W grudniu 2016 r. podatniczka nabyła postanowieniem sądu o dziale spadku spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego po swojej matce. W tym czasie wraz z mężem i dzieckiem mieszkała w domu jednorodzinnym, który wchodził do majątku wspólnego małżonków. W styczniu 2017 r. małżeństwo podatniczki zostało rozwiązane przez rozwód oraz dokonano podziału majątku wspólnego w ten sposób, że stała się ona wyłączną właścicielką domu i została zobowiązana do spłaty męża w wysokości połowy wartości domu, w którym ona nadal mieszka. W tym celu w marcu 2017 r. podatniczka sprzedała mieszkanie nabyte w spadku. Czy kwota ze sprzedaży mieszkania przeznaczona w całości na spłatę zobowiązań na rzecz byłego męża stanowi wydatek na własne cele mieszkaniowe, który pozwala skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego?
Jeżeli sprzedamy nieruchomość za wcześnie i nie postaramy się o nowe zaplecze mieszkaniowe dla siebie, to przychód ze sprzedaży musimy opodatkować. Według ogólnej zasady wynikającej z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a i b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) odpłatne zbycie nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego poza działalnością gospodarczą, dokonane przed upływem pięciu lat od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, stanowi przychód, od którego należy zapłacić podatek dochodowy. Podatek wynosi 19 proc. podstawy obliczenia podatku. Za podstawę obliczenia podatku przyjmuje się dochód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Do kosztów można zaliczyć m.in. opłaty notarialne, prowizje pośrednictwa sprzedaży. W przypadku dokonania transakcji sprzedaży przed upływem pięciu lat od nabycia trzeba rozliczyć uzyskany przychód na druku PIT-39.
Co oznacza własny cel
W takiej sytuacji nie zawsze jednak konieczne jest zapłacenie podatku, gdyż przychód ze sprzedaży może być zwolniony z podatku. Aby skorzystać z tej preferencji, trzeba w ściśle określonym terminie przeznaczyć pieniądze ze sprzedaży jednego lokum na zakup drugiego. Z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o PIT wynika, że warunkiem decydującym o zastosowaniu zwolnienia przychodu uzyskanego ze sprzedaży nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości jest wydatkowanie środków pochodzących ze sprzedaży na własne cele mieszkaniowe podatnika, w okresie dwóch lat od końca roku, w którym nastąpiła sprzedaż.
Własne cele mieszkaniowe to według fiskusa „zapewnienie sobie dachu nad głową” i dążenie do tego, aby pod nim mieszkać. Artykuł 21 ust. 25 ustawy o PIT za wydatki poniesione na własne cele mieszkaniowe uznaje m.in. wydatki na nabycie budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku, nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, nabycie gruntu lub prawa użytkowania wieczystego gruntu pod budowę budynku mieszkalnego, w tym nabycie gruntu wraz z rozpoczętą budową, remont własnego budynku lub lokalu mieszkalnego. Ustawa o PIT nie określa jednak, co dokładnie należy rozumieć pod pojęciem „własne cele mieszkaniowe”. Czy chodzi o zaspokojenie niezbędnych potrzeb mieszkaniowych, czy może to być również nabycie drugiego mieszkania lub domu. Według orzecznictwa chodzi o zapewnienie sobie centrum życiowego, które koncentruje się w konkretnym lokalu lub budynku mieszkalnym i właśnie to miejsce służy zaspokojeniu własnych potrzeb mieszkaniowych, a więc wskazuje na zamiar zamieszkania. Wydatkiem na własne cele mieszkaniowe nie będzie zakup drugiego mieszkania lub budynku, np. z przeznaczeniem na wynajem lub z przeznaczeniem na działalność gospodarczą, czy zakup innych nieruchomości w celu inwestycyjnym albo rekreacyjnym. Zdaniem skarbówki podstawą zwolnienia podatkowego jest wydatkowanie środków pieniężnych na realizację wyłącznie własnego celu mieszkaniowego. Zatem inwestycja pieniędzy pochodzących ze sprzedaży jednej nieruchomości, a następnie zakup domu lub jego wybudowanie, zakup mieszkania, remont musi polegać na tym, że w nowym miejscu trzeba faktycznie zamieszkać. Takie stanowisko poparł dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 7 września 2017 r., nr 0115-KDIT2-1.4011.167.2017.2.JG, w której stwierdził, ze „zwolnieniem nie są objęte przychody ze sprzedaży nieruchomości i praw przeznaczone na zakup innych nieruchomości lub praw w sytuacji, gdy czynności te wskazują np. na działanie o charakterze zarobkowym, spekulacyjnym, inwestycyjnym, rekreacyjnym lub innym niewskazującym na działanie ukierunkowane na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych”.
Kwota dla byłego
Spłata zobowiązań na rzecz męża z tytułu podziału majątku wspólnego stanowiąca połowę wartości nieruchomości, w której żona ma stałe miejsce zamieszkania, stanowi wydatek na własne cele mieszkaniowe. W opisanym stanie faktycznym żona sprzedała lokal mieszkalny nabyty wskutek prawomocnego orzeczenia sądu o dziale spadku. Z przepisów kodeksu cywilnego wynika, że do momentu dokonania działu spadku spadkobiercy są właścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku. Artykuł 1035 k.c. stanowi, że jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o wspólności w częściach ułamkowych. W wyniku działu spadku ustaje wspólność majątku spadkowego i rzeczy, które przypadły poszczególnym spadkobiercom, stanowią ich prawo własności. Jeżeli po dokonaniu działu spadku zwiększył się majątek danej osoby, to należy przyjąć, że nabycie tych rzeczy i praw nastąpiło w drodze działu spadkowego, a nie w chwili śmierci spadkodawcy. W omawianym przykładzie dla celów podatkowych za moment nabycia prawa własności spółdzielczego lokalu mieszkalnego po zmarłej matce należy przyjąć dzień uprawomocnienia się postanowienia sądu o dziale spadku.
Z uwagi na to, że sprzedaży lokalu mieszkalnego dokonano przed upływem pięciu lat, a pieniędzmi uzyskanymi z tej sprzedaży spłacono w terminie dwuletnim zobowiązania na rzecz męża z tytułu połowy wartości domu, w którym rozwiedziona podatniczka nadal mieszka, kwota przeznaczona w całości na spłatę stanowi wydatek na własne cele mieszkaniowe zbywcy i korzysta ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o PIT.
Trzeba wykazać w zeznaniu
Mimo że zbywca nieruchomości skorzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego, to musi on wykazać przychód z tej sprzedaży w zeznaniu podatkowym PIT-39 składanym za rok, w którym nieruchomość sprzedano. Zeznanie należy złożyć do urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania zbywcy w terminie do 30 kwietnia.
Podstawa prawna
Art. 10 ust.1 pkt 8 lit. a-c, art. 21 ust. 1 pkt 131, art. 21 ust. 25 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 200 ze zm.).
Art. 1035 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).