Po głośnym wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Glencore polscy podatnicy złożyli 1799 wniosków o wznowienie postępowania we własnej sprawie, ale tylko w 46 przypadkach fiskus uchylił swoją dotychczasową decyzję.

Chodzi o wykorzystywanie przez organy podatkowe dowodów zebranych w innym postępowaniu (np. karnym) toczącym się w sprawie innych podmiotów (np. kontrahentów podatnika). TSUE orzekł, że zanim fiskus odmówi podatnikowi prawa do odliczenia VAT, powinien umożliwić mu dostęp do wszystkich zgromadzonych dowodów i prawo wypowiedzenia się.
Eksperci liczyli na rewolucję w postępowaniu skarbówki, ale przełomu nie ma. Pokazują to statystyki przedstawione przez Annę Chałupę, wiceministra finansów i zastępcę szefa Krajowej Administracji Skarbowej, w odpowiedzi na poselską interpelację (nr 38109).
Eksperci pokładają więc nadzieję już tylko w sądach administracyjnych, ale i ona może się okazać płonna.

Bez drogi na skróty

Chodzi o głośny wyrok unijnego trybunału z 16 października 2019 r. (sygn. akt C-189/18). Pisaliśmy o nim w artykule „TSUE: Organy podatkowe nie mogą chodzić na skróty” (DGP 109/2019). Dotyczył on węgierskiej spółki, której węgierski fiskus zarzucił, że w latach 2010-2011 uczestniczyła ona w oszustwie karuzelowym i bezprawnie odliczyła VAT.
Glencore walczyła o prawo do obrony. Powołała się na art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który takie prawo gwarantuje. Twierdziła, że fiskus je naruszył, bo korzystał z dowodów zgromadzonych w sprawie karnej przeciw dostawcom spółki, natomiast nie zapewnił jej pełnego dostępu do nich.
Zezwolił na zapoznanie się jedynie z fragmentami, które sam wybrał.
TSUE potwierdził, że organy podatkowe mogą korzystać w trakcie postępowania podatkowego z dowodów zebranych w niezakończonym postępowaniu karnym w sprawie innych podmiotów. Zanim jednak odmówią podatnikowi prawa do odliczenia VAT, powinny umożliwić mu dostęp do wszystkich zgromadzonych dowodów i prawo wypowiedzenia się co do nich.
Eksperci oceniali ten wyrok jako przełomowy. Upatrywali w nim drugą szansę dla podatników, którym fiskus odmówił przeprowadzenia postępowania dowodowego, że wszystkie okoliczności sprawy zostały już stwierdzone innym dowodem, w innej sprawie. Chodziło głównie o protokoły z przesłuchań kontrahentów w postępowaniu karnym. Podatnicy nie mogli się do nich odnieść ani im się przeciwstawić.
Po przedawnieniu nie da się wzruszyć decyzji ostatecznej
Po przedawnieniu nie da się wzruszyć decyzji ostatecznej

Zobacz również

Był czas na wznowienie…

Sentencja wyroku w sprawie Glencore została opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE 16 grudnia 2019 r. Od tego dnia zaczął biec miesięczny termin na wznowienie postępowań zakończonych ostatecznymi decyzjami podatkowymi (art. 241 par. 2 pkt 2 ordynacji podatkowej) oraz trzymiesięczny termin na wznowienie postępowań zakończonych prawomocnymi wyrokami (art. 272 par. 3 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

…przyszedł czas na efekty

Na początku stycznia br. grupa posłów spytała Ministerstwo Finansów, jakie efekty przyniosło orzeczenie TSUE w Polsce.
Ze statystyk przedstawionych przez wiceminister Annę Chałupę wynika, że po tamtym wyroku polscy podatnicy złożyli łącznie 1799 wniosków o wznowienie postępowania podatkowego. W 509 przypadkach nie zostały one uwzględnione z przyczyn formalnych (np. zostały złożone przed opublikowaniem wyroku TSUE w Dzienniku Urzędowym UE) albo nie zostały dotąd rozpatrzone (bo np. sprawa jest ciągle w sądzie, wskutek skargi kasacyjnej od korzystnego dla podatnika wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego).
W rezultacie fiskus zgodził się wznowić postępowanie w 1260 przypadkach. Lecz tylko 46 z tych spraw zakończyło się uchyleniem w całości lub w części dotychczasowej decyzji z uwagi na wskazówki płynące z orzeczenia TSUE.
W 870 przypadkach odmówiono uchylenia decyzji, bo uznano, że wyrok unijnego trybunału nie miał dla niej znaczenia. W dziewięciu przypadkach fiskus stwierdził, że co prawda mógłby zastosować wskazówki z wyroku TSUE, ale ponownie wydana decyzja byłaby identyczna jak poprzednia.
Wiceminister Chałupa poinformowała również, że organy odwoławcze wydały 593 decyzje w wyniku rozpatrzenia odwołań podatników od decyzji wydanych w wyniku przeprowadzenia postępowania wznowionego. W toku pozostają jeszcze 334 wznowione sprawy (stan na 1 stycznia 2023 r.).

Jest rozczarowanie

- 46 korzystnych decyzji fiskusa to bardzo mało. Jak widać, nie istnieje żadne orzeczenie unijnego trybunału, które definitywnie załatwia sprawę - komentuje te dane Przemysław Antas, radca prawny i partner w firmie doradczej Ontilo.
Tak samo uważa Jakub Warnieło, doradca podatkowy, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowoadministracyjnych w MDDP. - Duża liczba spraw, w których doszło do wznowienia postępowania, nie świadczy o tym, że wyrok w sprawie Glencore miał faktyczne przełożenie na zakończone już postępowania. Pierwotne rozstrzygnięcia zostały zmienione w zaledwie 4 proc. przypadków. To bardzo mało. Żartobliwie można powiedzieć, że wyrok TSUE „nie przyjął się w Polsce” - mówi ekspert MDDP.
Podobne spostrzeżenia ma Daniel Więckowski, doradca podatkowy i partner w LTCA: - Praktyka postępowań podatkowych prowadzonych w sprawach związanych z oszustwami VAT przewidywała minimalną czy wręcz iluzoryczną możliwość podważania dowodów zgromadzonych przez organy podatkowe podczas kontroli wcześniejszych etapów obrotu danym towarem. Często też organy utrudniały dostęp profesjonalnym pełnomocnikom do akt sprawy. Notorycznie zdarzały się sytuacje, w których organ podatkowy włączał postanowieniem jakiś materiał dowodowy, po czym tego samego dnia wydawał postanowienie o wyłączeniu jego jawności. I to niestety nie uległo większej zmianie nawet po wyroku TSUE - mówi ekspert.
Przemysław Antas radzi więc podatnikom, aby zawczasu przygotowywali się do sporu z fiskusem, zanim do tego sporu faktycznie dojdzie, i aktywnie uczestniczyli w postępowaniu podatkowym. - Jeżeli podatnik nie podejmie działań, które ukształtują korzystny obraz stanu faktycznego, to ma małe szanse na wygranie sporu - mówi doradca.

Nadzieja w sądach?

- Niestety analiza dotychczasowego orzecznictwa wskazuje, że również sądy administracyjne rzadko uważają, iż wskazówki unijnego trybunału w sprawie Glencore mają zastosowanie w sprawach polskich podatników - zwraca uwagę Jakub Warnieło.
ikona lupy />

Polskie skutki wyroku unijnego trybunału w sprawie Glencore

/ Dziennik Gazeta Prawna - wydanie cyfrowe
Wskazuje na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 lipca 2022 r. (sygn. akt I FSK 818/22), w którym sąd uznał, iż podatnik mógł zapoznać się z materiałami zgromadzonymi w trakcie innych postępowań, miał do nich dostęp, a także miał możliwość zgłaszania wniosków i przedstawienia własnego stanowiska w tym zakresie. Słowem, mógł aktywnie uczestniczyć w prowadzonym postępowaniu. Wyrok TSUE nie mógł więc zmienić wiele w jego sytuacji.
Podobnie NSA orzekł w wyroku z 16 lutego 2022 r. (sygn. akt I FSK 233/21).
- W świetle tych orzeczeń trudno jest pozostać optymistą - puentuje Jakub Warnieło. ©℗
W 46 sprawach fiskus zgodził się zrewidować swoje postępowanie i zmienił pierwotne rozstrzygnięcie. W 870 przypadkach odmówił uchylenia decyzji
ikona lupy />
Daniel Więckowski doradca podatkowy i partner w LTCA / Materiały prasowe
OPINIA
Rewolucji w postępowaniu fiskusa nie ma
Przedstawione statystyki dotyczące wznowień postępowań po opublikowaniu wyroku wsprawie Glencore są zatrważające. Wiemy, że w46 sprawach fiskus zgodził się zrewidować swoje postępowanie izmienił pierwotne rozstrzygnięcie. Nie wiemy natomiast, ile negatywnych decyzji zostało podtrzymanych przez sądy administracyjne. Dlatego uważam, że na faktyczny wpływ sprawy Glencore na postępowania wPolsce przyjdzie nam jeszcze poczekać.
Niestety, wmoim przekonaniu obecna praktyka przeprowadzania postępowań podatkowych nie różni się znacząco od tej, która była kanwą sporu przed TSUE. Fiskus nadal zapomina, że w toku prowadzonego postępowania -ze swej natury inkwizycyjnego -musi brać pod uwagę zarówno dowody zebrane w toku postępowania, działające na niekorzyść podatnika, jak ite, które służą obronie stanowiska strony. Intencjonalne dążenie do wydania jedynie decyzji wyłączającej prawo do odliczenia VAT przejawia się na każdym etapie postępowania.
Do rzadkości, niestety, należą sytuacje, wktórych organ umarza postępowanie zuwagi na to, że podatnik dostatecznie udowodnił swoje działanie znależytą starannością.