Spór pomiędzy spółką a fiskusem dotyczył art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Wymieniono w nim wprost, jakiego rodzaju kary umowne i odszkodowania nie są kosztem uzyskania przychodu. Są to kary umowne i odszkodowania z tytułu:

  • wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz
  • zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów, albo wykonanych robót i usług.

Od pewnego czasu NSA interpretuje ten przepis dosłownie i dopuszcza możliwość zaliczania pozostałych wypłat odszkodowawczych do podatkowych kosztów. Na przykład w wyroku z 23 listopada 2022 r. (sygn. akt II FSK 700/20) podkreślił, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT stanowi wyjątek od ogólnej zasady wyrażonej w art. 15 ust. 1 tej ustawy, w myśl której kosztami są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Dlatego jako wyjątek należy go interpretować ściśle – stwierdził sąd kasacyjny.

Opóźnienia w dostawie przesyłek niezawinione przez spółkę

Skarbówka jest jednak innego zdania, o czym przekonała się spółka prowadząca działalność w zakresie transportu towarów oraz ich magazynowania. Realizację zleceń transportowych spółka zleca podwykonawcom. W trakcie przewozów zdarza się, że dochodzi do uszkodzenia lub zniszczenia towaru przez przewoźnika, kradzieży, czy też zawinionych przez podwykonawców opóźnień w dostawach. Wówczas spółka musi wypłacić kontrahentowi odszkodowanie.

Chciała się upewnić, że może odliczyć od przychodów wypłacane odszkodowania z tytułu utraty, uszkodzenia oraz opóźnienia w dostawie przesyłki. Argumentowała, że wydatki te nie zostały wyłączone w ustawie o CIT z kosztów podatkowych, natomiast pozostają w bezpośrednim związku z osiąganymi przez nią przychodami. Tłumaczyła, że wypłata odszkodowania jest nie tylko konsekwencją prowadzenia jej działalności, lecz również warunkiem utrzymania dobrych relacji z klientami, co przekłada się na możliwość pozyskania kolejnych zleceń.

Wady wykonanych usług dostawy przesyłek

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, że nie ma podstaw do zaliczenia wypłacanych przez spółkę odszkodowań do kosztów uzyskania przychodów. Stwierdził, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie różnicuje sytuacji, w których szkoda wynika z winy podatnika i tych, w których nie jest przez niego zawiniona. Każde nienależyte wykonanie zobowiązania, niezależnie od przyczyny, skutkuje brakiem możliwości zaliczenia odszkodowania do podatkowych kosztów – wyjaśnił.

Dodał, że uszkodzenie, utrata oraz opóźnienie w dostarczeniu przesyłki stanowią w istocie wady wykonanych usług i z tego względu odszkodowanie z ich tytułu nie może być podatkowym kosztem, nawet jeśli wady te wynikają z działań osób trzecich, np. podwykonawców lub złodziei.

Tylko niektóre odszkodowania są wyłączone z podatkowych kosztów

Sądy przyznały rację spółce. Stwierdziły, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie może być interpretowany rozszerzająco.

Jak wyjaśnił WSA w Warszawie (III SA/Wa 1006/22), wada usługi oznacza jej nienależyte wykonanie pod względem jakościowym, np. niezgodność z umową, nieprofesjonalne i niestaranne wykonanie. Natomiast opóźnienie w dostawie czy uszkodzenie lub utrata przesyłki (w wyniku działania osób trzecich lub z przyczyn losowych) nie jest wadą samej usługi transportowej, lecz stanowi ryzyko typowe dla tego typu działalności.

Sąd zwrócił również uwagę na to, że działalność transportowa jest z natury obarczona ryzykiem szkód, które mogą powstać mimo dochowania należytej staranności. Dlatego wydatki ponoszone na naprawienie szkody (takie jak wypłata odszkodowań) pozostają w związku przyczynowym z osiąganiem przychodów i mogą zostać zaliczone do kosztów podatkowych. Tym bardziej, że – jak wskazała spółka – wypłata odszkodowań i przestrzeganie standardów obsługi klienta służy również pozyskiwaniu kolejnych zleceń – orzekł WSA.

Ogólne warunki muszą być spełnione, by uznać wydatek za koszt podatkowy

Tego samego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny. Stwierdził, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie ma zastosowania do odszkodowań wypłacanych przez spółkę.

Nie oznacza to jednak – jak zaznaczyła sędzia Małgorzata Wolf-Kalamala - że wszystkie odszkodowania niewymienione w tym przepisie mogą automatycznie zostać uznane za koszty uzyskania przychodów. - Konieczne jest spełnienie ogólnych warunków wskazanych w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT – podkreśliła sędzia.

Wyrok NSA z 7 sierpnia 2025 r., sygn. akt II FSK 1478/22