W powiatach, podobnie jak w gminach, potrzebne będą centralizacja rozliczeń i zaprzestanie traktowania jednostek budżetowych jako odrębnych podatników. Dotychczasowe interpretacje podatkowe tracą na znaczeniu.
Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. w sprawie gmina Wrocław przeciwko ministrowi finansów (C-276/14) większość publikacji i komentarzy skupiła się na skutkach wyroku dla gmin. A przecież tezy w nim zawarte zachowują swoją aktualność również w odniesieniu do powiatów.
Zadania publiczne
Zasadnicza regulacja dotycząca statusu i zadań powiatu znajduje się w ustawie z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.). Powiat ma osobowość prawną i wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. W art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym wymieniono wiele zadań publicznych o charakterze ponadgminnym, do których wykonywania zobowiązano powiaty. Wśród nich można wymienić zadania z zakresu edukacji publicznej, pomocy społecznej, transportu zbiorowego, gospodarki wodnej czy ochrony środowiska.
Katalog zadań z art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym nie stanowi zbioru zamkniętego, bowiem w ust. 3 tego artykułu ustawodawca wskazuje, że inne zadania powiatu mogą być określone również innymi ustawami. Co istotne, zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Jednocześnie ustawa o samorządzie powiatowym stanowi, że powiat może przekazać sprawy należące do zakresu jego działalności na rzecz gminy po złożeniu przez nią uzasadnionego wniosku.
Powiat wykonuje swoje zadania przede wszystkim przy pomocy jednostek budżetowych. Z artykułu 11 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.) wynika, że są one jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, które swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu JST. W przypadku powiatu do najczęściej spotykanych jednostek budżetowych zalicza się: starostwa powiatowe, powiatowe urzędy pracy, domy pomocy społecznej, zarządy dróg powiatowych czy szkoły ponadgimnazjalne.
Z uwagi na nałożone na powiaty zadania z zakresu transportu zbiorowego oraz kultury fizycznej i turystyki powiaty mogą również tworzyć zakłady budżetowe (choć w praktyce sytuacja ta występuje stosunkowo rzadko). To wynika z art. 14 ustawy o finansach publicznych. Ponadto zadania własne powiatu mogą być wykonywane przy pomocy spółki komunalnej na podstawie ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej.
Jedna deklaracja
W wyroku C-276/14 TSUE uznał, że gminne jednostki budżetowe nie stanowią odrębnych podatników VAT. Oznacza to, że w rozliczeniach powinien występować jeden podmiot, który składa jedną deklarację podatkową zawierającą rozliczenie wszystkich jednostek. Ustawa o finansach publicznych stanowi bowiem, że o utworzeniu, łączeniu i likwidacji gminnej, powiatowej lub wojewódzkiej jednostki budżetowej decydują organy stanowiące samorządu terytorialnego (odpowiednio rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa). Ustawa nie różnicuje statusu prawnego jednostek budżetowych w zależności od tego, czy są to powiatowe jednostki budżetowe, czy gminne.
Mimo pewnych odrębności (np. w powiecie występuje zarząd powiatu, któremu przewodniczy starosta) także w przypadku powiatów wystąpi potrzeba centralizacji rozliczeń i zaprzestania traktowania jednostek budżetowych jako odrębnych podatników. Wyrok TSUE powoduje, że wydane do tej pory interpretacje podatkowe, w których organy podatkowe twierdziły, iż powiatowa jednostka budżetowa posiada odrębność na gruncie ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (m.in. w interpretacjach z 16 kwietnia 2015 r., nr ILPP1/4512-1-112/15-2/AI oraz z 12 grudnia 2014 r., nr ILPP2/443-1080/14-2/MN) tracą w praktyce na znaczeniu.
Wyrok powoduje, że przed powiatami otwierają się nowe możliwości w zakresie odliczania VAT od inwestycji przekazywanych jednostkom budżetowym. Do tej pory organy podatkowe odmawiały prawa do odliczenia VAT w przypadku realizacji inwestycji przez powiat, przekazanych następnie jednostce budżetowej (m.in. interpretacja podatkowa z 29 kwietnia 2015 r., nr IPTPP4/4512-74/15-6/BM).
Księgowy wymiar
Wyrok TSUE również dla powiatów implikuje potrzebę centralizacji rozliczeń i określenie m.in. terminu przejścia na nowy system rozliczeń oraz wdrożenie odpowiednich zasad odpowiedzialności karno-skarbowej osób odpowiedzialnych za deklaracje VAT. Organy powiatu powinny także rozważyć kwestię wstecznej korekty deklaracji. Warto również przypomnieć, że proces centralizacji ma nie tylko wymiar podatkowy, lecz także księgowy, przejawiający się m.in. w koordynacji prac departamentów księgowych w powiatach i ich jednostkach budżetowych. Nie należy również zapominać, że do powiatów znajdą zastosowanie przepisy ustawy o podatku od towarów i usług ustanawiające od 1 stycznia 2016 r. prewspółczynnik. To wszystko oznacza, że samorządy czeka wiele pracy, do której już teraz powinny rozpocząć przygotowania.