Subskrybuj nas na Youtube
TEZA: Mimo iż umowa dożywocia jest umową odpłatną, w ramach której dochodzi do zbycia nieruchomości, to z uwagi na brak przesłanek umożliwiających określenie przychodu z tego źródła nie wystąpi obowiązek podatkowy w PIT.
INTERPRETACJA INDYWIDUALNA MINISTRA FINANSÓW z 29 października 2015 r. (Nr DD9.8222.2.81.2015.JQP)
PROBLEM
W 1992 roku podatnik wraz z małżonką nabył na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej prawo do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego na podstawie przydziału wydanego przez spółdzielnię mieszkaniową. Aktem notarialnym z 2007 roku małżonkowie dokonali zamiany tego mieszkania na inne. Wartość mieszkania zbywanego wynosiła 82 000 zł, a nabywanego 80 000 zł.
W 2009 roku zmarła małżonka podatnika i postanowieniem sądu nabył on w spadku po niej udział w tym lokalu wynoszący 5/20 części. Łączny jego udział wyniósł 25/40 części. Aktem notarialnym z 2012 roku podatnik zawarł umowę dożywocia, przenosząc na rzecz wnuczki swój udział wraz z prawami związanymi z jego własnością. W zamian wnuczka zobowiązała się zapewnić mu opiekę i ponoszenie kosztów utrzymania, łącznie z kosztem pogrzebu. Umowa dożywocia została zawarta przed upływem pięciu lat od umowy zamiany mieszkań, a jej wartość to 75 000 zł.
Czy umowa dożywocia stanowi źródło przychodu podlegające opodatkowaniu PIT?
ODPOWIEDŹ IZBY
Zgodnie z art. 908 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.), jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (tzw. umowa o dożywocie), powinien on przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienie, ubrania, mieszkanie, światło i opał, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnację w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający miejscowym zwyczajom.
Charakterystyczną cechą dożywocia jest ekwiwalentność świadczeń stron tej umowy. W doktrynie uznaje się, że jest to ekwiwalentność rozumiana w sensie subiektywnym, a nie obiektywnym, co oznacza, że świadczenia stron względem siebie nie muszą mieć tego samego wymiaru ekonomicznego. Podkreślić należy, że tego rodzaju umowy zaliczane są do odpłatnych czynności prawnych, które charakteryzują się tym, że każda ze stron uzyskuje jakąś korzyść majątkową (niekoniecznie pieniężną).
Zatem umowa o dożywocie polegająca na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, ma charakter umowy wzajemnej, a w konsekwencji jest czynnością prawną o charakterze odpłatnym, tj. w jej wyniku dochodzi do odpłatnego zbycia nieruchomości.
Przechodząc na grunt przepisów prawa podatkowego, należy zauważyć, że ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.; dalej: ustawa o PIT) zawiera w art. 10 ust. 1 katalog źródeł przychodów, wśród których w pkt 8 lit. a wymienia odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.
Z kolei w myśl art. 19 ust. 1 ustawy o PIT przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, to przychód określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej. Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia (art. 19 ust. 3 ustawy).
Kwestia opodatkowania dochodu z tytułu zbycia nieruchomości w drodze umowy dożywocia była przedmiotem orzecznictwa sądów administracyjnych, które nie było jednolite. Wobec tego Naczelny Sąd Administracyjny w składzie 7 sędziów, podjął 17 listopada 2014 r. uchwałę (sygn. akt II FPS 4/14), w myśl której „w przypadku zbycia nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie nie jest możliwe określenie przychodu ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o PIT (...), na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 tej ustawy”.
Wobec powyższego, odnosząc się do przedstawionego stanu faktycznego oraz mając na uwadze uchwałę NSA, stwierdzić należy, że na gruncie przepisów podatkowych przeniesienie na podstawie umowy o dożywocie udziałów w prawie własności lokalu mieszkalnego przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie tych udziałów, stanowi odpłatne zbycie w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy. Ze względu jednak na brak przesłanek umożliwiających określenie przychodu z tego źródła na zasadach wynikających z art. 19 ust. 1 i 3 tej ustawy nie wystąpi obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tego tytułu.