Gdzie trafiają nasze podatki czyli jak działa państwo

Zgodnie ze sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa za 2016 rok, kwota dochodów podatkowych była bliska tej przewidzianej w ustawie budżetowej. Wpływy w wysokości ponad 273 mld zł to zasługa zmian w prawie mającym na celu uszczelnienie podatków. Można domniemywać, że w sprawozdaniu za rok 2017 kwota ta będzie jeszcze większa, gdyż pierwsze półrocze upłynęło pod znakiem poprawy ściągalności podatków. Które podatki zasiliły budżet państwa w największym stopniu?

Rekordowe wpływy z podatku VAT

126 mld zł czyli ponad 40 proc. wszystkich wpływów podatkowych. To kwota, która wpłynęła do budżetu państwa z tytułu podatku od towarów i usług. Jak zaznaczono w dokumencie, to efekt poprawy ściągalności podatków, który jak napisano „można oszacować w 2016 roku na ok 3 mln zł”. Jakie zmiany legislacyjne przełożyły się na uszczelnienie VAT? Urzędnicy w 2016 roku zyskali nowe narzędzie sprawnej kontroli podatników. Dzięki jednolitemu plikowi kontrolnemu fiskus ma dostęp do informacji o prowadzonej przez firmy ewidencji zakupu i sprzedaży (JPK_VAT). Obowiązek comiesięcznego przesyłania raportów w ramach JPK w ubiegłym roku objął podatników posiadających status dużego przedsiębiorcy, w 2017 zaś małe i średnie firmy. Jak szacują ustawodawcy, w kolejnych latach za sprawą JPK budżet państwa zasili dodatkowe 300 mln zł rocznie. Nie bez znaczenia pozostają też zmiany w kodeksie karnym skarbowym. Te wprowadziły surowsze sankcje za nadużycia podatkowe. Osobom biorących udział w przestępstwach podatkowych grozi też kara pozbawienia wolności. Można oczekiwać jeszcze lepszych wyników budżetu państwa także przez pryzmat obecnie procedowanych zmian. Jeśli posłowie przyjmą projekt noweli VAT, od 1 stycznia 2018 roku każdy podatnik posiadać będzie obowiązkowy rachunek VAT prowadzony nieodpłatnie przez bank, w którym posiada konto rozliczeniowe. Zmiana ta ma poprawić kondycję finansów publicznych. Zgodnie z szacunkami ustawodawców, do 2028 roku budżet państwa z tytułu wpływów z VAT zostanie zasilony o 82 mld złotych.

Podatek akcyzowy i kolejne restrykcje

Drugim pod względem wielkości zasilenia budżetu państwa jest akcyza. W 2016 r. dochody z tytułu tego podatku 65 mld zł i stanowiły 102,6 proc. prognozy z ustawy budżetowej. Jak wskazano w sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa, wysokie wpływy z akcyzy to wynik poprawy ściągalności podatku na rynku wyrobów tytoniowych. W 2016 r. sprzedaż
papierosów wzrosła o 1,1 proc., a tytoniu do palenia o 8,3 proc. 1 stycznia 2016 roku w życie weszły przepisy nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym. Te nakładają na pośredniczące podmioty tytoniowe obowiązek składania zabezpieczenia akcyzowego w kwocie pokrywającej powstałe lub mogące powstać zobowiązania podatkowe w akcyzie. W 2016 r., po raz pierwszy od 2013 r., odnotowano wzrost dochodów z akcyzy od wyrobów tytoniowych w ujęciu rok do roku. Można domniemywać, że dochody te będą sukcesywnie rosły. Rząd planuje bowiem opodatkować e-papierosy i tzw. liquidy, dzięki czemu wpływy z akcyzy każdego roku byłyby większe o 100 mln zł. Jeśli posłowie przyjmą projekt, zmiany te wejdą w życie 1 stycznia 2018 roku. Nie jest to jednak jedyny sposób na zwiększenie wpływów budżetowych. Rząd planuje także przejąć kontrolę nad uprawami suszu tytoniowego celem eliminacji szarej strefy. Jak szacują ustawodawcy, budżet każdego roku zyska dzięki temu dodatkowy milion złotych.

Uszczelnianie PIT i CIT

Według danych GUS przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2016 r. wzrosło o 3,6 punktów proc. w porównaniu z 2015 rokiem. Wzrost rzutuje także na wpływy do budżetu z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Te w 2016 roku wyniosły ponad 48 mld zł. Podatek dochodowy od osób prawnych z kolei zasilił budżet o 26 mld zł, co stanowi 101 proc. prognozy przyjętej w ustawie budżetowej na 2016 r. Planowane zmiany mogą zwiększyć te kwoty. Rząd planuje bowiem dalsze uszczelnianie podatków PIT i CIT. Wprowadzenie minimalnego podatku od nieruchomości, odrębne opodatkowane przychodów kapitałowych czy walka z agresywną optymalizacją podatkową ma zasilić budżet o kolejne 1,5 mld zł.

Na co państwo wydaje pieniądze?

705 mld zł to kwota wydatków zrealizowanych w 2016 roku. Mimo licznych zobowiązań rządu, kwota ta jest o 23 mld złotych niższa od tej, którą przewidziano w ustawie budżetowej. Podatkowe i niepodatkowe wpływy do budżetu państwa umożliwiły wypłatę „500 plus” i sfinansowały bezpłatne leki dla seniorów. W sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa czytamy także o zwiększeniu wynagrodzenia dla grup pracowniczych, które – co do zasady – od 2010 r. były objęte tzw. „zamrożeniem” wynagrodzeń. Do wydatków państwa w 2016 roku zaliczyć należy także jednorazowe dodatki do emerytur czy działania związane z restrukturyzacją w sektorze górnictwa. Jak wynika z załączonego do sprawozdania zestawienia, największy udział w stałych wydatkach państwa stanowią te związane z obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.

Wraz ze wzrostem wpływów podatkowych rosną też wydatki. Program 500 plus kosztował podatników ponad 17 mld zł tylko w 2016 roku. Kolejne przyjęte, a także procedowane dziś zmiany nie tylko w prawie podatkowym niosą za sobą kolejne wydatki. Tytułem przykładu, wdrożenie przepisów o jednolitym pliku kontrolnym to wydatek rzędu 55 mln złotych, które pokryć mają m.in opracowanie aplikacji dla organów podatkowych. Do przyszłych wydatków należy zaliczyć także te związane ze zwiększeniem płacy minimalnej, ukryte koszty reformy edukacji, czy obniżenia wieku emerytalnego.

Podstawa prawna: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r.