Jedną z przesłanek wykreślenia z rejestru podatników czynnych VAT jest brak kontaktu z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, mimo udokumentowanych prób jego podjęcia. Urzędnicy sprawdzają więc, czy pod adresem widniejącym w systemie POLTAX przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą. Jeśli nie uda się nawiązać z nim kontaktu, wykreślają go z rejestru podatników VAT.
Syndycy sygnalizują nam jednak, że przy weryfikowaniu podatników urzędnicy nie zwracają uwagi na to, iż wobec przedsiębiorcy ogłoszono upadłość. Urząd skarbowy wykreśla bez jakiegokolwiek powiadomienia (nie ma takiego obowiązku), a syndyk, który reprezentuje przedsiębiorcę w upadłości, dowiaduje się o tym przypadkiem.
Rejestr podatników VAT coraz chudszy
Rejestr podatników VAT coraz chudszy

Zobacz również
– O wykreśleniu z rejestru VAT przedsiębiorstwa, którego jestem syndykiem, dowiedziałem się tylko dlatego, że na rachunek bankowy wrócił zapłacony podatek – mówi Andrzej Sondej, prezes Okręgowej Rady Doradców Restrukturyzacyjnych w Poznaniu.
Podkreśla, że taka sytuacja może mieć poważne konsekwencje zarówno dla upadłego przedsiębiorcy, jak i jego wierzycieli, w tym Skarbu Państwa.
– Syndyk nie ma wówczas możliwości rozliczania VAT i np. uzyskania zwrotu tego podatku, który wchodzi do masy upadłości – wyjaśnia Andrzej Sondej. Przypomina, że z odzyskanego VAT spłacani są wierzyciele, w tym Skarb Państwa.
Ani zwrotu, ani sprzedaży
– Nieotrzymany zwrot VAT powiększa tylko stratę podatkową, której przedsiębiorca w upadłości nigdy nie rozliczy, bo wcześniej przestanie istnieć – mówi syndyk.
Jego zdaniem dochodzi więc do sytuacji, w której fiskus zyskuje kilkukrotnie. Bezpodstawnie zatrzymuje VAT, który powinien zostać zwrócony, a niezaspokojonych w postępowaniu zobowiązań wobec urzędu skarbowego dochodzi od członków zarządu upadłej spółki.
Działania urzędów mogą też narażać na kłopoty samego syndyka. Nie wiedząc bowiem o wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru, może on nieprawidłowo rozliczać VAT, a w konsekwencji i podatek dochodowy. – To natomiast jest zagrożone sankcjami karnoskarbowymi, co może eliminować syndyka z zawodu – podkreśla Andrzej Sondej.
Dodaje, że wykreślenie z rejestru VAT przedsiębiorcy w upadłości może też uniemożliwić zbycie nieruchomości, a tym samym utrudnić ukończenie postępowania upadłościowego. Notariusz nie może bowiem wówczas zatwierdzić umowy sprzedaży nieruchomości, której cena, zaakceptowana przez sędziego komisarza, jest powiększona o VAT. Akt notarialny musi być w zgodzie z zezwoleniem sądu na sprzedaż.
Firma nadal podatnikiem
Tomasz Michalik, doradca podatkowy i partner w MDDP, przyznaje, że może się zdarzyć, że podatnik, z którym urząd dwukrotnie bezskuteczne próbował się skontaktować, zostanie skreślony z rejestru i nie będzie o tym wiedział.
– Taka sytuacja nie wpływa jednak na jego status jako podatnika – uważa ekspert. Jego zdaniem, jeśli przedsiębiorca będzie nadal prowadził działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT, to i tak pozostanie podatnikiem, z tym że nie będzie zarejestrowany.
W przekonaniu Tomasza Michalika taka sytuacja nie odbiera wykreślonemu prawa do odliczenia podatku naliczonego ani nie zdejmuje z niego obowiązku rozliczania podatku należnego od wykonywanych czynności.
Nie będzie mógł on natomiast skorzystać z pewnych rozwiązań, które są dostępne tylko dla czynnych podatników zarejestrowanych, np. rezygnacji ze zwolnienia od podatku w przypadku nabycia nieruchomości, której dostawa co do zasady podlega temu zwolnieniu.
Jednak według Tomasza Michalika najpoważniejszą konsekwencją wykreślenia jest to, że kontrahenci takiego przedsiębiorcy, którzy dowiedzą się o jego wyrejestrowaniu ze strony MF, mogą chcieć wycofać się ze współpracy.
Ekspert radzi więc, aby syndycy, którzy dowiedzieli się o wykreśleniu upadłego z rejestru, od razu wystąpili o przywrócenie rejestracji. W takim przypadku należy dowieść, że podatnik prowadzi działalność gospodarczą. Jeżeli jest to prawdą, nie powinno być trudne.
Co robi syndyk w imieniu upadłego
● reprezentuje go,
● wykonuje obowiązki sprawozdawcze (np. składa deklaracje do urzędu skarbowego),
● jest „kierownikiem jednostki” dla celów rozliczeń z organami podatkowymi,
● dokonuje rozliczeń finansowych w imieniu upadłego,
● prowadzi likwidację majątku przez sprzedaż,
● z uzyskanych kwot spłaca wierzycieli upadłego,
● odzyskuje należności od dłużników upadłego, w tym nadpłacone podatki,
● archiwizuje dokumentację upadłego,
● po zakończeniu upadłości zamyka księgi rachunkowe,
● po zakończeniu upadłości składa wniosek do KRS o wykreślenie z rejestru przedsiębiorców.