Nie dysponując danymi z kartoteki płac, część podatników nie będzie w stanie samodzielnie prawidłowo skorzystać z ulgi dla seniorów.
W wielu przypadkach same tylko dane z prawidłowo sporządzonej przez płatnika informacji PIT-11 nie pozwolą na samodzielne rozliczenie się z podatku. Prawidłowe wykazanie przychodu opodatkowanego i zwolnionego, a także podział składek ZUS będą wymagać pomocy ze strony płatnika, mimo że formalnie (prawnie) pracodawcy i zleceniodawcy nie mają takiego obowiązku. Ich zadaniem jest tylko prawidłowe sporządzenie informacji PIT-11.
Powodem trudności jest skomplikowany charakter zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT.
Warunki zwolnienia
Przypomnijmy, że sporządzane obecnie przez płatników informacje PIT-11 za 2022 r. po raz pierwszy obejmują dane dotyczące szczególnego rozliczania zaliczek w stosunku do seniorów, czyli osób, które ukończyły 60. rok życia (kobiety) lub 65. rok życia (mężczyźni).
Ulga dla seniorów, czyli zwolnienie z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT, wymaga spełnienia trzech warunków:
- niepobierania emerytury i renty rodzinnej,
- uzyskania przychodu po ukończeniu wieku senioralnego, oraz
- podlegania z tytułu uzyskania wynagrodzenia ubezpieczeniom społecznym.
Jeśli nie było oświadczenia
Ulga dla seniorów była w 2022 r. stosowana przez płatnika przy poborze zaliczek na PIT pod warunkiem złożenia przez podatnika stosownego oświadczenia o spełnianiu warunków do stosowania tego zwolnienia (art. 32 ust. 1g–1h oraz art. 41 ust. 11a–11b ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym w 2022 r., w roku 2023 zachowany jest ten sam mechanizm zaliczkowania – zob. art. 31a ust. 8–9 ustawy o PIT).
Do skorzystania z ulgi dla seniorów nie wystarczy PIT-11 i analiza dat, kiedy podatnik otrzymał wpłaty na rachunek bankowy
Jeżeli podatnik nie złożył oświadczenia, płatnik pobierał zaliczki na PIT. Były one zatem pobierane w dwóch przypadkach, gdy podatnik nie złożył oświadczenia:
- ponieważ nie spełniał wymogów zwolnienia,
- mimo że spełniał wymogi zwolnienia.
W drugim przypadku podatnik ma prawo odzyskać zwolnienie podatkowe przy rozliczeniu rocznym. Następuje to poprzez zaznaczenie na formularzu zeznania odpowiedniej rubryki, w której podatnik wykazuje wolę skorzystania ze zwolnienia i kwotę przychodu objętego tym zwolnieniem (zob. np. część C w PIT-37). Należy też prawidłowo podzielić składki na ubezpieczenia społeczne, ponieważ od dochodu odliczane są tylko te, które przypadają na przychód opodatkowany (art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT).
Natomiast płatnik wykazuje w informacji PIT-11 zbiorczo wszystkie przychody wypłacane po ukończeniu wieku senioralnego, które podlegają zaliczkowaniu – niezależnie od okoliczności, czy podatnik spełniał warunki do skorzystania ze zwolnienia (służą temu pola 43–49, 66–69 i 96 w PIT-11).
Przykład
Pracownik ukończył wiek senioralny w 2021 r. Nie złożył pracodawcy oświadczenia, że spełnia warunki do stosowania zwolnienia, w związku z czym pracodawca pobierał od 1 stycznia 2022 r. zaliczki na PIT. W okresie zatrudnienia do 28 lutego 2022 r. pracownik nie pobierał emerytury i renty rodzinnej. Jedno z tych świadczeń zaczął pobierać od 1 marca 2022 r.
W związku z tym w stosunku do wynagrodzeń uzyskanych w okresie styczeń–luty pracownik spełnił warunki ulgi dla seniorów. Natomiast nie spełnił ich od 1 marca, a tym samym wynagrodzenia uzyskane od tego dnia podlegają opodatkowaniu również w rozliczeniu rocznym.
Wszystkie wynagrodzenia i składki ZUS pracownika zostały wykazane łącznie w PIT-11 w polach 43–49 i 96.
Skorzystanie z ulgi dla seniorów w zeznaniu rocznym wymaga zatem podzielenia uzyskanych przychodów i zapłaconych składek ZUS na objęte i nieobjęte zwolnieniem. Nie wystarczy do tego analiza dat otrzymania wpłat na rachunek bankowy podatnika. Rachunek zawiera informacje o kwotach netto, a w zeznaniu podatkowym należy wykazać kwoty brutto.
Podobny, a nawet bardziej skomplikowany problem dotyczy podziału składek ZUS. W tym wypadku nie wystarczy nawet zastosowanie współczynnika proporcji (wynikającego z wielkości przychodu opodatkowanego i zwolnionego). Podatnik może bowiem otrzymać wynagrodzenia oskładkowane oraz niepodlegające składkom ZUS, ale potencjalnie objęte zwolnieniem podatkowym (odprawa emerytalna, nagroda jubileuszowa). ©℗
