmiany właścicielskie, zmiany organizacyjne uzasadniające zmianę firmy audytorskiej lub nieprzeprowadzenie badania.
Za taką podstawę nie będą uznawane różnice poglądów w zakresie stosowania zasad rachunkowości lub standardów badania, o czym stanowi dodany art. 66 ust. 8 u.r.
O rozwiązaniu umowy o badanie sprawozdania finansowego kierownik jednostki oraz firma audytorska informują niezwłocznie, wraz z podaniem stosownego wyjaśnienia przyczyn rozwiązania umowy, Krajową Radę Biegłych Rewidentów, a w przypadku jednostki zainteresowania publicznego także Komisję Nadzoru Finansowego. Dotychczas taki obowiązek na podstawie starej ustawy ciążył jedynie na podmiocie uprawnionym do badania.
Nową regulacją jest wskazanie w art. 66 ust. 10 u.r., że w przypadku badania jednostki zainteresowania publicznego na podstawie art. 64 u.r., jeżeli zaistnieją ku temu uzasadnione podstawy, prawo wniesienia do sądu powództwa o rozwiązanie umowy o badanie sprawozdania finansowego przysługuje:
wakcjonariuszom, którzy posiadają co najmniej 5 proc. praw głosów lub co najmniej 5 proc. kapitału zakładowego w badanej jednostce;
worganom badanej jednostki, które nie dokonywały wyboru firmy audytorskiej;
wKomisji Nadzoru Finansowego.
Współpraca
Nie zmieniły się zasady w istocie współpracy między jednostką a biegłym, choć zgodnie ze zmienionym art. 67 ust. 1 u.r. kierownik badanej jednostki zapewnia biegłemu rewidentowi przeprowadzającemu badanie sprawozdania finansowego dostęp do ksiąg rachunkowych oraz dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów oraz wszelkich innych dokumentów, jak również udziela wyczerpujących informacji, wyjaśnień i oświadczeń niezbędnych do sporządzenia sprawozdania z badania. Zasady te należy stosować także do badania skonsolidowanych sprawozdań finansowych. Uchylono wprawdzie art. 67a u.r. mówiący, że wskazane zasady współpracy stosuje się odpowiednio do badania sprawozdań finansowych innych niż określone w art. 64, ale trudno wyobrazić sobie, iż takiej współpracy nie będzie przy badaniach dobrowolnych.
Badanie dobrowolne to zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o biegłych rewidentach badanie rocznego sprawozdania finansowego, które jest przeprowadzane na podstawie decyzji badanej jednostki, a nie na podstawie art. 64 ustawy o rachunkowości, przepisów innych ustaw lub przepisów prawa Unii Europejskiej, przeprowadzane zgodnie z krajowymi lub innymi standardami badania, a także badanie rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej przeprowadzane zgodnie ze standardami innymi niż krajowe standardy badania.
Nowelizacja wprowadziła też do art. 79 u.r. wskazanie kolejnych czynów, które są zagrożone karą grzywny lub ograniczenia wolności. Są to:
wrozwiązanie umowy na badanie sprawozdania finansowego bez uzasadnionej podstawy lub niepoinformowanie Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, a w odpowiednich przypadkach Komisji Nadzoru Finansowego, o rozwiązaniu tej umowy (pkt 8),
wzawieranie z firmą audytorską umowy na badanie ustawowe na okres krótszy niż dwa lata (pkt 9),
wstosowanie klauzul umownych, o których mowa w art. 66 ust. 5a (pkt 10). ⒸⓅ
Nowe podmioty poddające sprawozdanie badaniu obowiązkowo
Zgodnie ze znowelizowanym art. 64 ust. 1 pkt 1 u.r. badaniu będą poddawane roczne sprawozdania finansowe banków krajowych, oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji, głównych oddziałów i oddziałów zakładów ubezpieczeń, głównych oddziałów i oddziałów zakładów reasekuracji oraz oddziałów zagranicznych firm inwestycyjnych. Dotychczas w tym przepisie wymienione były jedynie sprawozdania banków, zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji.
Podstawa prawna
Ustawa z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz.U. poz. 1089).
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047).
PISALIŚMY O TYM...
