Ministerstwo Finansów „wnikliwie analizuje” korzystne dla podatników orzeczenia sądów administracyjnych, zgodnie z którymi darowizna wpłacona gotówką na konto bankowe może być zwolniona z podatku od spadków i darowizn. Nie potwierdza jednak, czy zmieni przepisy.

Chodzi o zwolnienie z podatku dla osób z najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ministerstwo odpowiedziało w ten sposób na interpelację nr 38502. Poseł Jarosław Sachajko zwrócił w niej uwagę, że art. 4a jest interpretowany w odmienny sposób przez organy podatkowe i sądy administracyjne. Jego zdaniem przepis ten nie precyzuje, czy zwolnieniu z daniny podlega darowizna w formie gotówkowej wpłaconej na rachunek bankowy obdarowanego. Sądy orzekają, że tak.

Wiceminister Artur Soboń nie odpowiedział jednoznacznie na pytanie posła, czy resort rozważa zmianę przepisów. Zaznaczył jednak, że MF „wnikliwie analizuje orzecznictwo sądów administracyjnych” – pod kątem interesów zarówno podatników, jak i Skarbu Państwa oraz gmin (które są beneficjentami wpływów z tej daniny).

Według Sobonia przepisy zapobiegają potencjalnym nadużyciom, a obowiązki dokumentacyjne nie są nadmiernie uciążliwe w stosunku do korzyści, jakie otrzymuje nabywca majątku. Może uniknąć zapłaty podatku bez względu na kwotę darowizny, nawet gdy jest to kilka miliona złotych.

Wiceminister zaznaczył, że podatek od spadków i darowizn ma zapobiegać wprowadzaniu do legalnego obrotu majątku niewiadomego pochodzenia, np. pieniędzy z działania organizacji przestępczej lub niezgłoszonych do opodatkowania w podatku dochodowym (PIT).

Rodzinna darowizna nie musi wyjść z bankowego konta
Rodzinna darowizna nie musi wyjść z bankowego konta

Zobacz również

– Ewentualne zmiany wymagają rozważenia w kontekście nadużyć i muszą być poprzedzone pogłębioną analizą – stwierdził wiceminister.

Warunki zwolnienia

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn osobie otrzymującej darowiznę od najbliższych przysługuje zwolnienie, pod warunkiem że spełni określone warunki:

  • musi należeć do zerowej grupy podatkowej, w której znajdują się małżonkowie, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, pasierb, pasierbica, ojczym i macocha,
  • pieniądze muszą zostać przekazane w ściśle określony sposób: na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym,
  • w ciągu sześciu miesięcy trzeba złożyć do urzędu skarbowego zgłoszenie na formularzu SD-Z2.

Fiskus zmienia zdanie

Skarbówka od dawna kwestionuje prawo do zwolnienia, gdy podatnik dostanie od najbliższej rodziny darowiznę w gotówce. Jedna z ostatnich interpretacji dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 października 2022 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.110.2022.1.DR) wskazuje jednak na przełamanie niekorzystnego dla podatników stanowiska.

Sprawa dotyczyła kobiety, której rodzice chcą podarować pieniądze w gotówce. Są to starsze osoby, które po prostu nie mają konta bankowego. Kobieta wyjaśniła, że kwota zostanie wpłacona na jej rachunek bankowy w oddziale banku. Matka osobiście dokona wpłaty w imieniu obojga rodziców. Dowodem tego będzie pisemna umowa darowizny. Chciała uzyskać potwierdzenie, że może skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, jeśli spełni pozostałe warunki.

Dyrektor KIS zgodził się z jej stanowiskiem. Stwierdził, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie wymagają, by otrzymanie środków pieniężnych musiało nastąpić w drodze przelewu bankowego.

– Darowizna środków pieniężnych przez wpłatę gotówki przez darczyńcę na rachunek nabywcy również będzie dopuszczalna, jeśli zostanie właściwie udokumentowana – orzekł dyrektor KIS.

Zaznaczył, że fundamentalne znaczenie ma identyfikacja stron umowy, czyli udokumentowanie, kto faktycznie dokonał wpłaty.

Niekorzystne stanowisko

Wcześniej podejście fiskusa było inne. Przykładowo w interpretacji z 30 czerwca 2022 r. (sygn. 0111-KDIB2-3.4015.21.2022.2.ASZ) stwierdził, że rodzinne darowizny muszą być przekazywane przelewem. Sprawa dotyczyła mężczyzny, który dostał od ojca 60 tys. zł w gotówce. Następnie osobiście wpłacił pieniądze na własne konto bankowe i zgłosił fiskusowi otrzymanie darowizny na druku SD-Z2. Dyrektor KIS orzekł jednak, że skoro pieniądze zostały przekazane z ręki do ręki, to nie został spełniony warunek określony w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten stanowi, iż darowizna musi być udokumentowana dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy.

Identycznie stwierdził w interpretacji z 29 stycznia 2021 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.79.2020.3.MZ). Wskutek tego podatek musi zapłacić mężczyzna, który otrzymał darowiznę w gotówce od 94-letniej babci i sam wpłacił całą kwotę na własne konto. Nie pomogły tłumaczenia, że seniorka nie ma konta bankowego i nie może dokonać przelewu.

Pozytywne wyroki

Fiskus od dawna przegrywa jednak przed sądami, czego przykładem mogą być wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 grudnia 2019 r. (sygn. akt II FSK 3954/17), 11 lipca 2019 r. (II FSK 2620/17), 18 czerwca 2019 r. (II FSK 2377/17), 11 kwietnia 2019 r. (II FSK 1470/17).

Ostatnio Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, powołując się na orzecznictwo NSA, uchylił w wyroku z 10 lutego 2023 r. (sygn. akt I SA/Po 617/22) niekorzystną dla podatnika interpretację. Orzekł, iż obdarowany, który otrzyma gotówkę od najbliższej rodziny, a następnie wpłaci ją na swój rachunek bankowy, ma prawo do zwolnienia z podatku. Według WSA określony w art. 4a sposób dokumentowania rodzinnych darowizn miał jedynie zapobiec fikcyjnym umowom, a nie stworzyć barierę w korzystaniu ze zwolnienia.

W interesie podatników interweniował w sierpniu 2022 r. rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek. Na razie jednak bez skutku. ©℗