Uważa, że jeśli firma wypłaca je na podstawie decyzji biznesowych, to dba o swój wizerunek. Poniesionego na ten cel wydatku nie może więc zaliczyć do kosztów podatkowych
Katalog wydatków, które mogą być uwzględniane w kosztach uzyskania przychodów, to od zawsze kość niezgody między administracją skarbową z jednej a podatnikami z drugiej strony. Ostatni głośny spór w tym zakresie dotyczył możliwości ujmowania w kosztach wydatków na obiady czy kolacje z kontrahentami. Urzędnicy fiskusa z uporem twierdzili, że zjedzenie posiłku - w dodatku z lampką wina - to wydatek na reprezentację, który nie może pomniejszać przychodów firmy. Lata walki przedsiębiorców i doradców podatkowych pozwoliły wypracować rozsądną interpretację. Wynika z niej, że posiłek z kontrahentem to standardowa praktyka biznesowa, która ma przełożyć się na osiągane przychody, a w konsekwencji ponoszone na ten cel kwoty można zaliczyć do kosztów podatkowych.
Teraz pojawia się nowe zarzewie sporu: wypłaty odszkodowań dla kontrahentów, które przedsiębiorca podejmuje na podstawie decyzji biznesowych. Zdaniem fiskusa tego typu zadośćuczynienie ma charakter reprezentacji i nie może być zaliczone do kosztów (interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 kwietnia 2015 r., nr ILPB3/4510-1-24/15-4/KS). To kreowanie nowej definicji odszkodowania, która jest błędna i niebezpieczna.
Warunki ustawowe
Dla kwalifikacji danego kosztu kluczowe znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. Wykazanie tego związku jest obowiązkiem podatnika. Trzeba też pamiętać, że ponoszony wydatek nie może być ujęty w zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT (analogicznie art. 23 ustawy o PIT) katalogu wydatków nieuznawanych za koszty.
W konsekwencji, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt, muszą być spełnione następujące warunki:
- został poniesiony przez podatnika,
- wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
- poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
- został właściwie udokumentowany,
- nie może się znajdować w grupie wydatków, których nie uważa się za koszty.
Odnosząc przedstawioną definicję kosztów do odszkodowań, trzeba sięgnąć do art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Zgodnie z tą regulacją nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z zapłatą kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Kosztem nie mogą być kary umowne i odszkodowania z tytułu:
- wad dostarczonych towarów,
- wad wykonanych robót,
- wad wykonanych usług,
- zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
- zwłoki w usunięciu wad towarów,
- zwłoki w usunięciu wad wykonanych usług.
Jest to katalog zamknięty. Wymienione kary umowne i odszkodowania wiążą się z nienależytym wykonaniem zobowiązań. Celem tego przepisu jest zatem uniemożliwienie pomniejszenia podstawy opodatkowania o koszty poniesione w związku z nienależytym wykonaniem zobowiązania.
Przepis ten wyklucza z kosztów uzyskania przychodów kary umowne i odszkodowania wyłącznie z tytułów w nim wymienionych.
W przytoczonej na wstępie interpretacji spółka wypłacała odszkodowanie na rzecz swoich klientów na podstawie decyzji biznesowej i jej relacji z danym klientem. Tego typu odszkodowania były wypłacane mimo braku wad w wyświadczonej usłudze i dotyczyły sytuacji, w których zgodnie z przepisami prawa spółka nie byłaby zobowiązana do zapłaty odszkodowania, jednak klient zgłaszał takie roszczenie w związku z zaistnieniem określonych zdarzeń. We wniosku o interpretację spółka podkreślała, że decyzje biznesowe w zakresie wypłaty odszkodowań są podejmowane sporadycznie i dotyczą wyłącznie największych (pod względem liczby zamówień i realizowanych obrotów) klientów. Dyrektor poznańskiej Izby Skarbowej znalazł w tego typu zadośćuczynieniu nowe cechy.
W trosce o budżet
Zdaniem urzędników przy odszkodowaniach wypłacanych na podstawie swoich analiz mamy do czynienia z wydatkami na reprezentację. A te na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o CIT nie mogą pomniejszać przychodów firmy. Wszystko dlatego, że celem zapłaty wspomnianej kwoty nie było uwolnienie się spółki od odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z przepisów prawa przewozowego i kodeksu cywilnego wobec podmiotu zamawiającego usługę, lecz zaspokojenie zgłoszonego roszczenia przez wybraną grupę klientów.
Takie podejście do kwestii zaliczania do kosztów odszkodowań wydaje się być zbyt daleko idące. Można wręcz odnieść wrażenie, że urzędnicy szukają wszelkich możliwych sposobów na rozszerzanie katalogu wydatków, których do kosztów zaliczyć nie można. Zapewne kierują się szczytnymi pobudkami w postaci dbania o budżet państwa. Powstaje jednak pytanie, kiedy ktoś zadba o przedsiębiorców. To przecież oni są jednym z głównych dostarczycieli wpływów do kasy państwa. Rzucanie kolejnych kłód pod nogi – po kolacjach biznesowych mamy odszkodowania – nie sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości w Polsce.
Reprezentacja według słownika
Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia reprezentacj ani nie odsyłają do innych regulacji. W praktyce stosuje się więc definicję słownikową.
Reprezentacja w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o CIT stanowi działanie w celu wykreowania oraz utrwalenia pozytywnego wizerunku podatnika wobec innych podmiotów. W podanym znaczeniu reprezentacja to przede wszystkim każde działanie skierowane do istniejących lub potencjalnych kontrahentów podatnika lub osoby trzeciej w celu stworzenia oczekiwanego wizerunku podatnika dla potrzeb ułatwienia zawarcia umowy lub stworzenia korzystnych warunków jej zawarcia. W takiej sytuacji wydatki na reprezentację to koszty, jakie ponosi podatnik w celu wykreowania swojego pozytywnego wizerunku, uwypuklenia swojej zasobności, profesjonalizmu.
Zatem – w opinii organów podatkowych i sądów administracyjnych - reprezentacja w odniesieniu do działalności gospodarczej podatnika to działania polegające na kontaktach oficjalnych i handlowych z innymi podmiotami gospodarczymi, które mają na celu kształtowanie oraz utrwalanie właściwego wizerunku firmy. Właściwy wizerunek zaś to taki, który może sprawić, że kształtowany dzięki reprezentacji „obraz przedsiębiorcy” przełoży się na zawarcie umowy, nabywanie jego produktów lub usług.
Wyroki NSA z 16 października 2013 r., sygn. akt II FSK 2442/13 oraz z 16 czerwca 2013 r., sygn. akt II FSK 702/11
Podstawa prawna
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.). Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).