Sprzedaż majątku przez fundacje rodzinne. Było weto, ale nie będzie dowolności

Co ze zmianami podatkowymi dla fundacji rodzinnych?

Spytaliśmy Ministerstwo Finansów, co planuje w związku z wetem prezydenta. Oto odpowiedź resortu: „Zadaniem rządu jest prowadzenie działań, które służą poprawie efektywności systemu podatkowego i ograniczają możliwość nadużyć, dlatego pozostajemy konsekwentni w dążeniu do wypracowania rozwiązań o charakterze uszczelniającym system podatkowy”.

Fiskus będzie walczył z optymalizacjami

Jedno jest pewne - zmiany uszczelniające, które zakładały m.in. trzyletnią karencję przy sprzedaży majątku, opodatkowanie najmu krótkoterminowego, nie wejdą w życie od 1 stycznia 2026 r. Czy zatem nie ma się czego obawiać? Eksperci tak tego nie widzą.

- W 2026 r. wciąż największym wyzwaniem dla fundacji będzie ryzyko zastosowania klauzuli ogólnej obejścia prawa podatkowego w sytuacjach instrumentalnego wykorzystywania fundacji rodzinnych dla celów optymalizacji podatkowej – mówi Paweł Tomczykowski, partner w kancelarii Tomczykowski Tomczykowska.

Jako przykład ekspert podaje darowizny mienia od fundatora na rzecz fundacji (najczęściej darowizny akcji bądź udziałów), a potem szybką sprzedaż tych składników majątku przez samą fundację.

- Zawetowana przez prezydenta nowelizacja miała wyeliminować niejednoznaczności w tym zakresie – wskazuje ekspert. Przypomina, że do tej pory podatnicy mogli tylko bazować na wykładni przepisów. Mogli ją znaleźć w: opiniach zabezpieczających szefa Krajowej Administracji Skarbowej, stanowiskach Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, pojawiających się już wyrokach sądów administracyjnych, a także w podejściu samych organów podatkowych. Tak będzie nadal.

Szef KAS sięgnie po klauzulę …

Przypomnijmy, że szef KAS wiele razy odmawiał wydania opinii zabezpieczającej w sprawie szybkiej sprzedaży majątku wniesionego do fundacji rodzinnej (zwłaszcza akcji lub udziałów). Kwestionował sytuacje, w których fundatorzy chcieli wnieść posiadane udziały oraz prawa i obowiązki w spółkach (np. komandytowej) do fundacji rodzinnej, a następnie szybko je sprzedać, a dochód wypłacić beneficjentom.

Szef KAS uznawał takie działania za sztuczne i odmówił wydania opinii np.: 5 maja 2025 r. (sygn. DKP16.8082.14.2024), 17 kwietnia 2025 r. (sygn. DKP1.8082.6.2024), w grudniu 2024 r. (DKP1.8082.7.2023, DKP1.8082.3.2024 oraz DKP1.8082.4.2024).

- Należy pamiętać, że klauzula ogólna obejścia prawa podatkowego jest szczególnym mechanizmem, a korzystający z niej szef KAS musi zachować szczególną ostrożność w jej stosowaniu. Jednak wobec zawetowania podatkowej nowelizacji dotyczącej fundacji rodzinnych, szef KAS nie będzie miał innego wyjścia - będzie korzystał z klauzuli – uważa Paweł Tomczykowski.

… a skarbówka ruszy z kontrolami

Czy w związku z wetem można się spodziewać, że skarbówka będzie na większą skalę wszczynać w 2026 r. kontrole podatkowe? - Raczej tak – odpowiada Paweł Tomczykowski.

Przewiduje, że na celowniku skarbówki znajdą się nie tylko „proste” transakcje sprzedaży, ale też wszelkie reorganizacje w ramach grup kapitałowych z udziałem fundacji rodzinnej.

- Ważny będzie kontekst sukcesyjny dokonywanych czynności i transakcji, co zapisano w statucie (na ile statut „sam się obroni”), sposób i zakres dystrybucji świadczeń na rzecz beneficjentów – wymienia ekspert.

Najem krótkoterminowy

Po Nowym Roku nadal kontrowersyjny będzie najem krótkoterminowy prowadzony przez fundacje rodzinne. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji Ministerstwo Finansów napisało, że objęcie takiej działalności CIT będzie tylko doprecyzowaniem. Było ono jednak potrzebne, bo z wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych wynika co innego - że fundacja rodzinna nie płaci CIT od najmu krótkoterminowego, bo to dozwolona dla niej działalność.

Przykładem są wyroki WSA w Bydgoszczy z 5 sierpnia 2025 r. (sygn. I SA/Bd 315/25) i z 9 kwietnia 2025 r. ( I SA/Bd 107/25) oraz WSA we Wrocławiu - 26 marca 2025 r. ( I SA/Wr 807/24 ) i w Gdańsku - 19 czerwca 2024 r. (I SA/Gd 219/24). Wszystkie są nieprawomocne.

- Najem krótkoterminowy będzie więc nadal obszarem spornym, przynajmniej do chwili, aż ustalona zostanie jednolita linia orzecznicza Naczelnego Sądu Administracyjnego – mówi Paweł Tomczykowski.

Jeszcze większy kłopot może być z najmem krótkoterminowym lokali użytkowych - ten też, zgodnie z zawetowaną ustawą, miał być objęty CIT,

Fundacje rodzinne. Dozwolona działalność

Nie będzie natomiast problemu, gdy środki ze sprzedaży akcji lub udziałów fundacja będzie reinwestować, czyli np. kupi inne aktywa w ramach dozwolonej działalności gospodarczej wskazanej w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 326 ze zm.). W takich sytuacjach klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania nie wchodzi w grę – wynika z opinii zabezpieczających wydanych przez szefa KAS 26 maja 2026 r. (DKP2.8082.9.2024) i 19 maja 2026 r. (DKP2.8082.6.2024).

Potwierdziła to także Rada ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania w uchwale z 29 maja 2025 r. (nr 312025), chociaż uchwała ta nie jest wiążąca dla organów. Rada stwierdziła, że wniesienie akcji do fundacji rodzinnej i ich natychmiastowa sprzedaż nie mogą być automatycznie uznane za unikanie opodatkowania. Nie można o tym mówić, jeżeli pieniądze ze sprzedaży akcji pozostają w fundacji i są inwestowane lub przechowywane na rachunkach bankowych. Unikanie opodatkowania byłoby wtedy, gdyby pieniądze z takiej natychmiastowej sprzedaży zostały od razu wypłacone beneficjentom – wskazała Rada.

Bez exit tax i CFC

Weto nowelizacji oznacza, że fundacje rodzinne nadal nie zapłacą w Polsce podatku:

- prowadząc działalność za pośrednictwem podmiotów transparentnych podatkowo, takich jak np. luksemburska spółka SCSp,

- od dochodów z tytułu udziału w zagranicznych jednostkach kontrolowanych (CFC),

- od dochodów z niezrealizowanych zysków (tzw. exit tax - art. 24f ustawy CIT).

Brak nowelizacji może być wykorzystany w sporach z fiskusem

Zawetowane zmiany pokazują, którymi obszarami działalności fundacji rodzinnych mogą się w szczególności interesować organy podatkowe. Ale nie spodziewam się gwałtownej zmiany podejścia administracji skarbowej, ponieważ organy podatkowe już dziś analizują fundacje rodzinne przez pryzmat celu ich utworzenia, realnej działalności i zgodności z ustawą. Dysponują narzędziami, po które mogą sięgać w sytuacji, gdy nabiorą podejrzeń, że fundacja jest wykorzystywana niezgodnie z intencją ustawodawcy, zwłaszcza w celu agresywnej optymalizacji podatkowej. Organy podatkowe mają przede wszystkim klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania. To ich „broń atomowa”

Znacznie większy może być wpływ prezydenckiego weta na zachowania fundatorów. Dla części przedsiębiorców może to być sygnał do wstrzymania się z decyzjami i oczekiwania na stabilizację przepisów, szczególnie że Ministerstwo Rozwoju i Technologii rozpoczyna prace nad zmianami przepisów o fundacji rodzinnej.

Nie oznacza to odwrotu od fundacji rodzinnej jako takiej. Przeciwnie, rośnie świadomość, że jest to narzędzie długoterminowe, które wymaga przemyślanej struktury. W praktyce może to oznaczać jedno: mniej fundacji „na szybko”, a więcej - dobrze zaplanowanych i przemyślanych. Z tej perspektywy prezydenckie weto może paradoksalnie podnieść jakość tworzonych fundacji rodzinnych, zamiast zahamować ich rozwój.

Fundatorzy mogą też próbować wykorzystywać weto przy potencjalnych sporach z organami podatkowymi. Na przykład mogą argumentować, że skoro zgodnie z nowelizacją najem krótkoterminowy miał być opodatkowany, to skoro przepisy te nie weszły w życie, jest to działalność dozwolona, czyli bez CIT.