Brak JPK może być bardziej dotkliwy dla państwa niż sprawcy

400 zł za niezłożenie JPK_VAT za dwa kwartały – taką grzywnę nałożył Sąd Rejonowy w Tarnowie. Skarb Państwa poniesie w tej sprawie ponad dwukrotnie wyższe koszty. Oskarżony miał bowiem obronę z urzędu.

Sąd zobowiązał więc Skarb Państwa do zapłacenia kancelarii adwokackiej 720 zł plus VAT, czyli prawie 900 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej. Obciążył też państwo kosztami postępowania, a oskarżonego zwolnił od opłaty. Wyrok jest nieprawomocny (zapadł 28 lutego 2023 r., sygn. akt II W 324/22), ale takich spraw jest wiele.

Powstaje pytanie, czy skórka jest warta wyprawki. Z jednej strony kara (w tym wypadku grzywna 400 zł) ma mieć charakter prewencyjny i odstraszający. I taka zapewne będzie dla ponad 60-letniego sprawcy odpowiedzialnego za sprawy gospodarcze, w szczególności finansowe spółki z o.o.

Z drugiej strony nie sposób nie zauważyć aspektu finansowego. Jego wymiar jest taki, że z pieniędzy podatników zostanie pokryte: prawie 900 zł dla kancelarii adwokackiej i koszty postępowania w tej sprawie. Do tego trzeba jeszcze dodać czas, który musieli jej poświęcić sędzia i urzędnicy.

Kara musi być

Sąd nie miał wątpliwości, że w sprawie polegającej na dwukrotnym nieprzesłaniu plików JPK_VAT (za IV kw. 2020 r. oraz I kw. 2021 r.) doszło do wykroczenia skarbowego.

Zgodnie bowiem z art. 61a par. 1 k.k.s. kto wbrew obowiązkowi nie przesyła księgi właściwemu organowi podatkowemu albo przesyła ją nierzetelną, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie za wykroczenie skarbowe. Według art. 53 par. 21 pkt 1–5 k.k.s. księgami są: księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencja, rejestr oraz inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa.

Wykroczeniem (w wypadku mniejszej wagi) jest więc także niewysłanie jednolitych plików kontrolnych VAT, bo obowiązek przesyłania danych o ewidencji sprzedaży nakłada na podatników art. 109 ust. 3c ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 6 par. 2 k.k.s. dwa lub więcej zachowań podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności uważa się za jeden czyn zabroniony (w zakresie czynów polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej za krótki odstęp czasu uważa się okres do sześciu miesięcy).

Przy czym za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada jak sprawca także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (art. 9 par. 3 k.k.s.).

Jakim kosztem?

Dlaczego jednak koszty, które musi ponieść państwo z publicznej kasy, by ukarać sprawcę, muszą przekraczać nałożoną na niego karę?

– Nie wszystko da się przeliczyć na pieniądze. Prawo do obrony z urzędu wynika z art. 42 Konstytucji RP. Nie powinno ono być zależne od wysokości zasądzanej przez sąd kary – mówi dr Jowita Pustuł, radca prawny z kancelarii J. Pustuł i Współpracownicy Doradztwo podatkowo-prawne.

Tego samego zdania jest Przemysław Antas, radca prawny i partner w firmie doradczej Ontilo. – Ogólnie utrzymanie wymiaru sprawiedliwości kosztuje. Jeżeli państwo wprowadza pewne regulacje, zawsze musi się liczyć z tym, że będzie ponosiło koszty ich egzekwowania – mówi radca prawny.

Wyjaśnia, że skoro oskarżony dostał obrońcę z urzędu, to oznacza, iż nie był w stanie ponieść kosztów pomocy prawnej. Skarb Państwa bierze je wtedy na siebie, żeby zagwarantować realne prawo do obrony.

Ile korzyści?

– Nie możemy do końca odnosić kosztów procesu do tego, ile państwo zarobiło na grzywnie – mówi Antas.

Przypomina, że celem prawa karnego jest m.in. odstraszanie, tak indywidualne, jak i zbiorowe. Nieuchronność kary przyczynia się do przestrzegania przepisów prawa przez wszystkich.

– Tak więc koszty tego procesu trzeba by raczej skonfrontować z tym, ile państwo zarabia na tym, że przepisy o JPK_VAT są ogólnie przestrzegane. Pamiętajmy, że VAT ma największy udział w dochodach budżetu państwa. Obowiązki podatników związane z prawidłowym raportowaniem JPK mają na celu ochronę tych dochodów, przede wszystkim przed wyłudzeniami VAT – podkreśla radca prawny.©℗