Podatek płaci się od tzw. czystej masy spadku (różnicy między wartością odziedziczonych aktywów i zobowiązań). Wysokość i termin zapłaty nie zależą od sporządzenia spisu inwentarza.
Podatniczka złożyła oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Komornik, któremu zlecił to sąd, nie sporządził jednak spisu inwentarza, ponieważ nie otrzymał od podatniczki zaliczki na wynagrodzenie. Liczy ona, że w ten sposób uda się jej uniknąć opodatkowania. Dariusz Malinowski, partner w KPMG, przypomina jednak, że brak spisu inwentarza nie wpływa na opodatkowanie spadku, a nie sporządzając go, spadkobierczyni działa na własną niekorzyść, ponieważ bez niego trudno jest ustalić, do jakiej sumy odpowiada za zobowiązania należące do spadku.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za ewentualne długi spadkowe do wartości tzw. stanu czynnego spadku (wartości dziedziczonych aktywów). Żeby tę wartość ustalić, trzeba sporządzić spis inwentarza, a w nim podać, jakie aktywa i o jakiej wartości są dziedziczone. Sporządzenie spisu zleca komornikowi sąd w postanowieniu o nabyciu spadku. Przy prostym nabyciu spadku odpowiedzialność za długi spadkowe jest nieograniczona.
– Co do zasady obowiązek podatkowy przy nabyciu w drodze dziedziczenia powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Niemniej przepisy przewidują, że w przypadku, gdy nabycie w drodze dziedziczenia nie zostało zgłoszone do opodatkowania, moment powstania obowiązku podatkowego z tego tytułu ulega przesunięciu w czasie, np. do chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku – podkreśla Dariusz Malinowski. Jest to specyficzna regulacja uwarunkowana tym, że do czasu zakończenia postępowania w przedmiocie dziedziczenia nie ma pewności, kto dokładnie i w jakim zakresie nabędzie majątek spadkowy.
Ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 z późn. zm.) nie wiąże natomiast momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu dziedziczenia z terminem sporządzenia spisu inwentarza.
– Nie jest on zresztą konieczny z punktu widzenia podatku od spadku, tj. wysokość podatku będzie ustalona także wówczas, gdy spis taki w ogóle nie powstanie. Podatek od spadku płaci się tylko od wartości tzw. czystej masy spadku. Chodzi o wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów – podkreśla ekspert. W praktyce podatniczka powinna sama w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie, w którym poda, co odziedziczyła. W zeznaniu powinna też określić wartość czystej masy spadku i samodzielnie wyliczyć podatek. Jeżeli tego nie zrobi, urząd po przeprowadzeniu postępowania wyda decyzję, w której sam określi wartość spadku i zobowiąże podatniczkę do jego zapłaty wraz z karnymi odsetkami.
Przy prostym nabyciu spadku odpowiedzialność za długi spadkowe jest nieograniczona