Gdy fiskus nie będzie znał miejsca pobytu podatnika, będzie mógł w sprawie niecierpiącej zwłoki wyznaczyć mu tymczasowego pełnomocnika szczególnego. Jego koszty poniesie Skarb Państwa.
Nowe rozwiązanie to skutek wchodzącej w życie od 1 stycznia 2016 r. nowelizacji Ordynacji podatkowej (nowe art. 138l i 138m).
Tymczasowy pełnomocnik szczególny będzie ustanawiany zarówno dla osób fizycznych, jak i prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. Fiskus będzie mógł ustanowić tymczasowego pełnomocnika szczególnego wtedy, gdy np. spółka nie będzie miała organów lub gdy nie będzie można ustalić adresu jej siedziby, miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania spraw firmy.
Tymczasowy pełnomocnik będzie mógł działać do czasu wyznaczenia przez sąd kuratora.
Zamiast przedstawiciela
Nowy rodzaj pełnomocnika zastąpi dotychczasowego przedstawiciela dla osoby nieobecnej, wyznaczanego w trybie art. 138 ordynacji podatkowej. Obecnie organ, w sprawach niecierpiących zwłoki, może wyznaczyć osobie fizycznej przedstawiciela, pod warunkiem że wyrazi on na to zgodę. Jeśli nie, fiskusowi pozostaje czekać na wyznaczenie przez sąd kuratora dla nieobecnego, co paraliżuje działania fiskusa.
Podobnie jest ze spółkami, które nie powołały organów do ich reprezentowania np. w relacjach z fiskusem. W tym wypadku również organ musi złożyć do sądu wniosek o ustanowienie kuratora, co może trwać.
Koniec pata
Ministerstwo Finansów chciało więc odblokować postępowania w sprawie nieobecnych podatników i stąd nowelizacja.
W przypadku osób fizycznych tymczasowym pełnomocnikiem będzie mógł zostać członek rodziny nieobecnego podatnika, pod warunkiem że wyrazi na to zgodę. Jeśli się nie zgodzi, pełnomocnikiem zostanie ustanowiony adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy, wyznaczony w trybie określonym w art. 138n par. 1 lub 2 ordynacji podatkowej.
Spółki natomiast nie będą miały wyboru – ich pełnomocnikiem będzie mógł zostać jedynie przedstawiciel jednego z trzech wymienionych zawodów.
Organ podatkowy będzie zwracał się o jego wyznaczenie do odpowiednich organów samorządów zawodowych: Krajowej Rady Doradców Podatkowych, Naczelnej Rady Adwokackiej lub Krajowej Rady Radców Prawnych.
Koszty ustanowienia tymczasowego pełnomocnika pokryje Skarb Państwa.
Różne oceny
Zdaniem Agnieszki Tałasiewicz, doradcy podatkowego i partnera w EY, zmiana rzeczywiście pomoże organom podatkowym w szybkim przeprowadzeniu postępowania podatkowego w sprawach niecierpiących zwłoki. – Będzie to sposób na lepszą kontrolę tych osób prawnych, które poprzez „rozmycie” swoich władz czy inne niedociągnięcia formalne unikają kontroli podatkowej – stwierdza ekspertka.
– Z drugiej strony – dodaje – powołanie na ewentualnego pełnomocnika np. doradcy podatkowego wyraźnie realizuje funkcję gwarancyjną dla podatnika, bo doradca podatkowy jest zobowiązany do działania w interesie podatnika, którego reprezentuje.
Jej zdaniem dobrym i naturalnym rozwiązaniem jest to, że tymczasowym pełnomocnikiem osoby fizycznej będzie mógł być członek rodziny.
Inaczej nowe przepisy ocenia Zbigniew Błaszczyk, doradca podatkowy z kancelarii TAX-US Podatki Doradztwo. – Przede wszystkim nie dają one żadnych gwarancji terminowego przebiegu procesu postępowania w „sprawie niecierpiącej zwłoki” – mówi ekspert. W jego przekonaniu nowelizacja nie spowoduje znacznego przyspieszenia postępowań, bo czas niezbędny na ustanowienie adwokata, radcy prawnego czy doradcy podatkowego z urzędu zajmuje zwykle kilka tygodni.
Każde postępowanie podatkowe wymaga odrębnego zawiadomienia

Zobacz również
– Nowe przepisy nie precyzują też, kiedy można zastosować płynące z nich dyspozycje. Czy organ powinien najpierw zastosować jakiekolwiek próby zwyczajnego wszczęcia postępowania w tej niecierpiącej zwłoki sprawie? Brak odpowiedzi na te pytania może być polem do nadużyć – obawia się Zbigniew Błaszczyk.
Zmiany także wobec obecnych
Nowelizacja likwiduje również przepis, który zobowiązuje podatnika wyjeżdżającego za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy do ustanowienia pełnomocnika do spraw doręczeń (obecny art. 147 ordynacji). Jak wyjaśnia Agnieszka Tałasiewicz, przepis ten odnosi się do osób będących stroną toczącego się postępowania podatkowego, a więc osób obecnych, które tymczasowo zmieniły miejsce zamieszkania. – W takim przypadku organ nie będzie mógł ustanowić tymczasowego pełnomocnika szczególnego – wyjaśnia ekspertka.
Obowiązki podatnika będą zależeć od tego, czy wyjedzie on do kraju UE, czy poza UE. Dotychczas musiał on wskazać pełnomocnika, nawet jeśli wyjeżdżał do innego kraju UE. Po zmianach będzie musiał to zrobić w dwóch przypadkach:
● gdy wyprowadza się (zmienia adres zamieszkania lub pobyt) do kraju nienależącego do UE lub
● gdy jest cudzoziemcem spoza UE i organ chce wszcząć wobec niego postępowanie lub on sam domaga się wszczęcia takiego postępowania.
Osoby te nie będą musiały ustanawiać pełnomocnika do spraw doręczeń, jeśli pisma są im doręczane za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub ustanowiły pełnomocnika ogólnego lub szczególnego.