Organy podatkowe chętnie korzystają z blokad za pomocą systemu STIR, a także egzekwują wierzytelności z rachunku bankowego. Potwierdzają to dane Ministerstwa Finansów.
Przez dziewięć miesięcy tego roku fiskus zablokował za pomocą STIR (System Teleinformatyczny Krajowej Izby Rozliczeniowej) 869 rachunków należących do 202 podmiotów - wynika z danych Ministerstwa Finansów przekazanych DGP.
To więcej niż rok wcześniej, kiedy to w całym 2021 r. zajętych zostało w ten sposób 651 kont należących do 127 podmiotów.
Łączna wartość zablokowanych w ten sposób pieniędzy na kontach wyniosła w tym roku 61,2 mln zł (dane za okres styczeń - wrzesień 2022 r.). Miało to związek z podejrzeniem uszczupleń na 202 mln zł.
Dla porównania w ubiegłym roku zablokowano za pomocą STIR 35,4 mln zł, szacując uszczuplenia na prawie 326 mln zł.
Nieporównywalnie więcej jest zajęć z rachunków bankowych przy egzekucji administracyjnej prowadzonej przez urzędy skarbowe. Tylko od stycznia do sierpnia 2022 r. było ich 2 mln razy, w całym 2021 r. ponad 3 mln, niewiele mniej rok wcześniej.
Nie jest tym zaskoczony Daniel Więckowski, doradca podatkowy i partner w LTCA. Przypomina, że to najłatwiejszy sposób egzekucji. Dużo trudniejsze jest zajęcie na nieruchomości i wymaga wpisu do ksiąg wieczystych.
Organy podatkowe mają jeszcze jedną możliwość zajęcia konta - mogą to zrobić w ramach zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych, jeszcze przed terminem płatności.
Blokada ze STIR
Przypomnijmy, że fiskus zyskał możliwość blokowania kont za pomocą STIR od 30 kwietnia 2018 r.
Najwięcej blokad na przestrzeni ostatnich trzech lat było w 2020 r. Wtedy fiskus zajął 96,2 mln zł na 1020 kontach należących do 196 podmiotów. Oszacował wówczas uszczuplenia na prawie 661 mln zł.
- Pozornie mogłoby się wydawać, że zablokowanie w bieżącym roku rachunków należących do 202 podmiotów to niewiele w skali kraju. Należy jednak pamiętać, że w praktyce taka blokada uniemożliwia prowadzenie działalności gospodarczej - podkreśla Aleksandra Tańska, ekspert podatkowy z EY.
Nie muszą się tego obawiać osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. STIR nie obejmuje prywatnych rachunków bankowych takich osób, służących do ich osobistych rozliczeń.
Blokadą mogą być objęte tylko podmioty kwalifikowane, do których zalicza się:
■ osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
■ osoby niebędące przedsiębiorcami, ale wykonujące działalność zarobkową oraz
■ osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, ale mające zdolność prawną.
Ponadto STIR jest wykorzystywany raczej do większych transakcji, m.in. zapobiegania wyłudzeniom skarbowym, w szczególności w VAT. Zanim jednak dojdzie do blokady, musi zostać wykonana analiza ryzyka, w trakcie której badane są wszystkie okoliczności sprawy, a przede wszystkim ustalane jest, czy dany podmiot może wykorzystywać system bankowy do wyłudzeń skarbowych - tłumaczy Ministerstwo Finansów. Jest to warunek konieczny.
Sceptycznie wypowiada się jednak co do tego Daniel Więckowski. Podkreśla, że podatnik, któremu niesłuszne zablokowano środki, może się bronić dopiero po fakcie (składając skargę do sądu).
Blokada trwa do 72 godzin i tak jest z reguły, ale jeśli zachodzą obawy, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, to może być ona przedłużona do 3 miesięcy. Wynika to z ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).
Niewykluczone, że czas blokad zostanie wydłużony z 72 godzin do 96 godzin. Taki pomysł znalazł się w projekcie nowelizacji ordynacji podatkowej, do którego w lipcu dotarł DGP. Szczegółowo pisaliśmy o nim w artykule „Będą zmiany w przedawnieniu, blokowaniu kont, zapłacie i zwrocie podatku” (DGP nr 132/2022). Do tej pory projekt ten nie został jednak opublikowany jeszcze na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego.
Przypomnijmy, że blokad za pomocą STIR może dokonywać szef KAS oraz pięciu upoważnionych naczelników urzędów celno-skarbowych.
Gdy prowadzona jest egzekucja
Czym innym jest blokada rachunków bankowych, a czym innym egzekucja z rachunku bankowego. Celem tej drugiej jest wyegzekwowanie należności określonej w tytule wykonawczym wystawionym przez wierzyciela.
- W postępowaniu zabezpieczającym lub egzekucyjnym blokowana jest określona kwota na rachunku, a nie sam rachunek - wyjaśnia Aleksandra Tańska.
Do zajęcia środków na rachunku bankowym w ramach egzekucji upoważnia art. 80 par. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 479 ze zm.). Zajęcie może być tylko do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami za zwłokę oraz kosztami egzekucyjnymi.
Zabezpieczenie na majątku
Niezależnie od tego fiskus może też zabezpieczyć na majątku podatnika zobowiązanie podatkowe, którego termin płatności jeszcze nie upłynął. Taką możliwość daje mu art. 33 ordynacji podatkowej.
Warunkiem jest uzasadniona obawa, że podatnik nie zapłaci podatku (bo np. trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań publicznoprawnych lub zmierza do pozbycia się majątku, co może w przyszłości utrudnić lub udaremnić egzekucję).
Pojęcie uzasadnionej obawy budzi jednak wiele kontrowersji, ponieważ jest bardzo nieostre. W sądach toczy się o to wiele sporów.
Wgląd na konto
Jeszcze inną możliwość daje fiskusowi art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 813 ze zm.). Przepis ten nie służy do blokowania kont lub środków na rachunku bankowym, ale tylko do występowania do banków o informacje dotyczące rachunków.
Podkreśla to również Ministerstwo Finansów: zastosowanie art. 48 ustawy o KAS nie wiąże się z blokadą rachunku bankowego, ale ma charakter informacyjno-dowodowy w sprawie prowadzonego postępowania przygotowawczego.
- Korzystając z blokad rachunków lub środków na rachunkach, fiskus dysponuje innymi narzędziami prawnymi i nie musi odwoływać się art. 48 ustawy o KAS i na tej podstawie zaglądać na konto osoby fizycznej - tłumaczy Aleksandra Tańska. Co więcej, jak wskazuje ekspertka, brzmienie tego przepisu oznacza, że prawdopodobieństwo skorzystania z tej instytucji zostaje ograniczone do przypadków, gdy organ ma uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.
Przypomnijmy, że od 1 lipca 2022 r. naczelnicy urzędów skarbowych mogą prosić bank o dane z rachunku osoby fizycznej w trakcie postępowania przygotowawczego lub czynności wyjaśniających w sprawie karnej skarbowej. Uprawnia ich do tego art. 48 ustawy o KAS,
Wcześniej dane z rachunku bankowego mogli pozyskać tylko szef KAS oraz naczelnik urzędu celno-skarbowego i tylko wtedy, gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające dotyczyły osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Nie dotyczyło to zatem rozliczeń osób fizycznych (dostęp do danych z ich rachunków bankowych fiskus miał jedynie w ramach postępowania podatkowego).
Ministerstwo Finansów podkreśla jednak, że i dziś osoby te nie muszą obawiać się o nadużywanie nowych uprawnień przez urzędy skarbowe. Uprawnienia te są wykorzystywane bardzo rzadko - zapewnia.
Na dowód podaje statystyki: w lipcu i sierpniu 2022 r. naczelnicy urzędów skarbowych skierowali tylko 33 wystąpienia do banków na podstawie art. 48 ustawy o KAS. Natomiast naczelnicy urzędów celno-skarbowych skierowali w tym okresie do banków 292 takie wystąpienia.
/>
