Od pewnego już czasu sąd kasacyjny stoi na stanowisku, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, wykluczający niektóre kary umowne i odszkodowania z kosztów podatkowych, stanowi wyjątek od ogólnej zasady wyrażonej w art. 15 ust. 1 tej ustawy. Dlatego jako wyjątek należy go interpretować ściśle. Tak wynikało m.in. z wyroków z 23 listopada 2022 r. (sygn. akt II FSK 700/20), 19 grudnia 2024 r. (II FSK 409/22), 6 maja 2025 r. (II FSK 1012/22).

Fiskus nadal jednak twierdzi, że jest inaczej.

Kary umowne za opóźnienia w oddaniu mieszkań

Najnowsza sprawa dotyczyła dewelopera, który zawarł z generalnym wykonawcą umowę na realizację inwestycji budowlanej. Wykonawca zobowiązał się do wzniesienia zespołu budynków mieszkalnych, ale nie zrobił tego na czas. W związku z tym deweloper nie był w stanie wywiązać się z umów zawartych z klientami, którzy zaczęli naliczać mu kary umowne za opóźnienia.

Deweloper uważał, że może odliczyć te kary od podatkowego przychodu. Twierdził, że nie mieszczą się one w zakresie wyłączenia wskazanego w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, gdzie mowa jest wyłącznie o karach umownych i odszkodowaniach z tytułu:

  • wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz
  • zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów, albo wykonanych robót i usług.

W przepisie tym nie ma mowy o karach spowodowanych opóźnieniami, które nie wynikały z winy podatnika – zwrócił uwagę deweloper. Podkreślił przy tym, że kary, które wypłaca, mają związek z jego działalnością gospodarczą i służą zabezpieczeniu źródła przychodów, a więc jest spełniony warunek, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Kary umowne zapłaconego przez dewelopera są wyłączone z kosztów

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT obejmuje wszelkie kary umowne i odszkodowania wynikające z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań, niezależnie od przyczyny ich powstania. Nie ma znaczenia, czy opóźnienie było zawinione przez dewelopera. Jeśli z powodu niedochowania terminu nałożono karę umowną, to nie można jej zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu – stwierdził dyrektor KIS.

Niektóre kary umowne mogą być podatkowym kosztem

Sądy przychyliły się do argumentacji dewelopera. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (I SA/Wr 292/24) stwierdził, że skoro kary umowne za opóźnienie w wykonaniu usługi lub realizacji dostawy nie zostały wprost wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, to można je uznać za podatkowe koszty, o ile spełniają warunki wymienione w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Tak samo orzekł sąd kasacyjny. Podkreślił, że kar za opóźnienia niezawinione przez podatnika nie można utożsamiać z karami za wady lub zwłokę, a co za tym idzie – nie można ich wykluczyć z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.

Wyrok NSA z 9 października 2025 r., sygn. akt II FSK 1655/24