Nie przegap terminu. Czas na wybór formy opodatkowania na 2025 r. mija 20 lutego

W tym roku po raz pierwszy można rozważyć przejście na kasowy PIT. Są też zmiany w składce zdrowotnej, ale w tej części, w której dotyczą przychodu ze sprzedaży środków trwałych, nie wpłyną zapewne na decyzję w sprawie formy opodatkowania

Data 20 lutego jest kluczowa. Zawiadomienie o wyborze formy opodatkowania musi być złożone w terminie, czyli do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik osiągnął pierwszy w roku podatkowym przychód z danego źródła. Najczęściej będzie to więc 20 lutego. Jeśli ktoś tego terminu nie dotrzyma, czyli spóźni się z przelewem, nie zawiadomi w ten sposób skutecznie fiskusa o wybranej formie opodatkowania.

Przedsiębiorcy jak co roku mają do wyboru: skalę podatkową, liniowy 19-proc. PIT i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Z pewnością natomiast wiele osób fizycznych uniknie w tym roku obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, bo – po pierwsze – z 2 mln do 2,5 mln euro wzrósł limit przychodów za poprzedni rok, którego osiągnięcie zmusza do przejścia na księgi rachunkowe. W 2025 r. wynosi on 10 711 500 zł (po przeliczeniu według kursu z 1 października 2024 r. – 4,2846 zł za 1 euro).

Po drugie, limit jest już inaczej liczony. Nie uwzględnia się w nim przychodów z operacji finansowych, a jedynie przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za poprzedni rok obrotowy.

Ale nawet osoby, które będą się musiały rozliczać na podstawie ksiąg rachunkowych, mają alternatywę: wybrać opodatkowanie według skali podatkowej czy liniowy PIT. Bo księgi rachunkowe to jedynie sposób ewidencjonowania. Ten, kto nie przekroczył limitu 10 711 500 zł przychodów za 2024 r., może prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, a nawet – jeśli jego przychody za poprzedni rok nie przekroczyły 2 mln euro, tj. 8 569 200 zł i wybierze na 2025 r. ryczałt ewidencjonowany – ewidencję przychodów.

Jakie możliwości mają przedsiębiorcy

Wielu przedsiębiorców wybierze zapewne ryczałt. Ta forma opodatkowania cieszy się z roku na rok coraz większym powodzeniem. Za 2023 r. rozliczyły się w ten sposób niemal 2 mln osób, tj. o prawie 260 tys. więcej niż za 2022 r. Z tego ponad 963 tys. stanowili podatnicy prowadzący działalność gospodarczą – było to o prawie 85 tys. więcej niż w 2022 r.

Wyboru nie mają osoby wynajmujące lub wydzierżawiające składniki swojego prywatnego majątku. One mogą płacić tylko ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Wynika to wprost z art. 9a ust. 6 ustawy o PIT.

Co do zasady podstawową formą opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej jest skala podatkowa (według stawek 12 proc. i 32 proc.), ale w ten sposób rozliczają się z fiskusem tylko ci, którzy nie wybiorą innej formy opodatkowania lub zrobią to po terminie.

Jest jeszcze 5-proc. stawka PIT, z tym że dotyczy ona wyłącznie dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. To tzw. ulga IP Box, mogą z niej korzystać tylko osoby, które takie dochody faktycznie uzyskują i jedynie w odniesieniu do tych dochodów.

Uwaga! Nie wolno wybrać karty podatkowej, chyba że podatnik rozliczał się w tej formie z fiskusem już w 2021 r. i to kontynuuje. Jeśli ktoś w tym czasie stracił prawo do karty lub w ogóle z niej nie korzystał, nie może już złożyć wniosku o opodatkowanie w tej formie. Tak wynika z art. 65 ust. 1 ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, zwanej potocznie Polskim Ładem.

Metody opodatkowania w spółkach

Wspólnicy spółek: cywilnej, jawnej, partnerskiej mają prawo łączyć różne metody opodatkowania, np. jeden płaci PIT na zasadach ogólnych, a drugi – podatek liniowy. Nie może być jednak tak, że jeden płaci PIT, a drugi ryczałt ewidencjonowany, dlatego niekiedy wybór formy trzeba uzgodnić ze wspólnikami. Wszyscy muszą rozliczać się z przychodów (dochodów) uzyskiwanych z tej samej spółki według tej samej ustawy: o PIT lub o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Dotyczy to oczywiście spółek transparentnych podatkowo, a więc nie np. spółki jawnej, w której wspólnikami są osoby prawne, jeżeli przed rozpoczęciem roku obrotowego nie złoży ona naczelnikowi urzędu skarbowego informacji CIT-15J.

Formy opodatkowania nie mogą wybrać wspólnicy spółek: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z o.o. ani akcyjnej. Tu sposób opodatkowania dochodów jest całkiem inny: CIT płaci spółka, a wspólnicy uzyskują przychody kapitałowe (tak jak z dywidendy), a nie z działalności gospodarczej.

Uwaga! Przy wyborze metody kasowej PIT należy rozlic

zać odrębnie przychody i koszty z jednoosobowej działalności gospodarczej (na zasadzie kasowej), a odrębnie przychody i koszty z udziału w spółce (na zasadzie memoriałowej).

Kiedy traci się prawo do ryczałtu i jak się wtedy rozliczyć

Podatnik straci prawo do ryczałtu, jeżeli prowadząc działalność samodzielnie lub w formie spółki, uzyska z tej działalności przychody ze sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów, albo też ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników:

• wykonywał w ramach stosunku pracy w roku poprzedzającym rok podatkowy lub
• wykonywał lub wykonuje w ramach stosunku pracy w bieżącym roku podatkowym.

Po utracie prawa do ryczałtu musi rozliczać się z PIT na ogólnych zasadach, czyli według skali podatkowej. Wynika to z 8 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Podobnie jest u liniowców, ale są dwie istotne różnice. Po pierwsze, zakaz odnosi się tylko do czynności wykonywanych na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy w bieżącym roku (nie w poprzednim). Z art. 9a ust. 3 ustawy o PIT wynika, że podatnik traci prawo do liniowego 19-proc. PIT, jeżeli uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie (lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niebędącej osobą prawną) przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik (lub co najmniej jeden ze wspólników) wykonywał lub wykonuje w ramach stosunku pracy w roku podatkowym. W takiej sytuacji podatnik musi rozliczać się z PIT na ogólnych zasadach, czyli według skali podatkowej.

To oznacza, że podatek liniowy można wybrać już od następnego roku po tym, w którym podatnik (lub co najmniej jeden ze wspólników) pracował na rzecz byłego pracodawcy.

Druga różnica polega na tym, że przy ryczałcie zakaz dotyczy zarówno sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów, jak i świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Natomiast po wyborze podatku liniowego nie wolno tylko świadczyć usług odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy (przepis nie mówi o sprzedaży towarów).

Jak powiadomić urząd o zmianie formy opodatkowania

W porównaniu do ubiegłego roku sporo się zmieniło w zasadach powiadamiania urzędu skarbowego o zmianie formy opodatkowania. Dotyczy to jednak wyłącznie praktyki, bo przepisy pozostały te same.

Nadal obowiązuje reguła, że oświadczenie o wyborze formy opodatkowania złożone w ubiegłym roku lub w latach poprzednich jest aktualne, jeżeli tylko podatnik nie utracił do niej prawa (wciąż spełnia ustawowe warunki) lub nie zdecydował się na inny sposób rozliczeń z fiskusem. Wynika to z art. 9a ust. 2b ustawy o PIT (w odniesieniu do liniowego 19-proc. PIT) i art. 9 ust. 1b ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Jeśli ktoś chce zmienić formę opodatkowania, to musi o tym złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego na piśmie oświadczenie – wynika z przepisów obu ustaw. Nie wskazują one formy ani wyglądu takiego oświadczenia. Standardowo można je złożyć:

• w urzędzie skarbowym (dotyczy to również wspólników spółek cywilnych oraz zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym spółek jawnych i partnerskich, przy czym należy pamiętać, że od dochodów ze spółki partnerskiej nie można płacić ryczałtu ewidencjonowanego);
• za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), zmieniając swoje dane we wpisie. Da się to zrobić w urzędzie gminy lub przez internet.

W 2024 r. akceptację fiskusa zyskał w końcu jeszcze jeden, dużo prostszy sposób zawiadomienia. Polega on na odpowiednim, tj. zgodnym z wyborem podatnika oznaczeniu przelewu bankowego dotyczącego pierwszej w roku wpłaty zaliczki na podatek.

Jeżeli podatnik poda na przelewie symbol „PPE”, będzie to oznaczać, że wybrał na dany rok (którego dotyczy wpłata) ryczałt ewidencjonowany. Jeżeli wpisze „PPL”, urząd zostaje poinformowany, że wpłacający wybrał podatek liniowy.

Symbole podatkowe można znaleźć w obwieszczeniu ministra finansów w sprawie wykazu numerów rachunków bankowych urzędów skarbowych obowiązujących od dnia 1 stycznia 2020 r.

Ten sposób zawiadamiania urzędu skarbowego o wybranej formie opodatkowania potwierdził dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji zmieniającej wydanej 9 grudnia 2024 r. (sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.587.2024.3.HJ), a wcześniej także w wielu innych interpretacjach z: 16 października 2024 r. (sygn. 0113-KDIPT2- 1.4011.422.2024.3.MAP), 11 października 2024 r. (sygn. 0115-KDIT3.4011.599.2024. 2.AWO), 14 października 2024 r. (sygn. 0112 KDIL2-2.4011.497.2024.2.WS), 15 października 2024 r. (sygn. 0115 -KDIT3.4011.642.2024.1.JS), 17 października br. (sygn. 0115-KDIT1.4011.475.2024.1.JG), 22 października (sygn. 0115-KD IT1.4011.394.2024.3.MN). Pisaliśmy o tym w artykule „Wystarczy dobrze opisać przelew, by zmienić formę opodatkowania” (DGP nr 208/2024).

Taka wykładnia jest zgodna ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów, które zacytowaliśmy w artykule „MF: sam przelew pozwala zmienić formę opodatkowania” (DGP nr 221/2024). W odpowiedzi na pytanie DGP resort wyjaśnił: „gdy podatnik dokonał wpłaty pierwszej zaliczki/ryczałtu w ustawowym terminie przewidzianym dla złożenia oświadczenia o wyborze formy opodatkowania i z opisu dokonanej wpłaty (np. tytułu przelewu) wynika, jakiego dokładnie rodzaju podatku dotyczy płatność, taki dowód wpłaty może zostać uznany za złożenie oświadczenia”. Resort poinformował zarazem, że swoje stanowisko w tej kwestii przekazał w październiku 2024 r. podległym organom.

Akceptacja owej uproszczonej formy zawiadamiania urzędu o wybranej formie opodatkowania to reakcja na niekorzystne dla fiskusa orzecznictwo, w tym precedensowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 lutego 2024 r. (sygn. akt II FSK 710/21). Sąd kasacyjny zwrócił wtedy uwagę na art. 60 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym wola osoby dokonującej czynności prawnej może zostać wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). NSA uznał więc, że jeżeli podatnik wskazał na poleceniu przelewu np., że opłaca podatek liniowy, to złożył w ten sposób skuteczne oświadczenie o wyborze takiej formy opodatkowania. Nie potrzeba w tej sprawie drugiego oświadczenia, którego żądała skarbówka – wynikało z wyroku.

Wykładnię tę podzieliły następnie wojewódzkie sądy administracyjne, w tym w Poznaniu w prawomocnych wyrokach z 7 czerwca 2024 r. (sygn. akt I SA/Po 829/23 i I SA/Po 830/23) i w Gliwicach w również prawomocnym orzeczeniu z 15 października 2024 r. (sygn. akt I SA/Gl 411/24).

Jak skutecznie zawiadomić urząd skarbowy

Istotne jest, żeby takie zawiadomienie było złożone w terminie, czyli – jak wynika z przepisów – do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik osiągnął pierwszy w roku podatkowym przychód z danego źródła (najczęściej będzie to 20 lutego). Jeśli ktoś tego terminu nie dotrzyma, czyli spóźni się z przelewem, nie zawiadomi w ten sposób skutecznie fiskusa o wybranej formie opodatkowania.

Potwierdza to interpretacja z 3 stycznia 2025 r. (sygn. 0115-KDST2-1.4011. 592.2024.1.KB). Dyrektor KIS nie zgodził się w niej z podatnikiem, że ten, wpłacając w kwietniu 2022 r. po raz pierwszy ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, zawiadomił tym samym urząd skarbowy o wybranej formie opodatkowania na 2022 r. Wpłata dotyczyła bowiem przychodu ze stycznia 2022 r. Podatnik ewidentnie więc się spóźnił z zapłatą podatku, nie mówiąc już o spóźnieniu w złożeniu oświadczenia o wyborze opodatkowania. Jedno i drugi należało zrobić do 20 lutego 2022 r. – wyjaśnił dyrektor KIS, wskazując na art. 9 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku.

Na inny błąd dyrektor KIS wskazał w interpretacji z 8 stycznia 2025 r. (sygn. 0112-KDIL2-2.4011.747.2024.5.MM). Stwierdził, że skoro podatniczka w 2023 r. pierwszy przychód uzyskała w styczniu tamtego roku, to oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie podatku liniowego powinna była złożyć do 20 lutego 2023 r. Problem polegał na tym, że w styczniu 2023 r. złożyła wniosek o zmianę formy opodatkowania na zasady ogólne, czyli opodatkowanie według skali. Również na przelewie pierwszej zaliczki na podatek – dokonanym już 20 stycznia 2023 r. – podała identyfikator PIT-5, co oznacza skrót podatku dochodowego na zasadach ogólnych.

Innymi słowy, podatniczka za bardzo się pospieszyła, co dyrektor KIS podsumował następująco: „Złożenie przez panią wniosku o zmianę formy opodatkowania na zasady ogólne i dokonanie przez panią w terminie pierwszej wpłaty zaliczki na podatek dochodowy i wskazanie w przelewie symbolu formularza PIT-5, oznaczającego podatek na zasadach ogólnych, nie stanowi skutecznego złożenia przez panią oświadczenia na rok 2023 o wyborze formy opodatkowania podatkiem liniowym w rozumieniu art. 9a ust. 2 ustawy o PIT i w związku z tym nie mogła Pani rozliczać się w formie podatku liniowego w 2023 r.”.

Minimalna składka na ubezpieczenie zdrowotne

Przy wyborze podatku należy również brać pod uwagę wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne, bo i ona wpływa na wielkość obciążeń fiskalnych.

Składka zdrowotna – przypomnijmy – jest zróżnicowana w zależności od tego, jaki podatek płaci przedsiębiorca. Różnią się też zasady jej odliczania, o czym piszemy dalej, wskazując na główne wady i zalety poszczególnych form opodatkowania.

Przy wyborze podatku na 2025 r. warto ponadto wziąć pod uwagę zmiany, które weszły w życie z początkiem tego roku. Wprowadziła je nowelizacja z 6 grudnia 2024 r. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Jedna z nich zwiększaatrakcyjność opodatkowania według skali podatkowej (także przy zastosowaniu ulgi IP Box). Mowa o obniżeniu najniższej podstawy wymiaru składki zdrowotnej u tak opodatkowanych przedsiębiorców. W roku składkowym obejmującym okres od 1 lutego 2025 r. do 31 stycznia 2026 r. najniższa:

• miesięczna podstawa wymiaru składki wynosi 75 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego;
• roczna podstawa wymiaru składki nie może być niższa niż kwota stanowiąca iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w 2025 r. i 75 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego.

Obowiązujące od 1 stycznia 2025 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4666 zł. Tym samym minimalna miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotneto 3499,50 zł (75 proc. x 4666 zł).

Ten sam cel przyświecał ustawodawcy przy konstruowaniu przepisu o najniższej składce zdrowotnej u podatników liniowych. I tak też nawet informuje o tym ZUS na swojej stronie internetowej: „W przypadku przedsiębiorców opodatkowanych podatkiem liniowym minimalna wysokość składki miesięcznej i rocznej w tym okresie nie może być niższa niż kwota odpowiadająca 9% minimalnej podstawy wymiaru”.

Nowelizacja została jednak tak napisana, że równie dobrze można dojść do wniosku, iż u liniowców nic się nie zmieniło i najniższa stawka nadal wynosi u nich 9 proc. minimalnego wynagrodzenia. Pisaliśmy o tym w artykule „Jest problem z minimalną składką u liniowców” (DGP nr 17/2025).

Co prawda obniżono też podstawę wymiaru miesięcznej składki zdrowotnej opłacanej przez przedsiębiorców stosujących kartę podatkową – również do 75 proc. minimalnego wynagrodzenia. Zmiana ta jednak nie ma istotnego znaczenia, bo jak już wspomnieliśmy, z karty podatkowej można obecnie korzystać tylko na zasadach kontynuacji (tj. pod warunkiem, że podatnik rozliczał się w tej formie z fiskusem w 2021 r. i to kontynuuje). Nie ma już natomiast możliwości wyboru na nowo tej formy opodatkowania.

Nowe wyłączenie przy ustalaniu składki zdrowotnej

Druga nowość obowiązująca od 1 stycznia 2025 r. polega na tym, że przy ustalaniu składki zdrowotnej nie bierze się już pod uwagę dochodu (przychodu) ze sprzedaży środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (dalej: WNiP). Wynika to z nowego art. 81 ust. 2zd pkt 3 ustawy zdrowotnej.

Ta zmiana dotyczy nie tylko przedsiębiorców opłacających podatek według skali podatkowej lub liniowej stawki 19 proc., lecz również podatników ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Nie wpływa więc na wybór formy opodatkowania. Przy ryczałcie może mieć ona takie znaczenie, że dzięki wyłączeniu przychodu ze sprzedaży środka trwałego lub WNiP z podstawy naliczania składki zdrowotnej ryczałtowcy mogą uniknąć przekroczenia progu przychodów zobowiązującego do zapłaty wyższej składki zdrowotnej.

Natomiast przedsiębiorcy opodatkowani według skali podatkowej lub liniowej 19-proc. stawki PIT muszą pamiętać, że wyłączenie z oskładkowania przychodu ze sprzedaży środka trwałego lub WNiP automatycznie oznacza, że nie mogą oni pomniejszyć podstawy wymiaru składki zdrowotnej o niezamortyzowaną część sprzedawanego środka trwałego. Dlatego ustawodawca dał im wybór: jeżeli nowe zasady okazałyby się dla nich mniej korzystne niż dotychczasowe, to będą mogli dodać przychód ze sprzedaży środka trwałego lub WNiP do rocznej podstawy składki zdrowotnej i równocześnie odjąć od niej niezamortyzowaną wartość (art. 81 ust. 2ze ustawy zdrowotnej). Trzeba będzie wówczas pamiętać, żeby nie tylko wykazać to w rocznym dokumencie rozliczeniowym, lecz także złożyć oświadczenie o uwzględnieniu tych przychodów i kosztów w rocznej podstawie wymiaru składki zdrowotnej. Takie rozwiązanie będzie korzystne, jeżeli sprzedaż środka trwałego przyniesie przedsiębiorcy podatkową stratę.

Takiego dylematu nie mają natomiast ryczałtowcy, bo oni i tak nie amortyzują środków trwałych ani WNiP.

Należy również pamiętać – i to uwaga do wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od formy opodatkowania – że nadal przy ustalaniu składki zdrowotnej bierze się pod uwagę dochód (przychód) ze sprzedaży innych składników majątku niż środki trwałe oraz WNiP. Dotyczy to np. nakładów na obcy środek trwały (np. wynajmowany lokal) i składników majątku, które nie zostały jeszcze wprowadzone do ewidencji środków trwałych i WNiP, bo np. nie uzyskano na razie pozwolenia na użytkowanie (w ewidencji podatkowej są ujęte jako środki trwałe w budowie).

Wprowadzenie metody kasowej i jej wpływ na składkę zdrowotną

Jest jeszcze jedna zmiana w składce zdrowotnej – wynika ona z wprowadzenia metody kasowej w PIT. Zasadniczo zmianę tę wprowadzono z myślą o charakterze dostosowującym i nie powinna ona sama w sobie decydować o wyborze metody kasowej. Nie do końca jednak to się ustawodawcy udało. Powstała luka, o czym piszemy dalej.

Przypomnijmy, że metodę kasową wprowadziła ustawa z 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Stosowanie tej metody jest dobrowolne, ale możliwe tylko w odniesieniu do przychodów z transakcji z innymi przedsiębiorcami (nie na rzecz konsumentów).

Przedsiębiorca, który się na to zdecyduje, wykazuje:

• podatkowy przychód – dopiero gdy dostanie zapłatę za sprzedany towar albo wykonaną usługę,
• koszt uzyskania przychodu (z wyłączeniem odpisów amortyzacyjnych) – dopiero gdy sam zapłaci za otrzymany towar lub wykonaną usługę, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu.

Przy czym uwaga: nowe przepisy (art. 14c ust. 2 ustawy o PIT dotyczący przychodów i art. 22 ust. 4a ustawy o PIT dotyczący kosztów) mówią o „uregulowaniu” należności i zobowiązania. To niekoniecznie musi oznaczać zapłatę gotówką lub przelewem na rachunek bankowy.

Jeżeli miną dwa lata od dnia wystawienia faktury, a przedsiębiorca rozliczający się według metody kasowej wciąż nie dostanie pieniędzy od kontrahenta, będzie musiał co do zasady rozpoznać przychód z działalności gospodarczej, chyba że skorzysta z ulgi na złe długi w PIT.

Wybór metody kasowej wymaga złożenia do 20 lutego pisemnego oświadczenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Jeżeli podatnik rozpocznie działalność gospodarczą w trakcie roku, to oświadczenie o wyborze metody kasowej musi złożyć:

• do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej,
• do końca roku podatkowego, jeżeli rozpoczęcie działalności gospodarczej nastąpi w grudniu.

Prawo do tej metody mają nie tylko podatnicy PIT (skala podatkowa, liniowa stawka 19 proc.), lecz także ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Ważne, żeby podatnik nie prowadził ksiąg rachunkowych i żeby:

• dopiero rozpoczynał prowadzenie działalności gospodarczej lub
• miał w poprzednim roku nie więcej niż 1 mln zł przychodów z działalności prowadzonej samodzielnie (czyli nie licząc przychodów uzyskanych w spółce: cywilnej, jawnej lub partnerskiej),
• wykonywał działalność wyłącznie samo dzielnie.

Uwaga! Osoba, która łączy samodzielną działalność z drugą, prowadzoną w spółce osobowej (cywilnej, jawnej, partnerskiej), będzie rozliczać odrębnie przychody i koszty z jednoosobowej działalności gospodarczej (na zasadzie kasowej), a odrębnie przychody i koszty z udziału w spółce (na zasadzie memoriałowej).

Samodzielne prowadzenie działalności nie oznacza, że w tej działalności podatnik nie może zatrudniać pracowników.

Nie ma natomiast znaczenia bieżący przychód. Zatem przedsiębiorca, który w 2025 r. wybierze kasowy PIT, będzie go stosował do końca roku, nawet jeżeli np. we wrześniu przekroczy limit 1 mln zł przychodów. W takiej sytuacji utraci on prawo do tej formy rozliczeń dopiero w 2026 r.

Ten, kto wybierze metodę kasową, musi się jej trzymać przez cały rok. Wybór będzie dotyczyć również lat następnych, chyba że podatnik zawiadomi do 20 lutego danego roku urząd skarbowy o rezygnacji z tej metody.

Tą samą nowelizacją wprowadzono również zmiany w art. 81 ust. 2, 2c i 2zd ustawy zdrowotnej. W założeniu były one niemal wyłącznie dostosowujące, ale jedna z nich miała również na celu ograniczenie ryzyka optymalizacji podatkowo-składkowych. Chodziło o to, żeby przedsiębiorcy nie umawiali się z kontrahentami na zapłatę w okresie, gdy będą mieć zawieszoną działalność gospodarczą.

Chcąc zapobiec takim optymalizacjom, zapisano w art. 81 ust. 2zd, że w okresie zawieszenia działalności gospodarczej będą uwzględniane – dla celów wyliczania składki zdrowotnej – uzyskane w tym czasie przychody oraz potrącone koszty.

Ta zasada się sprawdzi, jeśli przedsiębiorca zawiesi działalność gospodarczą na miesiąc, dwa czy nawet na 364 dni w roku. Jeżeli w tym czasie dostanie od kontrahenta zapłatę, to musi – mimo zawieszenia biznesu – wykazać podatkowy przychód, który uwzględni również w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej ZUS DRA, w myśl zmienionego art. 81 ust. 2zd ustawy zdrowotnej.

Ale co w sytuacji, gdy przedsiębiorca zawiesi biznes na 12 miesięcy? Taka możliwość jak najbardziej istnieje. Z art. 23 ust. 1 prawa przedsiębiorców wynika, że przedsiębiorcy wpisanemu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wolno zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na czas nieokreślony.

Teoretycznie można by się w takich przypadkach posłużyć wspomnianą nowelizacją art. 81 ust. 2zd ustawy zdrowotnej. W nowelizacji tej przyjęto, że w okresie zawieszenia działalności gospodarczej będą uwzględniane – dla celów wyliczenia składki zdrowotnej – uzyskane w tym czasie przychody oraz potrącone koszty. Problem polega na tym, że jeżeli przedsiębiorca zawiesza działalność gospodarczą na cały rok składkowy, to nie składa rocznej deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Co prawda nie wynika to wprost z przepisów, ale tak właśnie tłumaczył to w kwietniu 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (wyjaśnienia te wciąż można znaleźć na stronie internetowej ZUS). Wynika stąd, że nie należy składać rocznego rozliczenia, jeśli działalność była zawieszona przez cały 2022 r. Należy przy tym pamiętać o przesunięciu roku składkowego względem roku podatkowego; dotyczy ono podatników rozliczających się z fiskusem według skali podatkowej lub liniowej stawki 19 proc. PIT. U tych przedsiębiorców rok składkowy zaczyna się 1 lutego, a kończy 31 stycznia następnego roku. Inaczej jest u ryczałtowców – u nich rok składkowy odpowiada kalendarzowemu.

W nowelizacji z 27 września 2024 r. wprowadzającej metodę kasową nie przewidziano przepisu na okoliczność zawieszenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej na pełne 12 miesięcy i brak w związku z tym obowiązku złożenia rocznego rozliczenia ZUS DRA. W rezultacie może się okazać, że przedsiębiorca, który po wyborze kasowego PIT zawiesi na 12 miesięcy działalność gospodarczą, nie zapłaci za ten okres składki zdrowotnej. Będzie tak, nawet jeśli w tym czasie dostanie od kontrahenta zapłatę i z tego powodu będzie musiał wykazać podatkowy przychód.

Na tym polega wspomniana luka w przepisach. Pisaliśmy o niej w artykule „Kasowy PIT. W przepisach o składce zdrowotnej jest luka” (DGP nr 223/2024).

Ryczałt ewidencjonowany – kiedy się opłaca

Ta forma opodatkowania może być opłacalna z dwóch zasadniczych powodów: zryczałtowanej składki zdrowotnej i możliwości zastosowania do wielu usług stawki 8,5 proc.

Należy jednak pamiętać, że gdy roczne przychody ryczałtowca przekroczą 300 tys. zł, to składka zdrowotna wzrośnie w 2025 r. aż do 1384,97 zł [tabela 2]. Co prawda jej połowę można odjąć od przychodu, ale faktyczna korzyść z tego odliczenia jest dużo mniejsza [tabela 3].

Ryczałt traci na atrakcyjności, gdy ryczałtowiec nie ma prawa do 8,5-proc. stawki podatku, lecz musi go płacić w wyższej wysokości np. 14 proc., 15 proc. czy 17 proc.

Opłacalność ryczałtu może maleć już przy stawce 12 proc., bo tyle samo wynosi obecnie dolna stawka skali podatkowej PIT, a rozliczenie na zasadach ogólnych daje możliwość odejmowania kosztów uzyskania przychodów, co przy ryczałcie jest niemożliwe. Lepiej płacić 12-proc. PIT od dochodów (przychodów pomniejszych o koszty) niż 12-proc. ryczałt od przychodów.

Co innego, gdy dochody przedsiębiorcy przekraczają 120 tys. zł rocznie – wtedy ryczałt zyskuje na atrakcyjności, bo przy skali podatkowej nadwyżka jest opodatkowana według stawki 32 proc. PIT. Do tego trzeba jeszcze doliczyć 9-proc. na składkę zdrowotną (liczoną od dochodu), a nie zryczałtowaną (w stałej kwocie) jak u ryczałtowców.

Ryczałt nie daje natomiast prawa do tylu odliczeń jak podatek według skali czy liniowy 19-proc. PIT [tabela 4].

Z ryczałtu może korzystać prawie każdy przedsiębiorca, którego przychody za poprzedni rok nie przekroczyły 2 mln euro. To oznacza, że w 2025 r. ten sposób opodatkowania może wybrać podatnik, który w 2024 r. uzyskał z działalności gospodarczej przychody netto (bez VAT) nieprzekraczające 8 569 200 zł. W spółkach cywilnych i jawnych brana jest pod uwagę suma przychodów wszystkich wspólników.

Nie ma natomiast znaczenia bieżący przychód. Zatem przedsiębiorca, który na 2025 r. wybierze ryczałt, będzie go stosował do końca roku, nawet jeżeli np. w lipcu przekroczyłby limit 2 mln euro przychodów. W takiej sytuacji utraci on prawo do tej formy rozliczeń dopiero w 2026 r.

Ryczałtowcy, którzy wybiorą na 2025 r. tę formę opodatkowania, mogą rozliczać się w tym roku z fiskusem raz na kwartał, jeżeli ich przychody w 2024 r. nie były wyższe niż 856 920 zł (200 tys. euro).

Lista czynności wyłączających z ryczałtu ogranicza się w zasadzie do czterech rodzajów działalności wymienionych w art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o zryczałtowanym podatku. Są to:

• prowadzenie aptek,
• działalność w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych (kantory walut),
• handel częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
• wytwarzanie wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem wytwarzania prądu z odnawialnych źródeł energii.

Rozliczenie na zasadach ogólnych – zalety i wady

PIT według skali podatkowej może opłacać się tym, którzy ponoszą wysokie koszty, choćby związane z zakupem towarów lub zatrudnianiem innych osób.

Wadą tej formy rozliczeń jest 9-proc. składka na ubezpieczenie zdrowotne, liczona od dochodu przedsiębiorcy. Na dodatek nie wolno jej odliczać nawet w części. W zamian przysługuje kwota dochodu wolna od podatku (30 tys. zł dochodu rocznie) oraz stosunkowo niska dolna stawka PIT (12 proc.). Czy faktycznie rekompensuje to wysoki koszt składki zdrowotnej? To zależy od indywidualnej sytuacji dochodowej przedsiębiorcy.

Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, czy przedsiębiorca nie uzyskuje równocześnie innych dochodów opodatkowanych według skali podatkowej (np. z pracy, z odrębnych zleceń, z emerytury). Trzeba je będzie bowiem zsumować w zeznaniu rocznym za 2025 r. (składanym w 2026 r.), co może spowodować, że ostatecznie łączny dochód przedsiębiorcy przekroczy 120 tys. zł i nadwyżka zostanie opodatkowana według stawki 32 proc. PIT.

Podatek według skali pozwala natomiast korzystać z preferencji niedostępnych przy innych formach opodatkowania, takich jak: wspólne rozliczenie z małżonkiem, preferencyjne rozliczenie osób samotnie wychowujących dzieci, ulga prorodzinna (na dzieci).

Można też korzystać ze specjalnych preferencji dla przedsiębiorców, takich jak np. ulgi: na ekspansję, na prototyp, na robotyzację, sponsoringowa, na innowacyjnych pracowników [tabela 4].

Liniowy PIT – dlaczego jest coraz mniej popularny

Zainteresowanie liniowym PIT w ostatnich latach wyraźnie zmalało. Widać to w statystykach. W 2023 r. w tej formie rozliczyło się 560 704 podatników. To i tak nieco więcej niż rok wcześniej, gdy liniowy PIT zastosowało 528 656 podatników. Dla porównania, w 2021 r., a więc jeszcze przed Polskim Ładem, z opodatkowania według 19-proc. stawki skorzystało 801 432 przedsiębiorców.

Powodów malejącego zainteresowanie liniowym PIT jest kilka. Po pierwsze, bardziej opłaca się wybór skali podatkowej, bo jej dolna stawka wynosi 12 proc., a więc zdecydowanie mniej niż 19 proc. Co prawda składka zdrowotna u liniowców to tylko 4,9 proc. dochodu (a nie 9 proc. jak u przedsiębiorców opodatkowanych według skali), ale nadal po dodaniu jej do podatku (19 proc.) mamy obciążenie dochodu na poziomie 23,9 proc.,

Po drugie, liniowcom nie przysługują:

• kwota wolna od podatku (30 tys. zł dochodu rocznie),
• wspólne rozliczenie z małżonkiem,
• rozliczenie w preferencyjny sposób dla samotnych rodziców i opiekunów prawnych,
• niektóre ulgi podatkowe, np. prorodzinna (na dzieci).

Ale z wielu preferencji można skorzystać, zwłaszcza z termomodernizacyjnej i dla przedsiębiorców [tabela 4].

Liniowy PIT zaczyna być opłacalny, gdy roczne dochody przedsiębiorcy istotnie przekroczą 120 tys. zł. Wtedy korzystniej płacić 23,9 proc. od dochodu (a na dodatek jeszcze odliczyć część składki zdrowotnej – o czym dalej), niż oddać fiskusowi 32 proc. od nadwyżki ponad 120 tys. zł i nie móc w ogóle odjąć składki na ubezpieczenie zdrowotne (co razem da 41 proc. dochodu, gdy zsumuje się 32 proc. PIT i 9-proc. składkę zdrowotną).

Zaletą – w porównaniu do skali podatkowej – jest wspomniana już możliwość odliczenia części składki zdrowotnej. Liniowiec ma w tym zakresie do wyboru:

• zaliczać ją do kosztów uzyskania przychodów (na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 58 ustawy o PIT), lub
• odliczać ją od dochodu (na podstawie art. 30c ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT).

W obu przypadkach roczny limit odliczenia jest taki sam – w 2025 r. wynosi on 12 900 zł (zgodnie z obwieszczeniem ministra finansów z 17 grudnia 2024 r.). Bardziej jednak opłaca się zaliczać składkę zdrowotną do kosztów uzyskania przychodu. Z co najmniej dwóch powodów.

Przede wszystkim w ten sposób zaoszczędza się na samej składce. Składka jest bowiem liczona od dochodu ustalonego w ten sposób, że od przychodów z działalności gospodarczej odejmuje się koszty ich uzyskania oraz składki na ubezpieczenia społeczne. Stąd prosty wniosek: im niższy dochód, tym niższa podstawa wymiaru składki zdrowotnej.

Korzyść z zaliczenia składki zdrowotnej do podatkowych kosztów wynosi 632,10 zł (12 900 zł x 4,9 proc.).

Takiego efektu nie osiągniemy, gdy odejmiemy składkę zdrowotną od dochodu, bo wtedy dochód mamy wyliczony bez pomniejszenia go o składkę.

Po drugie, może się okazać, że wskutek zaliczenia składki zdrowotnej do podatkowych kosztów, przedsiębiorca nie wykaże dochodu, tylko podatkową stratę (tak jest wtedy, gdy koszty przewyższają dochód). Nie uniknie wprawdzie składki zdrowotnej (najniższej), lecz będzie miał korzyści podatkowe, bo wykazaną stratę będzie mógł odliczyć od dochodu w kolejnych latach. Zasadniczo jest na to pięć lat, ale w jednym roku można odjąć jednorazowo nawet do 5 mln zł straty.

Ulga PIT zero a forma podatkowania

Na wybór podatku na 2025 r. nie wpływają tzw. ulgi zero PIT, bo przysługują one przedsiębiorcom bez względu na formę opodatkowania (nie dotyczy to jedynie karty podatkowej).

Niezależnie od tego, czy przedsiębiorca płaci PIT według skali podatkowej (12 proc. i 32 proc.), czy wybierze liniowy 19-proc. PIT bądź ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, ma prawo do ulgi:

• dla rodziców mających co najmniej czworo dzieci (art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT),
• pracujących seniorów (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT),
• osób powracających z zagranicy (art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT).

Przedsiębiorcy nie korzystają natomiast z ulgi dla młodych do 26. roku życia, bo nie obejmuje ona przychodów z działalności gospodarczej. Niewyklucza to stosowania jej w odniesieniu do uzyskiwanych równolegle przychodów z innych źródeł (wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT). ©℗