VAT w transakcjach łańcuchowych. Zapadł korzystny wyrok Sądu UE

Chodziło o uproszczenia dla wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych z art. 141 unijnej dyrektywy VAT. W naszym kraju wynika ono z art. 135-138 ustawy o VAT.

Chodzi o sytuację, w której pomiędzy dostawcą a nabywcą jest jeszcze pośrednik (dystrybutor). Uproszczenia polegają na tym, że ostatni w kolejności podatnik VAT rozlicza podatek z tytułu dostawy towarów przez drugiego w kolejności podatnika, jeśli spełnione są łącznie określone warunki (w Polsce reguluje je art. 135 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT). Dzięki temu pośrednik nie musi rejestrować się jako podatnik VAT w pozostałych krajach, które są uczestnikami tej transakcji. We własnym kraju rozlicza VAT z tytułu fikcyjnego wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (fikcyjnego, ponieważ towar nigdy nie wjechał do tego państwa) i z wewnątrzwspólnotowej dostawy.

We wspomnianej interpretacji z 16 października 2023 r. dyrektor KIS stwierdził, że uproszczenie może być stosowane „niezależnie od liczby stron działających w danym łańcuchu”.

Transakcja łańcuchowa tylko w trójkącie?

Innego zdania był fiskus ze Słowenii. Chodziło o spółkę, która kupiła od niemieckich dostawców śrutę sojową i rzepakową oraz olej rzepakowy, a następnie odsprzedała je trzem spółkom z Danii. Słoweńska spółka opłaciła i zorganizowała transport.

Fiskus ustalił, że duńscy kontrahenci byli „znikającymi podatnikami” zamieszanymi w wyłudzenia VAT. Towar transportowany przez słoweńską firmę trafił do duńskich magazynów, gdzie odebrał go klient trzech nieuczciwych spółek.

W łańcuchu dostaw występowały więc cztery strony zarejestrowane w trzech różnych państwach unijnych: niemiecki dostawca, słoweński pośrednik, duńskie spółki i ich tamtejszy klient. Towar trafił zatem - w ramach jednego transportu - od niemieckiego dostawcy do czwartego podmiotu w łańcuchu, czyli klienta trzech duńskich spółek.

W trakcie kontroli słoweński fiskus uznał, że tamtejsza spółka nie miała prawa do uproszczonego rozliczenia VAT, bo w ramach jednego transportu dokonano więcej niż dwóch dostaw towarów, a w łańcuchu było więcej niż trzy podmioty. Zażądał więc od spółki VAT, a ponadto nie pozwolił jej odliczyć podatku naliczonego, bo uczestniczyła w transakcji będącej podatkowym oszustwem.

Spółka nie zgodziła się z tą decyzją, a spór trafił aż na wokandę sądu, który wystąpił z pytaniem prejudycjalnym do Sądu UE.

Liczba podmiotów jest nieistotna

Sąd UE orzekł, że uproszczenia w rozliczaniu transakcji łańcuchowych przysługują nawet wtedy, gdy w łańcuchu dostaw jest więcej niż trzy podmioty. Innymi słowy, towar może zostać fizycznie przekazany w ramach jednego transportu od podmiotu A do podmiotu D (choć spółka sądziła, że dokonuje dostawy na rzecz podmiotu C).

Sąd UE wyjaśnił, że uproszczenie przysługuje niezależnie od tego, czy towar fizycznie trafił do podatnika, dla którego organizowana jest późniejsza dostawa. W tym kontekście nie ma znaczenia, czy organizator transportu wie, że towar jedzie tak naprawdę do innego podmiotu (czwartego w łańcuchu).

Na potwierdzenie unijny sąd przywołał m.in. postanowienie Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 lipca 2015 r. (C-123/14) oraz wyroki TSUE z 19 kwietnia 2018 r. (C-580/16) i 8 grudnia 2022 r. (sygn. C-247/21). Orzekł natomiast, że słoweński fiskus może odmówić tamtejszej spółce prawa do odliczenia VAT oraz prawa do uproszczenia, jeżeli wykaże, iż powinna ona była wiedzieć, że uczestniczy w oszustwie podatkowym.

Wyrok Sądu UE z 3 grudnia 2025 r., sygn. T-646/24

OPINIA 1

Aleksandra Plichta, partner i doradca podatkowy w CRIDO

Łańcuchy dostaw bywają coraz bardziej rozbudowane

Stosowanie uproszczenia – popularnie zwanego trójstronnym – w rozbudowanych transakcjach łańcuchowych budzi od kilku lat coraz więcej obaw. W praktyce coraz częściej pojawiają się rozbudowane łańcuchy dostaw, angażujące dwóch dystrybutorów (np. na teren UE i na lokalnym rynku). Dlatego bardzo dobrze, że Sąd UE przychylił się do argumentów podatnika i zaprezentował podejście probiznesowe. Niezbędne wydaje się jednak spójne uregulowanie na poziomie UE.

Być może pozwoli to na rozpoczęcie dyskusji o kolejnych niełatwych aspektach tego typu transakcji, np. gdy w łańcuch zaangażują się cztery podmioty z czterech krajów bądź gdy organizatorem transportu okazuje się ostatni w łańcuchu podmiot.

OPINIA 2

Daniel Więckowski, doradca podatkowy i partner zarządzający w LTCA

Wyrok Sądu UE szansą dla uczciwych

Wyrok Sądu UE może oczywiście ucieszyć użytkowników rynku wspólnotowego. Szczególną uwagę warto jednak zwrócić na jedną kwestię. Zdaniem Sądu UE odmowa prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku WNT rozliczonego w innym państwie niż kraj zakończenia wysyłki jest możliwa jedynie pod warunkiem wykazania, że nabywca wiedział lub powinien był wiedzieć, że uczestniczył w oszustwie podatkowym. W polskiej ustawie o VAT taka odmowa prawa do odliczenia jest automatyczna (art. 88 ust. 6). Dla podatników, którzy padli ofiarą tej regulacji, kreuje się więc szansa na odzyskanie VAT.