Jakie są skutki nabycia wartości
firmy w drodze datio in solutum

Wartość firmy można nie tylko kupić, lecz także otrzymać na podstawie umowy świadczenia w miejsce wykonania. Czy w tym ostatnim przypadku podatnik ma prawo do jej amortyzacji podatkowej?

Stosownie do art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT i art. 22b ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, amortyzacji podlega również – z zastrzeżeniem art. 16c ustawy o CIT lub odpowiednio art. 22c ustawy o PIT – niezależnie od przewidywanego okresu używania wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze:

a) kupna,

b) przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych, zgodnie z przepisami rozdziału 4a ustawy o CIT lub rozdziału 4a ustawy o PIT, dokonuje korzystający,

c) wniesienia do spółki na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji.

Jaka umowa

W świetle art. 16b ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o CIT i art. 22b ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o PIT wartość firmy podlega amortyzacji wyłącznie wtedy, gdy nabyto ją w drodze kupna. Pojęcie „kupna” nie ma swojej definicji w ustawach o podatkach dochodowych.

Kodeks cywilny (dalej: k.c.) w art. 535 i nast. reguluje czynność prawną sprzedaży, posługując się przy tym pojęciami kupującego oraz sprzedającego jako stron tej umowy. I tak w myśl art. 535 par. 1 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa sprzedaży jest czynnością prawną konsensualną, wzajemną, odpłatną, kauzalną i zobowiązującą. Charakteryzuje ją zatem odpłatność, co należy wiązać z obowiązkiem zapłaty ceny przez kupującego. Cena zaś stanowi w ujęciu k.c. specyficzne dla umowy sprzedaży określenie świadczenia pieniężnego.

Z kolei umowa świadczenia w miejsce wykonania uregulowana jest w art. 453 k.c. Stosownie do tego przepisu, jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Datio in solutum jest zatem umową, na mocy której obie strony wyrażają zgodę na umorzenie dotąd istniejącego zobowiązania, jeśli dłużnik spełni inne świadczenie zamiast pierwotnie ustalonego. Zobowiązanie wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika.

Co z amortyzacją

Minister finansów w interpretacji ogólnej z 9 września 2024 r., sygn. DD5.8203.5.2023, wyjaśnił, że „(…) wobec tego, że art. 16b ust. 2 pkt 2 ustawy CIT zawiera zamknięty katalog czynności, w wyniku których nabytą wartość firmy można amortyzować, nie jest dopuszczalne rozszerzanie pojęcia kupna na inne formy nabycia, jak nabycie przedsiębiorstwa w drodze datio in solutum. (…) W związku z zaprezentowaną wykładnią art. 16b ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy CIT stwierdzić należy, iż wartości firmy powstałej w drodze datio in solutum nie można utożsamiać z wartością firmy powstałą w drodze kupna, w następstwie czego nie może ona podlegać amortyzacji na gruncie przepisów ustawy CIT”.

W świetle tej interpretacji ogólnej należy stwierdzić, że nabycie wartości firmy w drodze świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) nie daje prawa do amortyzacji podatkowej wartości firmy. ©℗