Podatek od spadków i darowizn. Ile lat ma fiskus na doręczenie decyzji ustalającej?

Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn nie przedawnia się. Przedawnieniu ulega wyłącznie prawo organu do doręczenia decyzji ze skutkiem powstania zobowiązania podatkowego – orzekł WSA we Wrocławiu.

Zasadniczo w podatku od spadków i darowizn urząd skarbowy ma trzy lata na wydanie decyzji ustalającej podatek. Jeżeli w tym czasie nie doręczy jej podatnikowi, to zobowiązanie się przedawnia, zgodnie z art. 68 par. 1 ordynacji podatkowej.

Reguła ta dotyczy podatków, których wysokość ustala organ. To odstępstwo od zasady polegającej na samoobliczeniu daniny przez samego podatnika (zasada ta dotyczy większości podatków, w tym PIT, CIT, VAT, akcyzy).

W podatku od spadków i darowizn jest jeszcze jedna nietypowość – odnowienie (odżycie) obowiązku podatkowego, nawet po latach. Wynika tak z art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, który brzmi: „Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym na fakt nabycia”.

Organy podatkowe sięgają po ten przepis zwłaszcza w sytuacji, gdy zorientują się, że podatnik dysponuje majątkiem, którego nabycia wcześniej nie zgłosił do opodatkowania. Jeżeli nie zapłacił on wtedy podatku od spadków i darowizn, a powinien był, to fiskus ma prawo zażądać daniny, argumentując, że obowiązek podatkowy powstał ponownie (odnowił się).

Zeznanie po czterech latach

Wyrok wrocławskiego sądu zapadł w sprawie kobiety, która odziedziczyła spadek po mężu zmarłym w październiku 2016 r. Postanowienie sądu w tej sprawie uprawomocniło się w maju 2017 r.

Dopiero po czterech latach, w czerwcu 2021 r., wdowa złożyła zeznanie SD-3, w którym wykazała składniki masy spadkowej. Poinformowała zarazem fiskusa, że chce skorzystać z ulgi wynikającej z art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn, czyli przysługującej z tytułu nabycia własności budynku lub lokalu mieszkalnego.

Naczelnik urzędu skarbowego wyliczył kobiecie kwotę należnego podatku, bez uwzględnienia jakiegokolwiek zwolnienia. Nie zastosował również zwolnienia przewidzianego dla tzw. zerowej grupy (art. 4a ustawy), bo kobieta nie zgłosiła spadku we właściwym terminie. Miała na to sześć miesięcy, licząc od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Naczelnik urzędu wziął pod uwagę jedynie kwotę wolną przewidzianą dla I grupy podatkowej. Wynosiła ona wówczas 9637 zł (od 1 lipca br. jest to już 36 120 zł).

Decyzja ta została doręczona wdowie 14 grudnia 2021 r.

Co z przedawnieniem

Kobieta uważała, że nie musi płacić podatku, bo zobowiązanie już się przedawniło. Twierdziła, że fiskus miał trzy lata na wydanie decyzji ustalającej wysokość podatku. Skoro więc postanowienie o nabyciu spadku uprawomocniło się w 2017 r., to termin na wydanie decyzji upływał – jej zdaniem – z końcem 2020 r.

Fiskus był innego zdania. Uważał, że termin na doręczenie decyzji ustalającej upływał po pięciu latach, czyli dopiero z końcem 2022 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu potwierdził, że w tej sprawie termin na doręczenie decyzji ustalającej ze skutkiem powstania zobowiązania upływał po pięciu latach.

Sąd wyjaśnił, że nabycie spadku nastąpiło z dniem śmierci męża. Czas na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku upłynął po sześciu miesiącach (zgodnie z art. 1015 kodeksu cywilnego), czyli dokładnie 21 kwietnia 2017 r. Brak jego złożenia spowodował, że tego samego dnia powstał obowiązek podatkowy – powstaje on bowiem z chwilą przyjęcia spadku (art. 6 ust. 1 pkt 1).

Jeżeli spadkobierca nie złoży zeznania SD-3 o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych albo złoży je po terminie, to organ podatkowy I instancji ma pięć lat na doręczenie decyzji ustalającej zobowiązanie, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym przyjęto spadek (powstał obowiązek podatkowy) – wyjaśnił WSA. Jako podstawę wskazał tu art. 68 par. 2 ordynacji podatkowej. Dodał, że ten pięcioletni termin nie ulega skróceniu.

W tej sprawie – jak wyjaśnił sąd – podatniczka powinna była złożyć zeznanie SD-3 do 22 maja 2017 r. (czyli w ciągu miesiąca od dnia przyjęcia spadku, co w tej sprawie miało miejsce z upływem sześciomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku). Z kolei 20 listopada 2017 r. upłynął termin na złożenie zgłoszenia SD-Z2, co pozwoliłoby wdowie skorzystać ze zwolnienia podatkowego dla tzw. zerowej grupy (termin ten wynosi sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku).

A zatem – jak stwierdził WSA – skoro podatniczka nie złożyła do 22 maja 2017 r. zeznania SD-3 o nabyciu spadku, to w sprawie miał zastosowanie art. 68 par. 2 pkt 1 ordynacji. To oznacza, że termin na doręczenie decyzji ustalającej ze skutkiem powstania zobowiązania upływał 31 grudnia 2022 r. Decyzja organu I instancji została więc wydana i doręczona we właściwym terminie – podsumował sąd.

Czasem osiem lat

WSA wyjaśnił również, co się dzieje, gdy termin na doręczenie decyzji ustalającej zaczyna biec już po upływie pierwotnego terminu przedawnienia. W szczególności ma to miejsce w związku z uprawomocnieniem się orzeczenia sądu o nabyciu spadku, które – w świetle art. 6 ust. 4 ustawy – oznacza odnowienie obowiązku podatkowego („Jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia”).

W takiej sytuacji nowy termin przedawnienia prawa do doręczenia decyzji ustalającej biegnie przez trzy lata, co w sumie daje osiem lat (pięć lat plus trzy lata).

W tej sprawie nie miało to miejsca, bo – jak podkreślił WSA – uprawomocnienie się postanowienia sądu o nabyciu spadku nie otworzyło biegu nowego terminu na doręczenie decyzji ustalającej. Wynikało to z tego, że nie upłynął jeszcze termin związany z okolicznością przyjęcia spadku i niezłożenia w tym czasie zeznania SD-3.

Wyrok jest nieprawomocny. ©℗

orzecznictwo