Śmierć spadkodawcy naraża przedsiębiorstwo na paraliż decyzyjny i zarządczy. Dlatego wielu przedsiębiorców podejmuje kroki zmierzające do przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę.
Dzięki temu jeszcze za życia przyszły spadkodawca może niejako dokooptować do rodzinnego przedsiębiorstwa przyszłych następców i wdrażać ich w kierowanie rodzinnym biznesem.
Bardzo dobrym rozwiązaniem wydaje się w tym wypadku spółka komandytowa, głównie ze względu na ograniczenie zakresu odpowiedzialności przedsiębiorcy i – inaczej niż ma to miejsce w spółkach kapitałowych – opodatkowanie jedynie na poziomie wspólników. Spółka komandytowa nie jest podatnikiem podatku dochodowego, są nimi wyłącznie wspólnicy. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o PIT przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną określa się u każdego podatnika proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. Zasadę tę stosuje się także do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów, a także ulg podatkowych. Powstały z tytułu udziału w zysku spółki komandytowej przychód będzie kwalifikowany do źródła, jakim jest działalność gospodarcza, i będzie opodatkowany albo według skali (18 i 32 proc.), albo według stawki liniowej 19 proc.
Prowadzenie spraw spółki komandytowej za wynagrodzeniem przez jej komplementariusza podlega opodatkowaniu VAT – wyjaśnił minister finansów w interpretacji indywidualnej z 1 lipca 2015 r. (nr PT8.8101.280.2015TKE).
W dwóch krokach
W spółce komandytowej występują dwa rodzaje wspólników: komplementariusz uprawniony do reprezentowania spółki na zewnątrz i ponoszący nieograniczoną odpowiedzialność za jej zobowiązania oraz komandytariusz, który choć nie może reprezentować spółki na zewnątrz, ponosi odpowiedzialność za jej zobowiązania jedynie do wysokości sumy komandytowej.
Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę komandytową powinno się odbywać w dwóch krokach: najpierw przekształcenie w spółkę kapitałową (tj. spółkę akcyjną lub spółkę z o.o.), a następnie spółki kapitałowej – w osobową.
Zgodnie z art. 93a par. 4 ordynacji podatkowej jednoosobowa spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wstępuje w przewidziane w przepisach podatkowych prawa przekształcanego przedsiębiorcy, z wyjątkiem tych, które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek kapitałowych.
Jeżeli chodzi o kwestię odpowiedzialności spółki kapitałowej za zobowiązania podatkowe przedsiębiorcy, to należy wskazać, że zgodnie z art. 112b ordynacji spółka taka odpowiada całym swoim majątkiem, solidarnie z tą osobą, za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością.
Inne aspekty praktyczne na gruncie przepisów podatkowych, które mogą się wiązać z takim przekształceniem, to: konieczność uzyskania przez spółkę kapitałową numeru NIP, obowiązek zarejestrowania spółki na potrzeby VAT czy konieczność zmiany ustawień kas rejestrujących.
Dodatkowe problemy mogą powstać w sytuacji, gdy do zarejestrowania przekształcenia w Krajowym Rejestrze Sądowym dojdzie w trakcie miesiąca kalendarzowego, co rodzi obowiązek sporządzenia dwóch rozliczeń dla celów VAT – przez osobę fizyczną w zakresie czynności dokonywanych przed datą przekształcenia i przez spółkę powstałą w wyniku przekształcenia, jeżeli chodzi o czynności dokonywane po tej dacie.
Skutki przekształcenia
Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową będzie neutralne na gruncie podatków dochodowych, nie będzie ono także podlegało VAT. Będzie się natomiast wiązało z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych według stawki 0,5 proc.
Jeżeli chodzi o konsekwencje podatkowe związane z drugim krokiem, czyli przekształceniem spółki kapitałowej w komandytową, to będą się one przedstawiały następująco: kwestia powstania po stronie podatnika dochodu będzie w tym wypadku uzależniona od istnienia – na moment przekształcenia – niepodzielonych zysków spółki kapitałowej oraz wartości zysku przekazanego na kapitały inne niż kapitał zakładowy w spółce przekształcanej. Brzmienie tego przepisu oznacza, że pod pewnymi warunkami czynność ta może być neutralna podatkowo. Gdyby opodatkowanie jednak powstało, to osiągane przychody byłyby traktowane jako przychody z kapitałów pieniężnych i opodatkowane 19-proc. stawką podatkową.
O ile nie ma w zasadzie wątpliwości co do tego, że takie przekształcenie nie powoduje negatywnych skutków na płaszczyźnie VAT, o tyle na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych może to budzić wątpliwości ze względu na niejednolite stanowisko organów skarbowych w tym zakresie. Należy jednak wskazać, zgodnie z interpretacją dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 2 kwietnia 2015 r. (nr ILPB2/4514-1-2/15-2/MK), że jeżeli dojdzie do przekształcenia spółki, w efekcie którego nie nastąpi zwiększenie majątku spółki przekształconej, to nie powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.
Kluczową kwestią z punktu widzenia sukcesji międzypokoleniowej jest to, że śmierć komandytariusza nie powoduje rozwiązania spółki, a udziały są dziedziczone z mocy prawa. Spółka funkcjonuje nadal ze spadkobiercą jako komandytariuszem. Oznacza to brak konieczności likwidacji spółki, co prowadzi do zabezpieczenia ciągłości biznesu. Bardziej problematyczna może się okazać śmierć komplementariusza będącego osobą fizyczną. Problemy te można jednak rozwiązać, dokonując odpowiednich zapisów w umowie spółki.
