Takie obawy ma organizacja Pracodawcy RP, która wzięła udział w publicznych konsultacjach dotyczących klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Zaapelowała, aby organy podatkowe wykorzystywały klauzulę z rozwagą, a nie jako dodatkowy instrument zwiększania wpływów budżetowych.

Organizacja przesłała już swoje uwagi do Ministerstwa Finansów. Opracował je Komitet Podatkowy Pracodawców RP, którego redakcja DGP jest partnerem medialnym. To już kolejna inicjatywa tego komitetu. Wcześniej odniósł się on do projektów zmian dla fundacji rodzinnych i nowelizacji o PIT i CIT.

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania

Przypomnijmy, że wprowadzona 15 lipca 2016 r. klauzula (art. 119a ordynacji podatkowej) miała zniechęcić podatników do stosowania agresywnej optymalizacji. Chodzi tu o sytuacje, w których dochodzi do sztucznych działań mających na celu głównie obniżenie opodatkowania i niezgodnych z celem przepisu lub ustawy.

Jak często stosowana klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?

Ze statystyk MF wynika, że na koniec czerwca 2025 r. największa liczba zakończonych postępowań klauzulowych dotyczyła rozliczeń w zakresie:

  • PIT – prawie 48 proc.,
  • CIT – ok. 39 proc.,
  • pozostałych podatków – 13 proc.

Jednocześnie widać rosnącą liczbę prowadzonych postępowań: 182 postępowań wszczętych w latach 2021–2024 względem 54 wszczętych w latach 2017–2020.

Zbyt szeroko?

Fiskus ocenia pod kątem zgodności z prawem podatkowym nie tylko pojedynczą czynność podatnika, lecz także „zespół czynności”. I w tym zakresie komitet ma uwagi.

W jego ocenie organy podatkowe stosują to pojęcie zbyt szeroko. Wiążą bowiem czynności podejmowane przez podatników lub przez nich planowane z działaniami, które miały miejsce w przeszłości (niekiedy – wiele lat wcześniej) i które zostały dawno zakończone. W konsekwencji, według fiskusa, aktualne decyzje biznesowe mają na celu „dokończenie” dawnych optymalizacji podatkowych, nawet jeśli zamiary podatnika zrodziły się dopiero teraz i nie mają związku z wcześniejszymi działaniami.

Takie podejście jest widoczne – zdaniem komitetu – m.in. w odmowach wydania opinii zabezpieczających przed zastosowaniem klauzuli. Jako przykład komitet podaje odmowę z 29 kwietnia 2020 r. (sygn. DKP2.8011.11.2019), w której szef KAS stwierdził, że nowa czynność nie może być rozpatrywana w oderwaniu od szeregu działań restrukturyzacyjnych przeprowadzonych w przeszłości. W rezultacie, wskutek tych przeszłych czynności, szef KAS uznał planowane połączenie spółek za próbę uniknięcia opodatkowania.

Takie podejście organów powoduje – według komitetu – że podatnicy są niepewni co do skutków podejmowanych przez siebie na bieżąco decyzji biznesowych.

Pojęcie niejasne i wątpliwe

Według komitetu należałoby doprecyzować użyte w art. 119a ordynacji pojęcie „główny lub jeden z głównych celów dokonania czynności”. Zdaniem przedsiębiorców jest to sformułowanie nieostre, niejasne i w konsekwencji może budzić istotne wątpliwości interpretacyjne.

W praktyce – jak zauważają Pracodawcy RP – jeżeli przeprowadzone przez podatnika czynności wiążą się z korzyścią podatkową, to organy przypisują jej główne znaczenie, twierdząc, że była ona motywem działania podatnika. Na drugi plan schodzi przedstawione przez niego uzasadnienie ekonomiczne.

Dodatkowe zobowiązanie nieproporcjonalne

Przedsiębiorcy postulują też odejście od dodatkowego zobowiązania, które grozi w sytuacji, gdy przeciw podatnikowi zostanie zastosowana klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (art. 58a–58e w zw. art. 119a par. 1 lub par. 7). Jest to dodatkowe obciążenie, które musi ponieść podatnik, niezależnie od konieczności zapłaty podatku i odsetek za zwłokę.

Dodatkowe zobowiązanie wynosi:

  • w odniesieniu do CIT oraz PIT – 10 proc. straty podatkowej (dochodu) do opodatkowania wynikających z decyzji dotyczącej zastosowania klauzuli,
  • w odniesieniu do innych podatków – 40 proc. korzyści podatkowej w zakresie, w jakim korzyść ta wynika z decyzji dotyczącej zastosowania klauzuli.

W niektórych okolicznościach stawki te mogą zostać podwojone, a nawet potrojone.

Według przedsiębiorców jest to sankcja nieproporcjonalna, zwłaszcza że – jak podkreśla organizacja – czynności podlegające klauzuli nie są nielegalne, są zgodne z treścią normy prawnej. Jedynie prowadzą one do efektu nieodpowiadającego woli ustawodawcy, czyli zwykle – do niższego opodatkowania lub braku opodatkowania.

Inne uwagi przedsiębiorców co do klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania

Komitet uważa też m.in., że:

  • „uzasadnione przypuszczenie zastosowania klauzuli” (pojęcie użyte w art. 14b par. 5b ordynacji) nie powinno być podstawą odmowy wydania interpretacji indywidualnej,
  • należy doprecyzować definicję „korzyści podatkowej” i zmienić definicję sztuczności działania (art. 119a i 119c ordynacji),
  • należy wprowadzić definicję przesłanki sprzeczności korzyści podatkowej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu. ©℗