Zawarliśmy umowę poręczenia kredytu hipotecznego. Spółce matce, bo to ona jest poręczycielem, będziemy wypłacać przez trzy lata wynagrodzenie za udzielone poręczenie. Wysokość poręczenia jest ustalona na podstawie cen rynkowych. Jak należy ująć operacje gospodarcze związane z uzyskanym poręczeniem?
Poręczenie jest umową zawieraną między poręczycielem a wierzycielem. Stosuje się do niej regulacje ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej: k.c.). Stroną tej umowy nie jest osoba, za której zobowiązania poręczyciel poręcza. Oświadczenie poręczyciela, że udziela on poręczenia, musi być bezwzględnie wyrażone w formie pisemnej (art. 876 par. 2 k.c.). Natomiast oświadczenie wierzyciela nie musi mieć formy pisemnej. Wierzyciel może wyrazić zgodę na zawarcie umowy poręczenia w dowolny sposób, nawet w sposób dorozumiany, milcząco przyjmując oświadczenie poręczyciela o udzieleniu poręczenia. Z umowy poręczenia musi co najmniej wynikać, kto i za jakie zobowiązanie poręcza oraz kto jest dłużnikiem. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
Poręczyciele odpowiadają za zapłatę długu solidarnie z osobą, za którą poręczyli (i solidarnie z innymi poręczycielami, jeśli poręczycieli jest więcej). Oznacza to, że wierzyciel może żądać wedle swego uznania zapłaty całości lub części długu od jednego, wszystkich lub tylko wybranych dłużników, którzy odpowiadają solidarnie. Jeśli było kilku poręczycieli, to wierzyciel i tak ma prawo wyegzekwować całą kwotę od jednego z nich i nie interesuje go, jak poręczyciele rozliczą się między sobą ani jakie są ich wewnętrzne ustalenia w tym zakresie. Wierzyciel nie ma obowiązku równego dzielenia długu na wszystkich dłużników solidarnych.
O tym, że dłużnik główny spóźnia się ze spłatą, wierzyciel powinien niezwłocznie powiadomić poręczyciela (art. 880 k.c.). Naruszenie tego obowiązku nie upoważnia jednak poręczyciela do odmowy zapłacenia wierzycielowi. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 10 października 2003 r., sygn. akt II CK 84/2002. Poręczyciel zbyt późno zawiadomiony przez wierzyciela o niespłaceniu długu może żądać od wierzyciela odszkodowania, o ile udowodni, że gdyby został powiadomiony wcześniej, nie poniósłby szkody.
Warto zaznaczyć, że otrzymane poręczenie dotyczące np. spłaty pożyczki nie podlega ewidencji w księgach rachunkowych podmiotu uzyskującego poręczenie. Nie stanowi ono bowiem dla otrzymującego poręczenie aktywu, tj. kontrolowanego zasobu majątkowego, który spowoduje w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Wartość tego poręczenia można jednak ująć w ewidencji pozabilansowej na koncie Należności warunkowe. Po stronie Wn tego konta ewidencjonuje się wartość należności warunkowej z tytułu uzyskanego poręczenia. Natomiast pod datą upływu okresu, na jaki poręczenie zostało udzielone, należność warunkową wyksięgowuje się z konta Należności warunkowe po stronie Ma.
Należy zauważyć, że koszty związane z pozyskaniem poręczenia mają związek z zabezpieczeniem źródła przychodów. Można je jako koszty pośrednie zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. Nie będzie to koszt ujmowany na zasadzie kasowej. Już samo ustalenie wynagrodzenia daje spółce możliwość rozpoznania kosztów podatkowych. Potwierdził to w interpretacji indywidualnej z 12 czerwca 2015 r. dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach (nr IBPBI/2/4510-294/15/PC). Wyraźnie podkreślił, że „wynagrodzenie wypłacone wspólnikom za poręczenie zobowiązań spółki stanowi dla spółki koszt uzyskania przychodu w dniu poniesienia, tj. w dniu, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano), w myśl art. 15 ust. 4e ustawy o CIT, a nie, jak twierdzi wnioskodawca, w dniu jego wypłaty (choć może się zdarzyć, że będzie to ten sam dzień). Natomiast odsetki będą zaliczane do KUP w dacie ich zapłaty”. ©?
PRZYKŁAD
Kredyt
Spółka ABC otrzymała od swojego wspólnika poręczenie kredytu 10 lutego 2015 r. Wysokość wynagrodzenia została określona na podstawie cen rynkowych stosowanych przez banki, tj. jako jednorazowa opłata w wysokości 2 proc. kwoty poręczanej, czyli 85 000 zł. Wynagrodzenie będzie wypłacone w miarę posiadanych środków w latach 2015–2017 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia poręczenia do dnia wypłaty wynagrodzenia. Pierwsza płatność 20 000 zł nastąpiła 20 lipca 2015 r. Naliczone na koniec lipca br. odsetki wyniosły 2980 zł i zostały zapłacone. Do końca 2015 r. nie zapłacono żadnej kwoty, natomiast naliczone odsetki wyniosły 4616 zł. Księgowania będą następujące:
Objaśnienia:
1. Zarachowanie kosztów otrzymanego poręczenia kwota 85 000 zł: strona Wn konta Koszty finansowe, strona Ma konta Pozostałe rozrachunki;
2. WB zapłata części kwoty będącej wynagrodzeniem za poręczenie 20 000 zł: strona Wn konta Pozostałe rozrachunki, strona Ma konta Rachunek bankowy;
3. Zarachowanie i zapłata odsetek za okres 10 luty – 20 lipca 2015 r. kwota 2980 zł: strona Wn konta Koszty finansowe, strona Ma konta Rachunek bankowy;
4. Naliczenie odsetek na koniec 2015 r. kwota 4616 zł: strona Wn konta Koszty finansowe, strona Ma konta Pozostałe rozrachunki.
Podstawa prawna
Art. 20 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U z 2013 r. poz. 330 ze zm.). Art. 15 ust. 1 i art. 15 ust. 4e ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.). Art. 876 i art. 880 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).