Subskrybuj nas na Youtube
Trwa dyskusja o zwolnieniu z PIT rekompensat wypłacanych pracownikom w ramach programów dobrowolnych odejść. Izby skarbowe zajmują w tej sprawie różne stanowiska
Zmotywowany treścią postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 29 marca 2013 r., sygn. akt S 2/13 (OTK-A 2013/6/89), ustawodawca podatkowy zmodyfikował art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Od 1 stycznia 2015 r. z podatku dochodowego zwolnione są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.). Pośród wyjątków, tj. świadczeń, do których zwolnienie nie ma zastosowania, wymieniono m.in. określone w prawie pracy odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Zatem w świetle takich regulacji zwolnione są obecnie również odszkodowania i zadośćuczynienia, których źródło znajduje się już nie tylko w przepisach prawa pracy, lecz także w układach zbiorowych, regulaminach, statutach. To z kolei wywołało dyskusję na temat możliwości zastosowania zwolnienia w przypadku wypłaty odprawy w ramach programów dobrowolnych odejść (dalej: PDO).
Nie ma zgodności
Pojawiły się opinie, że skoro wypłaty takie (niekiedy nazywane w regulaminach odszkodowaniami) wynikają z układu zbiorowego/regulaminu/statutu, to właściwym jest zwolnienie uzyskanego przez pracowników przychodu od PIT. Teza taka została potwierdzona w interpretacji indywidualnej dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 30 grudnia 2014 r., nr IBPBII/1/415-881/14/BD.
Ze względu na to, że zwolnienie w swoim nowym brzmieniu ma zastosowanie do przychodów osiąganych od początku 2014 r., zwolennicy tezy o możliwości jego zastosowania do odpraw wypłacanych w ramach PDO wskazują na uprawnienie do odzyskiwania podatku pobranego w tym roku przez płatników.
Śledząc publikacje na temat zwolnienia od PIT dla odpraw wypłacanych w ramach PDO, można by było założyć, że wykładnia jest już ukształtowana i dalszą analizę zagadnienia można uznać za zbędną. Tak jednak nie jest. Przesłanką do ponownej weryfikacji okazało się veto dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, który w interpretacji indywidualnej z 19 lutego 2015 r., nr IPPB4/415-973/14-2/MS, zanegował uprawnienie do zwolnienia od PIT odprawy wypłacanej pracownikom w ramach PDO. I wydaje się, że to stanowisko znajduje uzasadnienie w przepisach.
Argumenty za
Analizując przepisy regulacji podatkowych wprowadzających zwolnienie od PIT, na które powołują się zwolennicy poglądu, że odprawa wypłacana w ramach PDO korzysta ze zwolnienia, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że istotnie wykładnia taka ma charakter rozszerzający. Podkreślić bowiem należy, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT zwolnione są odszkodowania i zadośćuczynienia.
Owszem, w obecnym stanie prawnym źródłem wypłaty wystarczającym dla zastosowania zwolnienia jest układ zbiorowy, regulamin czy statut, ale konieczne jest, aby wypłata spełniała warunki do tego, aby uznać ją za odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Biorąc pod uwagę specyfikę zadośćuczynienia (za krzywdę, a zatem trudno byłoby dopatrywać się w odprawie zadośćuczynienia), rozważyć należy, czy odprawa może być uznana za odszkodowanie.
Niestety, po analizie orzecznictwa sądów wydawanego na gruncie prawa pracy należy stwierdzić, że dominuje pogląd, wedle którego odprawa i odszkodowanie to dwa różne świadczenia. Przy czym o odszkodowaniu należy mówić np. w przypadku rozwiązania stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa i stanowi ono odrębne świadczenie od odprawy, a pracownikowi może niekiedy przysługiwać jedno i drugie świadczenie (patrz np. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2015 r., sygn. akt II PK 102/11, OSNP 2012/23-24/289).
W moim przekonaniu odprawa wypłacana w ramach PDO ze swojej istoty nie powinna być klasyfikowana jako odszkodowanie, a to przesądza o braku podstawy do zastosowania zwolnienia od PIT, nawet jeżeli wynika z układu zbiorowego, regulaminu, statutu tworzonego na podstawie prawa pracy.
A może jednak
Problem w tym, że ustawodawca podatkowy sam prowokuje podatników do analizy art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT w kierunku zastosowania zwolnienia. Chodzi o wyłączenia zapisane w lit. b, wskazujące na brak podstaw do zastosowania zwolnienia. Nie mogą z niego skorzystać odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Wobec powyższego podatnicy mający prawo przyjmować, że prawodawca działa racjonalnie i nie wyłączałby zastosowania zwolnienia, gdyby nie istniały podstawowe przesłanki jego zastosowania (czyli odprawa za rozwiązanie umowy nie byłaby odszkodowaniem). Tym samym mogą wykazywać, że ustawodawca podatkowy traktuje na płaszczyźnie PIT odprawy wypłacane z tytułu rozwiązania umowy o pracę w specyficznych warunkach na równi z odszkodowaniami, a może zadośćuczynieniami.
Uważam, że jest to kolejna niedoróbka legislacyjna (niestety nie pierwsza i nie ostatnia, bo w samym art. 21 ustawy o PIT mógłbym wskazać kilka innych istotnych błędów) i bynajmniej nie uzasadnia ona zastosowania zwolnienia dla odpraw wypłacanych w ramach PDO. No chyba że na gruncie prawa pracy zostanie jednoznacznie potwierdzone, że jest ona odszkodowaniem, do czego – moim zdaniem – nie ma przesłanek, nawet jeżeli regulamin czy statut posługuje się takim pojęciem.
Podstawa prawna
Art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
