Ile czasu ma skarbówka, by wydać decyzję, gdy dojdzie do odnowienia obowiązku w podatku od spadków i darowizn? Pięć czy trzy lata? Na ten temat wypowie się NSA w siedmioosobowym składzie.

W ostatnim czasie sądy orzekały, że trzy lata, co z oczywistych względów jest korzystne dla podatników. Pisaliśmy o tym w artykule „Podatek od spadków i darowizn. Fiskus nie ma racji w sprawie przedawnienia” (DGP nr 57/2025).

Jeden ze składów orzekających uznał jednak, że potrzebna jest odpowiedź w szerszym, siedmioosobowym składzie sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dlatego, mimo przeważającej w ostatnim czasie, korzystnej dla podatników wykładni, uznał, że najlepiej będzie, jeśli w sprawie wypowie się siedmiu sędziów tego sądu.

Podatek a odnowienie obowiązku

Przypomnijmy, że odnowienie obowiązku podatkowego to instytucja nieznana w innych daninach. Oznacza, że obowiązek może powstać ponownie, nawet po latach. Reguluje to art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Organy podatkowe sięgają po niego wtedy, gdy zorientują się, że podatnik dysponuje majątkiem, którego wcześniej nie zgłosił do opodatkowania. Na przykład, gdy tłumaczy, że miał pieniądze na zakup willi bądź drogiego auta, bo przed laty dostał duży spadek lub darowiznę.

Jeżeli nie zgłosił ich wtedy fiskusowi, to skarbówka ma prawo zażądać daniny, argumentując, że obowiązek podatkowy powstał ponownie (odnowił się).

Kiedy przedawnienie? Trzy czy pięć lat

Ile czasu ma w takiej sytuacji urząd na wydanie decyzji? Fiskus najchętniej uważałaby, że skoro obowiązek podatkowy może się „odnowić”, to w zasadzie nigdy się on nie przedawnia. A jeśli już miałoby to nastąpić, to nie wcześniej niż po pięciu latach od powstania tego odnowionego obowiązku.

Powołuje się tu na art. 68 par. 2 pkt 1 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli podatnik w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, to urząd ma pięć lat na wydanie decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy).

Podatnicy uważają, że w tym wypadku ma zastosowanie całkiem inny przepis ordynacji - art. 68 par. 1. Wynika z niego, że zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeżeli decyzja je ustalająca została doręczona po upływie trzech lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Co z zeznaniem

W przepisie, na który powołuje się skarbówka, użyto sformułowania: „jeżeli podatnik w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego”. Dlatego chcąc odpowiedzieć na pytanie: trzy czy pięć lat, trzeba najpierw ustalić, czy odnowiony obowiązek podatkowy w ogóle wiąże się z wymogiem złożenia deklaracji (zeznania podatkowego).

Niektóre sądy uważają, że taki wymóg istnieje, co by oznaczało, że rację ma skarbówka. Tak orzekł w 2024 r. WSA we Warszawie orzekł w 2024 r., (III SA/Wa 657/24, III SA/Wa 658/24, III SA/Wa 659/24). Przywołał wyrok NSA z 2 marca 2023 r. (III FSK 1737/21), w którym sąd kasacyjny nie miał wątpliwości: „Podstawą wydłużenia terminu przedawnienia jest niezłożenie deklaracji podatkowej”.

Z taką wykładnią nie zgodził się jednak w 2025 r. NSA i uchylił wszystkie trzy wyroki warszawskiego sądu. Nawiązał do całkiem przeciwnej linii orzeczniczej, z której wynika, że odnowienie obowiązku podatkowego na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy w żaden sposób nie wiąże się z wymogiem złożenia zeznania.

NSA przypomniał, że art. 6 ust. 4 ma zastosowanie wtedy, gdy zaistnieją dwie przesłanki, tj. gdy nabycie (np. spadek):

- nie zostało zgłoszone do opodatkowania oraz

- zostało stwierdzone pismem; w przypadku dziedziczenia może to być sądowe stwierdzenie nabycia spadku albo notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

„Stwierdzenie pismem nabycia podlegającego opodatkowaniu zastępuje tu zeznanie podatkowe” – wyjaśnił sąd kasacyjny w wyrokach z: 28 lutego 2025 r. (sygn. akt III FSK 1312/24), 20 lutego br. (III FSK 1170/24) i 7 lutego 2025 r. (III FSK 1169/24).

Dlatego orzekł, że w tym wypadku nie ma zastosowania art. 68 par. 2 pkt 1, tylko art. 68 par. 1. A ten przepis mówi o trzech latach, nie pięciu.

Postanowienie NSA z 5 marca 2025 r., sygn. akt III FSK 1588/23