Przed 1 lutego 2021 r. w 44 odrębnych bazach akcyzowych było zarejestrowanych ok. 75 tys. podmiotów. Obecnie w jednym centralnym rejestrze jest ich prawie o połowę mniej.

Według stanu na 19 sierpnia br. w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych było 40 775 wpisów – wynika z danych przekazanych DGP przez Ministerstwo Finansów.
Brak rejestracji w CRPA nie oznacza wyłącznie niedopełnienia kolejnego biurokratycznego obowiązku. Kto mimo ustawowego obowiązku nie figuruje w rejestrze, ten nie może sprzedawać ani kupować węgla, gazu, smarów czy skażonego alkoholu bez podatku.
Tyle przepis. Praktyka jest najprawdopodobniej inna.
– Niektóre podmioty, które zniknęły z CRPA, nadal korzystają z preferencji, „bo tak było zawsze” – mówi Krzysztof Wiński, dyrektor w dziale doradztwa prawnopodatkowego w PwC. Dodaje, że dostawcy przymykają na to oko, chcąc utrzymać przy sobie klientów.
Wojciech Kieszkowski, doradca podatkowy i partner w SOLVEO, widzi to nieco inaczej: – Zapewne część podmiotów, które zniknęły z CRPA, nadal działa. Ale trzeba też pamiętać, że w przeszłości w akcyzowych rejestrach było wiele tzw. martwych dusz, czyli podmiotów, które nawet nie zdawały sobie sprawy z prowadzenia działalności w zakresie akcyzy, bo nie musiały składać deklaracji podatkowych. Trudno wykluczyć, że teraz liczba rejestracji została po prostu urealniona – mówi ekspert.

Szara strefa czy „martwe dusze”

Czy jest zatem powód do niepokoju w sytuacji, gdy – jak wynika z danych MF – liczba podmiotów akcyzowych zmniejszyła się do 19 sierpnia br. o prawie 35 tys. w porównaniu z okresem sprzed 1 lutego 2021 r.?
Eksperci różnie to oceniają.
– Tak drastyczny spadek może oznaczać dziurę w systemie rozliczeń akcyzy i powinien wzbudzić pytania o wzrost szarej strefy – komentuje Krzysztof Wiński.
Jego zdaniem liczba podmiotów zarejestrowanych w CRPA powinna pozostać na podobnym poziomie jak w przeszłości, chociażby dlatego, że zgodnie z aktualną wykładnią resortu finansów obowiązki rejestracyjne dotyczą również podmiotów zużywających węgiel lub gaz do celów opałowych.
Wojciech Kieszkowski natomiast przewiduje, że po wprowadzeniu CRPA oraz przepisów o elektronicznym dokumencie dostawy spora część rynku sama się kontroluje.
– Wielu dostawców nie sprzedaje wyrobów zwolnionych z akcyzy, jeśli dany podmiot nie figuruje w CRPA, albo rezygnuje ze współpracy, jeśli kontrahent opóźnia się w przesyłaniu elektronicznych raportów odbioru. Oczywiście są nieuczciwi przedsiębiorcy, którzy mimo braku rejestracji nadużywają preferencji, ale jestem przekonany, że fiskus ma odpowiednie narzędzia, aby z tym walczyć – mówi ekspert.
Tego samego zdania jest Jacek Arciszewski, doradca podatkowy prowadzący własną kancelarię. – Większość dostawców nie ryzykuje sprzedaży wyrobów akcyzowych ze zwolnieniem na rzecz nieuprawnionych kupujących, bo jest to źródło potencjalnego sporu z fiskusem. Trudno wykluczyć, że część podmiotów, które zniknęły z CRPA, przeszła do szarej strefy, ale uważam, że główną przyczyną spadku statystyk jest urealnienie danych – mówi Jacek Arciszewski.

Kontrole po analizie ryzyka

W odpowiedzi przesłanej DGP Ministerstwo Finansów zapewniło, że nie planuje prowadzić kontroli podatkowych wyłącznie z powodu braku rejestracji w Centralnym Rejestrze Podmiotów Akcyzowych. Ewentualne działania fiskusa będą uzależnione od wyników przeprowadzonej wcześniej analizy ryzyka.
– Słowem, możemy spodziewać się kontroli w firmach, które choć zniknęły z CRPA, to dalej korzystają z preferencji. Mniej prawdopodobna jest natomiast weryfikacja rozliczeń np. jednostek samorządu terytorialnego, które znalazły się w centralnej bazie akcyzowej po wyznaczonym terminie 31 sierpnia 2021 r. – ocenia Krzysztof Wiński.
Zdaniem Wojciecha Kieszkowskiego kontroli mogą spodziewać się dostarczający lub nabywający wyroby akcyzowe poza systemem EMCS2, a więc np. firmy obracające węglem.
Ani wino, ani piwo, ani wódka, a jednak z banderolą
Ani wino, ani piwo, ani wódka, a jednak z banderolą

Zobacz również

Centralna rejestracja akcyzowa

Przypomnijmy, że obowiązek centralnej rejestracji akcyzowej wprowadziła nowelizacja ustawy o podatku akcyzowym z 10 grudnia 2020 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 72). Od 1 lutego 2021 r. (gdy uruchomiono CRPA) do 30 czerwca 2021 r. elektroniczne zgłoszenie rejestracyjne musieli złożyć nie tylko podatnicy akcyzy, lecz także np. nieposiadający takiego statusu przedsiębiorcy oraz jednostki samorządu terytorialnego, wojsko, policja, Straż Graniczna – z tytułu wykorzystywania wyrobów objętych zwolnieniem podatkowym ze względu na ich przeznaczenie.
Obowiązek objął też pośredniczące podmioty węglowe i pośredniczące podmioty gazowe.
Dobrowolnie mogą się zarejestrować osoby fizyczne zużywające gaz LPG do celów opałowych.
Mimo komunikatów resortu finansów wielu ze zobowiązanych nie wiedziało o nowym wymogu. Ci, co wiedzieli, napotkali z kolei na problem techniczny – wadliwe funkcjonowanie Platformy Usług Elektronicznych Służby Celnej w pierwszym okresie.
Ministerstwo Finansów wydłużyło w związku z tym termin na rejestrację w CRPA do 31 sierpnia ub.r., pod warunkiem że proces rejestracji został rozpoczęty do 30 czerwca 2021 r. Kto nie zakończył jej 1 września 2021 r., ten tracił prawo do zwolnień akcyzowych do czasu, aż nie znalazł się ostatecznie w CRPA.
Zdarzały się więc zakupy np. gazu do celów opałowych z doliczonym do ceny podatkiem tylko dlatego, że dany podmiot dokonał rejestracji kilka miesięcy po terminie ustanowionym przez MF. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 2 sierpnia 2022 r. (sygn. akt I SA/Rz 370/22), który opisaliśmy w artykule „Spóźniona rejestracja akcyzowa może być bardzo kosztowna” (DGP 162/2022).
Sąd orzekł, że uczelnia, która dopiero 15 września 2021 r. dopełniła wszystkich obowiązków rejestracyjnych, nie mogła w lipcu i sierpniu kupować paliwa lotniczego bez akcyzy. Nie miało znaczenia, że złożyła zgłoszenie rejestracyjne w przeszłości, a nowelizacja z 10 grudnia 2020 r. nakazywała jej wyłącznie uzupełnić taki dokument. ©℗
Odpowiedź MF na pytanie DGP
Przed uruchomieniem Centralnego Rejestru Podmiotów Akcyzowych (CRPA) w SZPROT PLUS było zarejestrowanych ok. 75 tys. podmiotów z zaznaczonym obszarem działania ,,Akcyza”, co nie oznacza, że tyle podmiotów prowadziło działalność gospodarczą w obszarze podatku akcyzowego. Baza danych obejmująca ,,podmioty akcyzowe” została bowiem stworzona w wyniku migracji danych z kilku systemów informatycznych i obejmowała również podmioty, które z różnych przyczyn nie dopełniły obowiązku poinformowania właściwego organu o zaprzestaniu prowadzenia działalności w tym zakresie.
Podmioty zarejestrowane w obszarze działania ,,Akcyza”, które po wejściu w życie przepisów wprowadzających CRPA nie złożyły zgłoszenia uzupełniającego, nie zostały zarejestrowane w CRPA. Dane tych podmiotów, zarejestrowanych w SZPROT PLUS, które nie dokonały aktualizacji w CRPA, zostały zweryfikowane, co w efekcie spowodowało odebranie im możliwości działania w obszarze ,,Akcyza”.
Według stanu na 19 sierpnia 2022 r. w CRPA jest zarejestrowanych 40 775 podmiotów. Planowane kontrole celno-skarbowe podatników uzależnione są od wyników przeprowadzonej analizy ryzyka. Naczelnik urzędu celno-skarbowego jest więc obowiązany do uwzględnienia ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w celu wszczęcia i prowadzenia kontroli celno-skarbowej, przy jednoczesnym oszacowaniu skutków wystąpienia naruszenia przepisów prawa.
W wypadku wystąpienia nieprawidłowości, w tym np. niedopełnieniu obowiązku zgłoszenia rejestracyjnego w systemie CRPA, to wynik analizy ryzyka będzie decydował o wszczęciu kontroli celno-skarbowej. W zakresie kontroli podatkowych nie planujemy zlecania tego rodzaju kontroli jedynie z powodu niedopełnienia obowiązku odnowienia zgłoszenia rejestracyjnego w CRPA.