Fiskus ciągle uważa, że przedsiębiorca wypłacający odszkodowanie np. za przedwczesne wypowiedzenie umowy dzierżawy nie pomniejszy przychodu o jego kwotę. Potwierdza to niedawna interpretacja dyrektora katowickiej izby.
Innego zdania są sądy administracyjne. Z ich orzeczeń wynika, że racjonalne wydatki przedsiębiorcy ponoszone na zachowanie źródła przychodu mogą być uznane za podatkowy koszt. Tylko w lutym i styczniu 2015 r. potwierdzały to wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Fiskus nie pozwala
W interpretacji wydanej przez dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach 20 marca 2015 r. (nr IBPBI/2/423-1511/14/JP) chodziło o firmę produkującą kotły i urządzenia ekologiczne dla sektora energetycznego. Jeszcze w 2007 r. podjęła ona decyzję o otwarciu nowego wydziału produkcyjnego. W tym celu wynajęła na 10 lat nieruchomość, w której otworzyła halę produkcyjną wraz z zapleczem socjalnym. Umowa najmu przewidywała możliwość jej rozwiązania, ale za 9-miesięcznym okresem wypowiedzenia i w ściśle określonych okolicznościach. W 2008 r. firma odnotowała jednak ogromny spadek zamówień na jej produkty. W związku z tym dalsze istnienie nowej inwestycji stało się nieopłacalne. Po nieudanej próbie renegocjacji umowy firma ostatecznie ją wypowiedziała.
Obie strony weszły w spór co do tego, czy porozumienie mogło być skutecznie wypowiedziane przed jego końcem z przyczyn ekonomicznych. Rozstrzygnął go na korzyść wynajmującego sąd powszechny w 2014 r. Orzekł, że umowa nie została skutecznie rozwiązana i że firma powinna zapłacić zaległy czynsz. Ostatecznie jednak udało się jej wynegocjować porozumienie o rozwiązaniu umowy. Firma zobowiązała się wypłacić wynajmującemu odszkodowanie, które było i tak niższe niż ewentualna wysokość czynszu, który musiałaby płacić do końca umowy.
Po zapłaceniu odszkodowania firma spytała, czy może zaliczyć je do kosztów podatkowych. Tłumaczyła, że był to wydatek poniesiony w celu zachowania źródła przychodów. Powołała się również na korzystne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt II FSK 1365/10, II FSK 2486/10) oraz WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 1049/12, III SA/Wa 2105/12).
Dyrektor izby uznał jednak, że zapłata odszkodowania – choćby nawet z powodów ekonomicznych – nie ma nic wspólnego z zabezpieczeniem ani z zachowaniem przychodów. Powołał się m.in. na wyrok NSA (sygn. akt II FSK 460/10), w którym uznano, że kosztem nie mogą być wydatki poniesione w celu ograniczenia straty, a wyłącznie te, które skutkują uzyskaniem przez przedsiębiorcę przychodów lub ewentualnie zabezpieczeniem i zachowaniem ich źródła. Dyrektor wyjaśnił także, że nie wszystkie, nawet ekonomicznie uzasadnione wydatki związane z działalnością gospodarczą, mogą być kosztami podatkowymi. Gdyby uznać inaczej, to przedsiębiorca mógłby przerzucać negatywne skutki prowadzenia działalności gospodarczej na Skarb Państwa – podsumował.
Sądy inaczej
Inny wniosek płynie z wyroku WSA w Krakowie z 5 lutego 2015 r. (sygn. akt I SA/Kr 2/15, nieprawomocny). Chodziło o spółkę sprzedającą odzież i obuwie oraz akcesoria sportowe. Z uwagi na problemy ekonomiczne postanowiła ona rozwiązać część terminowych umów najmu lokali, w których prowadziła sklepy. W związku z tym musiała zapłacić wynajmującemu kary umowne. Spytała dyrektora izby, czy będzie to jej koszt podatkowy. Ten uznał, że nie, skoro jest to tylko skutek nieudanej inwestycji i nie ma związku z zachowaniem źródła przychodu. Innego zdania był jednak sąd. Wyjaśnił, że gdyby firma nie rozwiązała umów najmu, to ponosiłaby dalsze straty, a jej działalność stałaby się nierentowna. Tym samym zagrożone byłoby jej źródło przychodów.
Sąd zwrócił także uwagę na argumentację Naczelnego Sądu Administracyjnego wynikającą z uchwały z 25 czerwca 2012 r. (sygn. akt II FPS 2/12). Dotyczyła ona wprawdzie rozliczenia straty z niezamortyzowanej wartości początkowej inwestycji w obcym środku trwałym, ale wynikało z niej, że rozwiązanie nierentownej umowy najmu może być konieczne w celu zachowania źródła przychodu.
Podobnego zdania był NSA w orzeczeniu z 28 stycznia 2015 r. (sygn. akt II FSK 3116/12). Chodziło jednak o rozliczenie odszkodowania za przedwczesne rozwiązanie umowy licencyjnej, a nie najmu nieruchomości.
I tak źle, i tak niedobrze
Problem z fiskusem może powstać również wtedy, gdy przedsiębiorca nie rozwiąże umowy najmu z kontrahentem, lecz zlikwiduje placówkę, punkt handlowy itp. W takiej sytuacji organy nie pozwalają zaliczać opłacanego nadal czynszu do kosztów podatkowych.
Wskazuje na to interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 25 marca 2015 r. (nr IBPBI/2/423-1563/14/MS. Chodziło o firmę, która w 2012 r. zawarła na 5 lat umowę najmu lokalu użytkowego. Jako punkt handlowy przynosił on jednak straty, więc firma postanowiła go zlikwidować. Chciała też rozwiązać umowę najmu ze względów ekonomicznych, ale nie pozwolił jej na to sąd rejonowy w prawomocnym wyroku. Jednocześnie wynajmujący nie zgodził się na porozumienie o wcześniejszym rozwiązaniu umowy najmu za odszkodowaniem. Firma musi więc dalej opłacać czynsz aż do wygaśnięcia umowy w 2017 r., a dyrektor izby w interpretacji wyjaśnił, że nie będzie to jej podatkowy koszt.
