Co zmieni zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika?

1 2. WZROST LICZBY WĄTPLIWOŚCI PODATKOWYCH

Powstaje zatem pytanie, czy wprowadzenie zasady in dubio pro tributario zwiększy liczbę sporów podatkowych, czy raczej częstotliwość powoływania się przez podatników na niejasność w przepisach prawa podatkowego. Nawet jeżeli w postępowaniu podatkowym nie będą się pojawiały niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów, nie można wykluczyć, że mogą się one pojawiać na etapie sądowym. Po wejściu w życie zasady in dubio pro tributario składy orzekające będą mieć dylemat: złożyć wniosek o podjęcie uchwały przez Naczelny Sąd Administracyjny w poszerzonym składzie lub skierować pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, czy rozstrzygnąć spór na korzyść podatnika.

Przedmiotem sporów będzie również stopień wątpliwości co do znaczenia przepisów („nie dające się usunąć”), od którego zależy zastosowanie art. 2a Ordynacji. Niemniej dotychczas podatnicy, argumentując swoje stanowisko w sporach podatkowych, nierzadko podnosili wątpliwości interpretacyjne, powołując się na zasady konstytucyjne. Wprowadzenie zasady in dubio pro tributario zwiększa możliwość zastosowania tej argumentacji. Wprowadzenie owej zasady mogłoby doprowadzić do tego, że sprawy podatkowe nie będą się przeciągały, bowiem niejasności będą rozstrzygane na korzyść podatnika (co ułatwi życie zwykłym obywatelom). Jednak w praktyce klauzula może doprowadzić do przedłużających się postępowań (co może być zagrożeniem dla przedsiębiorstw), bowiem po jej wprowadzeniu sądy mogą zacząć kierować liczne zapytania do sądów wyższej instancji, by nie być posądzonym o niedbanie o interesy fiskalne państwa.

2 3. POTRZEBA SZKOLEŃ DLA ADMINISTRACJI PODATKOWEJ

Przy odpowiednim przeszkoleniu kadry administracji podatkowej i przygotowaniu wytycznych dotyczących zastosowania zasady in dubio pro tributario, wprowadzenie tej reguły mogłoby mieć pozytywne znaczenie dla administracji podatkowej. Obecnie bywa, że jeżeli przepis może być interpretowany w dwojaki sposób, a każda z tych argumentacji może zostać wsparta podobnej wagi argumentami, administracja podatkowa nie jest skłonna przyjąć korzystnej interpretacji dla podatnika, nie chcąc narazić się na zarzut niedostatecznej dbałości o interes państwa.

3 4. MNIEJ PIENIĘDZY DO BUDŻETU?

Konsekwencje wprowadzenia art. 2a do Ordynacji podatkowej są również wątpliwe z punktu widzenia budżetu państwa. Wiceminister finansów Jarosław Neneman wyraża obawy, że po wprowadzeniu zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika wpływy do budżetu państwa znacznie zmaleją. W dyskusji nad przyjętymi rozwiązaniami padają też stwierdzenia, że nowa regulacja poprawi jedynie sytuację dużych podmiotów (korporacji), a ochrona „zwykłych” podatników nie ulegnie zmianie. Zachodzi też ryzyko, że zasada interpretowania niejasności na korzyść podatnika utrudni zwalczanie oszustw podatkowych, z czym będą się wiązały straty finansowe Skarbu Państwa.

4 5. POTRZEBA POPRAWY POZYCJI PRAWNEJ PODATNIKA

Kierowanie się zasadą in dubio pro tributario przez organy podatkowe w trakcie postępowania podatkowego może wpłynąć pozytywnie na status podatnika i zwiększyć stopień realizacji zasad gwarantujących ochronę jego praw. Kwestia przestrzegania praw podatnika powinna być przedmiotem rozważań, a ustawodawstwo i praktyka stosowania prawa podatkowego przez sądy i organy podatkowe zapewniać jak najwyższe standardy ich ochrony. Idea wzmocnienia funkcjonowania zasady in dubio pro tributario jest zatem bez wątpienia słuszna. Niemniej jednak, sposób umocnienia jej w praktyce jest problemem złożonym i wymaga szerszej dyskusji, a nie pochopnego jej wprowadzenia do prawa pozytywnego.

Podsumowując, nie ulega wątpliwości, że konieczne jest silniejsze ugruntowanie stosowania zasady in dubio pro tributario przez sądy administracyjne i organy podatkowe. W polskim systemie prawnym to na podatniku, a w pewnych sytuacjach na płatniku, ciąży obowiązek dokonania analizy prawnopodatkowej, a następnie obliczenia podatku. Stąd potrzeba umocnienia gwarancji procesowych przysługujących podatnikowi. Wzrost zaufania obywateli do systemu podatkowego – przy jednoczesnym wzroście poczucia bycia szanowanym przez władze podatkowe - przyczyniłby się do poprawy relacji między podatnikiem a państwem, co z kolei mogłoby korzystnie wpłynąć na wielkość wpływów do budżetu państwa. Jednakże wątpliwości co do wykładni tak sformułowanej zasady mogą skutkować szeregiem problemów natury praktycznej, a w konsekwencji nie mieć wpływu na poprawę sytuacji podatnika. Istnieje również obawa, że art. 2a będzie przepisem martwym. Zatem procedura praktycznego zastosowania art. 2a jest dalece niejasna i zamiast rozwiązywać problemy interpretacyjne, może być powodem jeszcze większych wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego.