Subskrybuj nas na Youtube
Podatnik jest żonaty, nie ma rozdzielności majątkowej. Dostał pewną sumę pieniędzy jako honorarium, czyli nie weszła ona do majątku wspólnego z żoną, stanowiła majątek odrębny podatnika. Za te pieniądze kupił mieszkanie w 2012 roku, ale przez przeoczenie lub z powodu braku pełnego rozeznania w kwestiach podatkowych akt notarialny został spisany jako własność wspólna małżeńska.
Czy podatnik lub jego żona powinni w takiej sytuacji zapłacić PIT od połowy mieszkania? Czy ta sytuacja może zostać potraktowana jako darowizna dla żony w postaci wartości połowy mieszkania i należy uiścić odpowiedni podatek, zgłaszając ją do US, czy też nie ma takiej potrzeby, bo podatnik nie ma rozdzielności majątkowej? A może prostszym wyjściem z tej sytuacji jest skorygowanie aktu notarialnego i przypisanie mieszkania dla jednej osoby?
ODPOWIEDZI UDZIELAJĄ
Teresa Kozina kierownik, referatu czynności sprawdzających w Urzędzie Skarbowym w Wadowicach
Stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami zostały uregulowane w ustawie z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 583). Zgodnie z art. 31 par. 1 tej ustawy z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Do majątku wspólnego należą przede wszystkim pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Stosownie natomiast do art. 43 pkt 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków i zostały szczegółowo wskazane w art. 33 k.r.o. Należą do niego przede wszystkim dobra uzyskane przed powstaniem wspólności, a więc przed ślubem, a także uzyskane w trakcie małżeństwa w drodze spadku i darowizny, chyba że wolą spadkodawcy/darczyńcy było, by weszły one do majątku wspólnego. Do majątku osobistego należą przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków – nagrody literackie, artystyczne, prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz innej pracy twórcy. Co ważne, w art. 33 pkt 10 k.r.o. zapisano, że do majątku osobistego należą także przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
Jeżeli wystąpił błąd w treści aktu notarialnego dotyczącego zakupu mieszkania, zgodnie z ustawą z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 164 ze zm.) notariusz może sprostować akt notarialny.
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody jako nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c ustawy z 26 lipca 1991 r. o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) źródłem przychodu jest odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, pod warunkiem że nie następuje ono w wykonywaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.
O powstaniu przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości (prawa majątkowego) decyduje więc zawarcie umowy przenoszącej własność. Jeżeli odpłatne zbycie przez małżonków nastąpi po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie, uzyskany z tego tytułu przychód nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Jeśli jednak małżonkowie zdecydują się zbyć odpłatnie nieruchomość przed upływem pięciu lat, dochód z tego tytułu uzyskany będzie podlegał opodatkowaniu stawką w wysokości 19 proc. dochodu. Podstawą obliczenia podatku jest dochód będący różnicą między przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych, określonym zgodnie z art. 19 ustawy o PIT, a kosztami uzyskania przychodu ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c i 6d, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw (art. 30e ust. 2 ustawy o PIT).
Kwoty przychodu, kosztów i dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości zarówno tego, który podlega opodatkowaniu, jak i tego, który jest zwolniony z opodatkowania, trzeba wykazać w PIT-39.
Zgodnie z art. 6 ustawy o PIT małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów, dlatego każdy z małżonków składa indywidualnie PIT-39. Mają też prawo skorzystać z ulgi mieszkaniowej wynikającej z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o PIT.
Skorygowanie aktu notarialnego zawsze jest pewną opcją, ale należy do niej podchodzić ostrożnie. Organy mają bowiem w zwyczaju pomijać dla celów podatkowych skutki takich korekt albo wręcz wywodzić, że dokonano ich wyłącznie w celach podatkowych. Takie poglądy niestety znajdują niejednokrotnie poparcie w sądach (vide wyrok NSA z 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt I FSK 474/14).
W tej sprawie korekta ta nie jest konieczna ani nawet uzasadniona. Podatnik pomylił bowiem wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za autorskie prawa majątkowe z tym wynagrodzeniem. Zgodnie z art. 33 pkt 7 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków. Dodatkowo pkt 9 tego artykułu zalicza do tego majątku prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy. Oznacza to, że współmałżonek, nawet pozostający w ustroju majątkowej wspólności małżeńskiej, nie może dochodzić roszczeń z tego tytułu. Jeżeli jednak wierzyciel z tych praw otrzyma już swoje wynagrodzenie, to wchodzi ono do wspólnego majątku. Wynika to wprost z art. 31 par. 2 k.r.o., który stanowi, że do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Wówczas „przedmioty nabyte z wypłaconych z tego tytułu kwot należą do majątku wspólnego” (postanowienie Sądu Najwyższego z 2 lutego 2005 r., sygn. akt IV CK 454/04).
Z podatkowego punktu widzenia (podatek od spadków i darowizn) nie nastąpiła więc żadna darowizna na rzecz małżonki ani w momencie pobrania honorarium, ani zakupu nieruchomości. Pobrane wynagrodzenie weszło bowiem niejako automatycznie do majątku wspólnego i skoro nieruchomości nie nabyto, składając odmienne oświadczenia, to nieruchomość również weszła do majątku wspólnego. Nawet gdyby małżonkowie przeprowadzili ten zakup, tak jak zamierzali, tj. do majątku odrębnego małżonków, to mimo wejścia honorarium do majątku wspólnego żona nie dokonałaby darowizny na rzecz męża, tylko on dokonałby zakupu ze środków majątku wspólnego, z których ma prawo czerpać (oczywiście z ograniczeniami wynikającymi z k.r.o.). Czynność taka wymagałaby zgody drugiego małżonka (art. 37 par. 1 pkt 1 k.r.o.), ale udzielenia takiej zgody nie można utożsamiać z darowizną (choć oczywiście w polskiej rzeczywistości podatkowej nie można wykluczyć takiego pomysłu organów i jego poparcia przez sądy).
Skoro już mowa o absurdach podatkowych, to ważną regulację zawiera art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT. Wyłącza on z opodatkowanych przychodów te osiągnięte z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich. Nabycie bowiem do majątku wspólnego przedmiotowej nieruchomości oznacza, że przychód z jej sprzedaży będzie przychodem obojga małżonków – chyba że wcześniej zniosą wspólność majątkową i nieruchomość przypadnie któremuś z nich. Powyższy przepis oznacza, że taki podział majątku wspólnego nie będzie rodzić u żadnego z małżonków przychodu, a dopiero następcza sprzedaż. Jest to istotne, gdyż zdaniem Ministerstwa Finansów podział spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość, stanowi przychód z jej „sprzedaży” – por. interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 marca 2012 r. (nr ILPB2/415-17/12-2/ES). Pogląd ten został zakwestionowany przez WSA w Poznaniu w wyroku z 25 września 2012 r. (sygn. akt I SA/Po 554/12) i następnie NSA w wyroku z 29 stycznia 2015 r. (sygn. akt II FSK 3246/12). Warto jednak zauważyć, że zdaniem sądów przychód przy podziale spadku nie powstanie tylko wtedy, gdy nie będzie spłat lub dopłat. Powołany przepis ustawy o PIT obejmuje natomiast sytuacje, gdy takie spłaty lub dopłaty zaistnieją – ale i tak nie powoduje to powstania przychodu.
