Podatek od darowizny. Nowe progi podatkowe i kwoty wolne

Czy od darowizny od członka rodziny trzeba płacić podatek? Zależy to m.in od jej wartości. W październiku 2022 r. weszły w życie zmiany.

Reguły opodatkowania darowizn, w tym przekazywanych w ramach rodziny, określa ustawa o podatku od spadków i darowizn. Znajdziemy w niej m.in. kwoty zwolnione od podatku i niepodlegające opodatkowaniu oraz skale pozwalające obliczyć wysokość podatku. Ustawa stanowi, że wskaźniki te są waloryzowane w przypadku wysokiej inflacji, a ściślej: gdy ceny towarów nieżywnościowych trwałego użytku rosną o ponad 6%. Taka sytuacja miała miejsce w tym roku.

Zwaloryzowane kwoty i skale znalazły się w rozporządzeniu ministra finansów z 10 października 2022 r*. Weszło ono w życie 13 października. Zmiany są z jednej strony korzystne dla podatników. Po pierwsze, zwiększyła się wartość darowizn, od których nie trzeba płacić podatku. Po drugie, wzrosły progi podatkowe, których przekroczenie powoduje konieczność zapłaty podatku według wyższej stawki. Z drugiej strony, zwiększyły się też stawki podatku, jaki trzeba zapłacić, gdy dany próg przekroczymy.

Przyjrzyjmy się zatem, jakie są zasady opodatkowania darowizn, uwzględniając ostatnie zmiany.

Darowizna w rodzinie – kiedy jest zwolniona od podatku

Co do zasady ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli nabywców darowizn na trzy grupy z uwagi na bliskość ich koligacji rodzinnych. Od tego, do jakiej grupy należy obdarowany, zależą zasady opodatkowania. Jest jednak wyjątek – jeśli nabywca darowizny należy do najbliższej rodziny darczyńcy (tzw. grupy zero) i spełni określone warunki, podatku nie musi płacić w ogóle.

Grupa zero to: małżonek, zstępny (np. dziecko), wstępny (np. rodzic), pasierb, brat lub siostra, ojczym i macocha.

Jeśli wartość darowizny w ramach grupy zero nie przekracza określonego limitu, nie ma obowiązku zgłaszania jej otrzymania ani też płacenia podatku. Dotąd limit wynosił 9637 zł. Od 13 października jest to 10 434 zł. Do tej kwoty wlicza się nie tylko ostatnią darowiznę – należy też doliczyć wszystkie wcześniejsze darowizny od tej samej osoby, przekazane w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

Po przekroczeniu kwoty 10 434 zł darowizna w ramach najbliższej rodziny nadal może być zwolniona od podatku, obdarowany musi jednak spełnić określone warunki. Po pierwsze – w terminie sześciu miesięcy powiadomić o otrzymaniu darowizny urząd skarbowy, składając formularz SD-Z2. Po drugie – jeśli mówimy o darowiźnie pieniężnej, konieczne jest jej odpowiednie udokumentowanie. Ustawa wymaga, że musi ona zostać przekazana na konto w banku lub SKOK-u albo nadana przekazem pocztowym.

Jeśli darowizna przekroczy limit 10 434 zł i nie dotrzymamy powyższych warunków, konieczne będzie zapłacenie podatku według stawki dla grupy I. W gorszej sytuacji znajdą się podatnicy, którzy darowizny nie zgłoszą, a na fakt jej otrzymania powołają się dopiero w toku postepowania przed fiskusem – zapłacą wówczas wyższy podatek według karnej stawki 20%.

Przykład:

Podatnik dostał od rodziców darowiznę 10 tys. zł, pieniądze zostały wysłane przelewem bankowym. Przed 13 października 2022 r. podatnik musiałby powiadomić o tym urząd skarbowy, by uniknąć zapłacenia podatku, przekroczył bowiem ówczesny limit 9637 zł. Jeśli jednak pieniądze zostały podarowane po 13 października 2022 r. i w ciągu ostatnich 5 lat syn nie dostał od rodziców innych darowizn, nie ma obowiązku niczego zgłaszać – nie przekroczył bowiem nowego limitu 10 434 zł.

Podatek od darowizny. Nowe kwoty wolne w 2022 r.

Darowizna jest opodatkowana w zależności od tego, do której grupy podatkowej należy jej nabywca.

Ustawa definiuje grupy następująco:

- grupa I – małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie;

- grupa II – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;

- grupa III – pozostałe osoby.

Po zmianach od 13 października 2022 r., opodatkowaniu podlega nabycie od jednej osoby darowizny o czystej wartości przekraczającej:

1) jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy - 10 434 zł (dotąd było to 9637 zł);

2) jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy - 7878 zł (dotąd było to 7276 zł);

3) jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy – 5308 zł (dotąd było to 4902 zł).

Do limitów wlicza się nie tylko ostatnią darowiznę: należy zsumować wszystkie darowizny od jednej osoby z okresu 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

10 434 zł, 7878 zł i 5308 zł to tzw. kwoty wolne – jeśli nie zostały przekroczone, nie trzeba płacić podatku ani zgłaszać urzędowi skarbowemu faktu otrzymania darowizny.

Jak widzimy, niektórzy obdarowani z grupy I mogą zostać zaliczeni również do grupy zero. Wówczas, jeśli spełnią formalności dotyczące darowizn powyżej 10 434 zł, zostaną zwolnieni z podatku. Takiej możliwości nie ma natomiast w przypadku darowizn od teściów, zięcia lub synowej – jeśli przekraczają one 10 434 zł, podatek trzeba zapłacić.

Darowizna na cele mieszkaniowe

Wyjątkiem od ogólnych reguły opodatkowania jest sytuacja, w której obdarowany zaliczany do I grupy podatkowej w ciągu 12 miesięcy od otrzymania darowizny przeznacza ją na własne cele mieszkaniowe. A dokładnie: „na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami”.

Taka darowizna – pieniężna lub rzeczowa – wiąże się z dodatkowym limitem zwolnienia od podatku, przysługującym niezależnie od kwoty wolnej dotyczącej „zwykłych” darowizn. Dotąd wynosił on 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny. Od 13 października 2022 r. jest to odpowiednio: 10 434 zł od jednego darczyńcy oraz 20 868 zł od wielu darczyńców łącznie.

Przepis o tej uldze mieszkaniowej nie ma obecnie powszechnego zastosowania, wielu nabywców z grupy I może być zaliczonych także do grupy zerowej i – po spełnieniu określonych formalności - nie zapłacić podatku bez względu na to, na jakie cele spożytkują oni darowiznę.

Ile wynosi podatek od darowizny? Nowe progi podatkowe w 2022 r.

Jeśli obdarowany przekroczy kwotę wolną, od nadwyżki ponad nią musi zapłacić podatek. Jego wysokość określają skale podatkowe. Wybór właściwej skali zależy od tego, do której grupy podatkowej należy obdarowany i jak duża jest nadwyżka ponad kwotę wolną.

Obowiązujące od 13 października rozporządzenie zwiększyło kwotę nadwyżek, których przekroczenie powoduje obowiązek zapłaty wyższego podatku. Dotąd progi podatkowe w podatku od darowizn wynosiły 10 278 zł i 20 556 zł, obecnie jest to 11 128 zł i 22 256 zł.

Z drugiej strony zwiększyły się kwoty bazowe podatku, jaki należy zapłacić po przekroczeniu danego progu. Przykładowo, po przekroczeniu progu 11 128 zł osoba z I grupy zapłaci podatek 333,90 zł + 5%, a dotąd wynosiłby 308,30 zł + 5 %. Osoba z III grupy, a więc niezwiązana rodzinnie z darczyńcą, po przekroczeniu tego progu musi zapłacić 1335,40 zł plus 16%, a nie jak dotąd 1233,40 zł plus 16%.

Wysokość podatku z uwzględnieniem ostatnich zmian możemy obliczyć na podstawie tabeli:

*Rozporządzenie ministra finansów z 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek