Z ulgi B+R od kilku lat korzystają ponad 3 tys. podatników PIT i CIT rocznie.Coraz częściej urzędy skarbowe przeprowadzają w tym zakresie czynności sprawdzające, ale bez negatywnych konsekwencji dla weryfikowanych.

Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że w ubiegłym roku zostało przeprowadzonych 350 takich czynności – stosunkowo niewiele, ale więcej niż we wcześniejszych trzech latach łącznie. W minimalnym stopniu przełożyło się to na postępowania podatkowe kończące się wydaniem decyzji.

Należy przy tym pamiętać, że czynności sprawdzające to tylko jeden z trybów weryfikowania rozliczeń. Urzędy skarbowe prowadzą też kontrole podatkowe, a urzędy celno-skarbowe – kontrole celno-skarbowe. Ministerstwo Finansów nie jest jednak w stanie wyodrębnić wyników kontroli w odniesieniu wyłącznie do ulgi B+R. Stąd brak tych danych.

Zmiany na korzyść, ale nie zawsze po myśli firm

Przypomnijmy, że ulga na B+R to najstarsza z preferencji, z których mogą obecnie korzystać przedsiębiorcy. Została wprowadzona w 2016 r., od tego czasu przepisy o niej znacznie się zmieniły, zwłaszcza w zakresie wysokości odliczenia. Przykładowo w 2016 r. można było w ramach tej preferencji odjąć dodatkowo (poza zwykłym odliczeniem kosztów) tylko 30 proc. kosztów pracowniczych, zaś dziś – aż 200 proc.

Ponadto jest już jasne, że ulga B+R obejmuje też wynagrodzenie za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, tj. urlopu czy choroby. Potwierdziły to nie tylko sądy, lecz także interpretacja ogólna ministra finansów z 13 lutego 2024 r. (nr DD8.8203.1.2021).

Sądy wielokrotnie potwierdzały też prawo przedsiębiorców do uzyskania interpretacji indywidualnej dotyczącej tego, czy prowadzona przez nich działalność jest badawczo-rozwojowa. Pod wpływem tych orzeczeń dyrektor KIS wydaje interpretacje, ale nie zawsze po myśli pytających.

Nie zawsze korzystne w tym zakresie są również orzeczenia sądów. Przykładem opisywany dziś przez nas wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 października 2024 r. (II FSK 125/22). Wynika z niego jasno, że wydatki na badania naukowe można odliczyć w ramach ulgi B+R, tylko jeśli służą one własnej działalności badawczo-rozwojowej, a nie działalności B+R prowadzonej przez inny podmiot. Z wyroku wynika, że aby skorzystać z ulgi, nie wystarczy, by:

  • pracownicy podatnika jedynie koordynowali i nadzorowali prace badawczo-rozwojowe wykonywane przez inny podmiot prowadzący działalność B+R (w tym wypadku instytut badawczy i uczelnię),
  • podatnik nabywał jedynie wyniki prac badawczo-rozwojowych realizowanych przez inne podmioty.

Szerzej o tym wyroku piszemy w artykule „Ulga tylko na własną działalność badawczo-rozwojową” (patrz: niżej).

Niekorzystny był też wyrok NSA z 20 sierpnia 2024 r. (II FSK 595/24). Sąd kasacyjny zgodził się z Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi (I SA/Łd 829/23), że aby spółka mogła skorzystać z podatkowej preferencji, jej działania nie mogą się ograniczać do standardowych czynności, muszą znacznie poza nią wykraczać. To, że spółka wykonuje zamówienie na potrzeby indywidualnego klienta, nie decyduje jeszcze o badawczo-rozwojowym charakterze jej działalności. Więcej na ten temat w artykule „Preferencja dla coraz węższego grona podatników” (patrz: s. B3).

Spory o zastosowanie ulgi powodują, że korzysta z niej zaledwie ok. 3 tys. podatników PIT i CIT rocznie. W 2023 r. sięgnęło po nią 3552 podatników. To nieznaczny wzrost w porównaniu z 2022 r. (gdy po tę ulgę sięgnęły 3334 podmioty) i bardzo podobna liczba jak w 2021 r. (3558 podatników).

Przybywa odliczeń

Istotnie natomiast wzrosła – o prawie jedną czwartą – w porównaniu z 2022 r. kwota odliczeń z tytułu tej preferencji. W 2023 r. przekroczyła ona 9 mld zł. Rok wcześniej było to niecałe 7 mld zł.

Przybywa też czynności sprawdzających w tym zakresie. W 2023 r. skarbówka przeprowadziła ich 350, podczas gdy rok wcześniej zaledwie 119, a w sumie w latach 2020–2023 – 610. Żadna nie zakończyła się przekazaniem akt do kontroli, co oczywiście nie stoi na przeszkodzie wszczęciu takiej kontroli.

W zaledwie pięciu przypadkach akta przekazano do postępowań podatkowych.

Jakie wnioski

Dane dotyczące czynności sprawdzających pozwalają na wyciągnięcie trzech podstawowych wniosków.

– Po pierwsze – liczba czynności sprawdzających obejmuje stosunkowo mały odsetek podatników dokonujących rozliczeń, bo ok. 7 proc. – mówi Kajetan Kubicz, adwokat w kancelarii LTCA. To – według eksperta – może zachęcać przedsiębiorców do korzystania z przysługującej im ulgi, zwłaszcza że – jak podkreśla prawnik – może ona dotyczyć nie tylko branż produkcyjnej czy technologicznej, lecz każdej firmy, która planuje i wdraża różnego rodzaju innowacje.

Po drugie – jak zaznacza adwokat – niemal wszystkie czynności sprawdzające kończą się pozytywnie dla podatników, co oznacza, że organy podatkowe uznają składane dokumenty i wyjaśnienia za wystarczające.

– Owszem, można się obawiać uciążliwości związanych ze składaniem takich wyjaśnień, ale często wystarczy przedstawić podstawowe zasady rozliczenia oraz przykładową dokumentację. Dowodzą tego zresztą same dane MF; podatnikom udaje się rozwiewać większość wątpliwości urzędu i obraniać prawidłowość swoich rozliczeń – zauważa ekspert.

W jego przekonaniu, jeżeli cel i zakres wykonywanych działań pozwalają na identyfikację prac badawczych lub rozwojowych, a jednocześnie te działania są odpowiednio udokumentowane, to przedsiębiorcy nie powinni mieć żadnych obaw przed zakwestionowaniem ich rozliczeń.

– Zwłaszcza że w wielu firmach samo odliczenie w ramach ulgi B+R kosztów pracowników, które łatwo jest zidentyfikować, daje odczuwalną korzyść podatkową – przekonuje Kajetan Kubicz.

Podkreśla natomiast, że warto w tym zakresie zabezpieczyć się uzyskaniem wcześniej interpretacji indywidualnej – jednej bądź nawet kilku. To sprzyja szybszemu zakończeniu czynności sprawdzających.

Po trzecie – ekspert zwraca uwagę na trzykrotny wzrost liczby czynności sprawdzających w 2023 r. Mimo to – jak dodaje – wciąż mówimy o działaniach podjętych wobec zaledwie ok. 10 proc. podatników spośród 3 tys. podmiotów rozliczających co roku tę ulgę.©℗

Czynności sprawdzające w zakresie ulgi B+R

Rok Liczba czynności sprawdzających w zakresie ulgi B+R Liczba czynności sprawdzających zakończonych
przekazaniem akt do kontroli przekazaniem akt do postępowań podatkowych
2023 350 0 4
2022 119 0 0
2021 116 0 1
2020 25 0 0

Źródło: dane udostępnione 21 października 2024 r. przez MF w ramach dostępu do informacji publicznej

Dane dotyczące odliczeń w ramach ulgi B+R

Rok CIT PIT
Liczba podatników Wysokość odliczenia (mld zł) Liczba podatników Wysokość odliczenia (mld zł)
2023 2401 8586 1151 431
2022 2291 6511 1043 416
2021 2037 4262 1521 392
2020 1643 3136 1487 405

Źródło: dane MF zamieszczone w raporcie firmy doradczej Grant Thornton „Ulgi na innowacje Edycja III”.