Subskrybuj nas na Youtube
Jestem księgową w urzędzie miasta. Przekazaliśmy w nieodpłatne użytkowanie samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej (SPZOZ) budynek (środek trwały) na prowadzenie placówki (jesteśmy organem założycielskim). Problem w tym, w jaki sposób ująć tę nieruchomość w ewidencji – czy ma być w ewidencji bilansowej naszej gminy (właściciela nieruchomości), czy w ewidencji bilansowej tego SPZOZ, czy może w pozabilansowej?
Aby ustosunkować się do poruszonej problematyki, należy zwrócić uwagę na kilka okoliczności.
Po pierwsze, z art. 51 ustawy o działalności leczniczej wynika, że samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (SPZOZ) prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w tej ustawie. Z kolei zgodnie z art. 54 ust. 1 tej ustawy SPZOZ gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym lub zakupionym). Ponadto wartość majątku SPZOZ określają fundusz założycielski i fundusz zakładu, przy czym fundusz założycielski zakładu stanowi wartość wydzielonej SPZOZ części mienia Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego lub mienia uczelni medycznej.
Po drugie, ustawodawca w art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości definiuje termin aktywa, jako kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Natomiast w art. 3 ust. 1 pkt 15 ww. ustawy zdefiniowano środki trwałe, wskazując, że co do zasady są to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności nieruchomości, w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego.
Po trzecie, z art. 252 kodeksu cywilnego wynika, że rzecz (m.in. nieruchomość) można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania z niej pożytków, przy czym zgodnie z art. 256 użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki, a po wygaśnięciu użytkowania jest zobowiązany zwrócić rzecz właścicielowi w takim stanie, w jakim powinna się znajdować, stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania. Jednocześnie to użytkownik jest zobowiązany dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. Poza tym użytkownika obciąża obowiązek podatkowy i inne ciężary publiczne związane z przedmiotem użytkowania oraz obowiązek uiszczania składki na obowiązkowe ubezpieczenie (art. 258 i art. 260 kodeksu cywilnego).
Po czwarte, na uwagę zasługuje stanowisko departamentu rachunkowości Ministerstwa Finansów zawarte w piśmie z 20 lutego 2008 r. (nr DR3/500/079/IDM/08/264), gdzie wskazano m.in., że środki trwałe oddane w nieodpłatne użytkowanie SPZOZ przez ich organy założycielskie spełniają kryterium kontrolowania, o którym mowa w ustawie o rachunkowości i MSR, a zatem powinny być wykazywane w ewidencji bilansowej jednostek.
Po piąte, Najwyższa Izba Kontroli w wystąpieniu pokontrolnym (KZD-4110-03-01/2013) z 25 września 2013 r. w kontekście przedmiotowej problematyki wskazała, że w ocenie NIK użytkowane przez centrum nieruchomości stanowią jego aktywa stosownie do definicji zawartej w art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości. Powinny być zatem ujęte w księgach rachunkowych centrum w grupie środków trwałych, stosownie do definicji środka trwałego zawartej w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości, że jednym z kryteriów uznania za środek trwały jest przeznaczenie składnika aktywów na potrzeby jednostki, a zatem używanie do realizacji działalności statutowej. Natomiast organ założycielski powinien je wykazywać w ewidencji pozabilansowej.
Powyższe uregulowania ustawowe i stanowiska podmiotów pozwalają zatem na przyjęcie koncepcji, zgodnie z którą nieruchomości – środki trwałe (budynki przekazane do nieodpłatnego użytkowania), powinny zostać ujęte w ewidencji środków trwałych SPZOZ. Należy bowiem podkreślić, że właśnie ww. jednostka sprawuje kontrolę nad składnikami majątkowymi, wykorzystuje je do realizacji zadań statutowych i realizuje korzyści z ich użytkowania. Jak z kolei wskazano w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 stycznia 2011 r., sygn. akt II GSK 49/10, w świetle tego przepisu (dop. autora – art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości), aby określony zasób majątkowy mógł być uznany za aktywa danej jednostki, musi ona nad nim sprawować kontrolę. Jednocześnie dodać należy, że tożsame nieruchomości powinny zostać wykazane w ewidencji pozabilansowej organu założycielskiego dla danego SPZOZ, czyli danej gminy.
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 1 pkt 12, pkt 15 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047).
Art. 51, art. 54 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1638).
Art. 252, art. 256 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).
