Czy sprzedaż przedsiębiorstwa wspólnikowi spółki cywilnej podlega VAT

Wspólnikami spółki cywilnej (podatnik VAT czynny) są dwie osoby fizyczne. Spółka cywilna zamierza sprzedać całe swe przedsiębiorstwo (w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego) jednemu ze wspólników, który wcześniej otworzy jednoosobową działalność gospodarczą. Czy sprzedaż przedsiębiorstw spółki cywilnej jednemu ze wspólników korzysta z wyłączenia z VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT?

Opodatkowaniu VAT podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Jednakże, na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, przepisów ustawy o VAT nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Termin „transakcja zbycia” należy rozumieć w sposób zbliżony do określenia „dostawa towarów” w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, tzn. zbycie obejmuje wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, np.: sprzedaż, zamianę, darowiznę, przeniesienie własności w formie wkładu niepieniężnego, czyli aportu.

Ze względu na szczególny charakter art. 6 pkt 1 ustawy o VAT przepis ten powinien być interpretowany ściśle, co oznacza, że ma zastosowanie wyłącznie w przypadku zbycia (a zatem wszelkich czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel) przedsiębiorstwa (w rozumieniu kodeksu cywilnego) lub zorganizowanej jego części, zdefiniowanej w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT. I tak przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa rozumie się organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania (art. 2 pkt 27e ustawy o VAT).

Przepisy ustawy o VAT nie zawierają natomiast pojęcia przedsiębiorstwa, dlatego dla potrzeb przepisów podatkowych należy stosować definicję zawartą w art. 551 k.c. Zgodnie z nią przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych (art. 552 k.c.).

Kluczowe dla uznania, że przedmiot transakcji stanowi przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 k.c. (a więc i ustawy o VAT), jest więc to, że stanowi on „zespół” składników materialnych i niematerialnych o cechach „zorganizowania” oraz „przeznaczenia do prowadzenia działalności gospodarczej”. Przedsiębiorstwo jest nie tylko sumą składników materialnych i niematerialnych, lecz ich zorganizowanym zespołem, tzn. składniki te powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w ten sposób, że można mówić o nich jako o zespole, a nie tylko o zbiorze pewnych elementów. „Czynnikiem konstytuującym przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym jest występowanie elementu organizacji oraz funkcjonalnego powiązania różnorodnych jego składników, umożliwiających traktowanie przedsiębiorstwa jako pewnej całości” – por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 marca 2008 r., sygn. akt II FSK 1896/11.

Z przedstawianego stanu faktycznego wynika, że spółka cywilna zamierza sprzedać całe swe przedsiębiorstwo (w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego) jednemu ze wspólników. Należy więc uznać, że planowana przez spółkę cywilną transakcja sprzedaży przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 k.c. jednemu ze wspólników będzie wyłączona z opodatkowania VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 marca 2023 r., nr 0114-KDIP1-1.4012.8.2023.3.EW/MM). ©℗