Zapisy umów między inwestorem a wykonawcą robót nie mogą wpływać na powstanie obowiązku w VAT – uznał NSA.
Sprawa dotyczyła spółki, która świadczy usługi budowlane i budowlano-montażowe. W umowach z inwestorami ustala harmonogram prac, który jest podzielony na etapy. Każdy kończy się sporządzeniem protokołu zdawczo-odbiorczego. Jeśli inwestor nie ma zastrzeżeń, oznacza to formalne zakończenie danego etapu. Jeśli ma uwagi, spółka musi wprowadzić poprawki. Spółka i inwestor uznają, że usługa jest wykonana wraz z podpisaniem końcowego protokołu odbioru robót bez zastrzeżeń. Wtedy też wystawia fakturę inwestorowi.
Spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia, kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT. Spółka uważała, że dzieje się to z chwilą wystawienia faktury za wykonanie całości lub części usługi, nie później jednak niż z upływem 30 dni od podpisania przez inwestora protokołu odbioru. Firma podkreślała, że kluczowy jest dzień wykonania usługi budowlanej. Jej zdaniem określa go umowa z inwestorem. Jest to więc dzień podpisania protokołu odbiorczego przez inwestora. Wykonanie usługi następuje bowiem w momencie, gdy spełnia ona wszystkie wymagania, czyli inwestor nie zgłasza uwag. Ponadto, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, zamawiający (art. 643) lub inwestor (art. 647) mają obowiązek odbioru robót budowlanych wykonawców, podwykonawców lub też generalnego wykonawcy. Protokół odbioru robót jest więc kluczowym elementem. Potwierdza bowiem wykonanie usługi, daje tym samym wykonawcy prawo do żądania zapłaty lub wskazuje, że roboty nie zostały należycie wykonane, co skutkuje odpowiedzialnością za wady ujawnione przy odbiorze.
Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy nie zgodził się ze spółką. Uważał, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia przez nią faktury z tytułu wykonania całości lub części prac budowlanych lub budowlano-montażowych. Firma ma na to 30 dni od dnia wykonania usługi, a jeśli nie wystawi dokumentu, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminu na jego wystawienie, tj. 30. dnia od dnia wykonania usług. Organ nie zgodził się, że decydujący jest protokół odbioru robót. Nie jest to bowiem element świadczonej usługi budowlanej, a jedynie pewnego rodzaju zabezpieczenie umownego wykonania robót. Zdaniem fiskusa decydujące jest faktyczne wykonanie usług.
Ze stanowiskiem tym zgodził się również WSA w Bydgoszczy. Sąd zwrócił uwagę, że ustawa o VAT nie wiąże daty powstania obowiązku podatkowego z datą podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego. Takie powiązanie oznaczałoby bowiem wprowadzenie dodatkowej przesłanki formalnej, a nie ma jej w przepisach. Sąd przyznał też, że nie określają one również, jaką datę należy uznać za dzień wykonania usługi. Brak protokołu nie świadczy jednak o tym, że do czynności nie doszło, dlatego nie ma on decydującego znaczenia. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do sytuacji, w której brak protokołu oznaczałby brak powstania obowiązku podatkowego w VAT mimo faktycznego wykonania usługi budowlanej. Taka wykładnia jest więc błędna. WSA podkreślił też, że zapisy umów między inwestorem a wykonawcą robót nie mogą wpływać na powstanie obowiązku w VAT.
Ze stanowiskiem sądu zgodził się również NSA. Sędzia Maria Dożynkiewicz wyjaśniła, że w przypadku usług budowlanych i budowlano-montażowych obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT, a więc z chwilą wystawienia faktury. NSA wskazał, że o momencie powstania obowiązku podatkowego w VAT decydują obiektywne, a nie subiektywne, przesłanki wykonania robót budowlanych. Nie jest to więc dzień podpisania protokołu, ale faktycznego wykonania usługi.
ORZECZNICTWO
Wyrok NSA z 28 kwietnia 2017 r., sygn. akt I FSK 1811/15.
