Jeśli podatnik nie może liczyć na harmonijną współpracę z drugą stroną transakcji, to proces ten nie będzie prosty. Dobrze zatem, że termin weryfikacji kontrahenta wydłużono o trzy miesiące, czyli do 31 grudnia 2022 r.

Ewa Ścierska, Tributis Group Sp. z o.o.
Wprowadzone z 1 stycznia 2021 r. regulacje dotyczące tzw. pośrednich transakcji rajowych nałożyły na podatników dodatkowe obowiązki związane z badaniem, czy ich kontrahenci są rzeczywistymi właścicielami (ang. beneficial owner) w ramach realizowanych transakcji. [ramka] Zwrócić należy uwagę na powszechny charakter tej powinności, gdyż jej adresatem jest zasadniczo każdy podatnik, który realizuje w roku podatkowym transakcje zakupowe o wartości przekraczającej 500 tys. zł. Ustawodawca oczekuje dochowania w tym zakresie należytej staranności, ale nie wskazuje gotowych rozwiązań, które czyniłyby zadość temu wymogowi. Minister finansów w projekcie objaśnień podatkowych proponuje przede wszystkim uzyskanie od drugiej strony transakcji odpowiednich oświadczeń. Brak takiego współdziałania ze strony kontrahenta nie pozbawia podatnika możliwości samodzielnego ustalenia rzeczywistego właściciela. Niestety ani przepisy, ani projekt objaśnień podatkowych nie przesądzają, jakie dokładnie informacje stanowią potwierdzenie, że druga strona transakcji jest rzeczywistym właścicielem.

Korzyści z wykluczenia rezydencji w raju podatkowym

Zgodnie z art. 11o ust. 1a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265; dalej: ustawa o CIT) i odpowiednio art. 23za ust. 1a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301; dalej: ustawa o PIT) do sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych są obowiązani podatnicy i spółki niebędące osobami prawnymi dokonujący transakcji kontrolowanej lub transakcji innej niż transakcja kontrolowana, jeżeli rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową oraz wartość tej transakcji za rok podatkowy, a w przypadku spółek niebędących osobami prawnymi za rok obrotowy, przekracza 500 tys. zł. Dodatkowo, o czym stanowi art. 11o ust. 1b ustawy o CIT (odpowiednio art. 23za ust. 1b ustawy o PIT), na potrzeby ust. 1a domniemywa się, że rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli druga strona transakcji, o których mowa w ust. 1a, dokonuje w roku podatkowym lub roku obrotowym rozliczeń z podmiotem mającym siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Przy ustalaniu tych okoliczności podatnik lub spółka niebędąca osobą prawną są obowiązani do dochowania należytej staranności.
Zainteresowanie ustawodawcy jest zatem skierowane na sytuację, gdy rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Dla podatnika okoliczność taka oznacza konieczność sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych, nawet jeśli dokonuje zakupu od kontrahenta, który nie ma miejsca zamieszkania, siedziby czy zarządu w raju podatkowym i jest podmiotem niepowiązanym. Dodatkowo transakcję taką trzeba wykazać w informacji o cenach transferowych (TPR). Wykluczenie „rajowej” rezydencji rzeczywistego właściciela w odniesieniu do drugiej strony transakcji pozwala uniknąć zatem obowiązku dokumentacyjnego i sprawozdawczego.

Co podpowiada MF

W projekcie „Objaśnień podatkowych w zakresie cen transferowych z 21 grudnia 2021 r. nr 5: Obowiązek sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych dla tzw. pośrednich transakcji rajowych, o którym mowa w art. 11o ust. 1a i 1b ustawy o CIT oraz art. 23za ust. 1a i 1b ustawy o PIT” (dalej: projekt objaśnień MF) wskazano jako podstawowe źródła informacji, które pozwalają ustalić rezydencję rzeczywistego właściciela, odpowiednie oświadczenia ze strony kontrahentów podatnika. Niemniej jednak przepisy podatkowe nie nakładają na drugą stronę transakcji obowiązków współdziałania z podatnikiem, w tym przekazywania stosownych oświadczeń, co prowadzić może do odmowy ich wydania. W konsekwencji jedyną alternatywą dla podatnika, który nie uzyska odpowiednich informacji od kontrahentów, a jednocześnie chce uniknąć obowiązków dokumentacyjnych i sprawozdawczych, jest samodzielne ustalenie okoliczności dotyczących rzeczywistego właściciela. Projekt objaśnień MF podkreśla, że „podatnik ma ograniczone możliwości weryfikacji podmiotu będącego rzeczywistym właścicielem dla realizowanej przez niego transakcji”, ale jednocześnie: „podatnik, weryfikując transakcję pod kątem obowiązku wyrażonego w art. 11o ust. 1a ustawy o CIT, może oprzeć się na wszystkim, co może przyczynić się do ustalenia istotnych okoliczności (w tym zakresie nie ma zamkniętego katalogu środków dowodowych)”. Jako przykładowe źródła informacji MF wskazał: Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), rejestry handlowe, procedury służące rozliczeniu podatku u źródła, procedury AML, procedury MDR, wewnętrzne procedury nakierowane na weryfikację kontrahentów przed nawiązaniem relacji handlowych, procedury KYC („poznaj swojego klienta”).

centralny rejestr beneficjentów rzeczywistych

Pojęcie rzeczywistego właściciela należy odróżnić od określenia „beneficjent rzeczywisty”, zastosowanego w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 593; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 835; dalej: ustawa AML). Przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się co do zasady każdą osobę fizyczną, która sprawuje bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad podmiotem będącym osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez ten podmiot lub każdą osobę fizyczną, w imieniu której są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna. Typowe przejawy tej kontroli osoby fizycznej zostały opisane w powoływanej ustawie (m.in. bycie udziałowcem posiadającym więcej niż 25 proc. ogólnej liczby udziałów, posiadanie uprawnień jednostki dominującej, określonych w ustawie o rachunkowości czy zajmowanie wyższego stanowiska kierowniczego).
Kluczowe różnice pomiędzy rzeczywistym właścicielem a beneficjentem rzeczywistym przedstawiają się następująco:
  • rzeczywistym właścicielem może być każdy podmiot (a więc także osoba prawna bądź jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej), a nie wyłącznie osoba fizyczna (jak w przypadku beneficjenta rzeczywistego),
  • rzeczywisty właściciel jest definiowany w kontekście dysponowania należnością, do której jest uprawniony i którą otrzymuje, a beneficjent rzeczywisty w kontekście kontroli nad innym podmiotem,
  • w przypadku rzeczywistego właściciela znaczenie ma prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej w kraju siedziby (jeżeli należności są uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą), w przypadku beneficjenta rzeczywistego aspekt siedziby, prowadzenia działalności gospodarczej, a także prowadzenia działalności gospodarczej w kraju miejsca zamieszkania zasadniczo nie ma znaczenia.
Brak tożsamości pojęć rzeczywistego właściciela oraz beneficjenta rzeczywistego nie oznacza, że dane dotyczące beneficjenta rzeczywistego nie są przydatne z perspektywy dołożenia należytej staranności w ustaleniu, czy rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.
Jako informacje dostępne dla podatnika – jak zapisano w projekcie objaśnień MF – można przyjąć m.in. informacje wynikające z weryfikacji kontrahenta w powszechnie dostępnych rejestrach. Zdaniem MF w przypadku identyfikacji rzeczywistego właściciela polskiego podmiotu wykorzystać można CRBR. W odniesieniu do kontrahentów z innych krajów możliwe jest sięgnięcie do zagranicznego odpowiednika tego rejestru. CRBR służy do przetwarzania informacji o beneficjentach rzeczywistych podmiotów zobligowanych do zgłoszenia informacji o beneficjencie rzeczywistym oraz informacji o osobach uprawnionych do reprezentacji takiego podmiotu. Zatem w rejestrze tym ujęte są następujące informacje: dane podmiotu, którego wpis dotyczy, dane jego beneficjentów rzeczywistych (wraz z charakterystyką ich uprawnień kontrolnych) oraz dane reprezentantów/zgłaszających. W stosunku do osób fizycznych ujawnionych w tym rejestrze wskazane jest m.in. państwo zamieszkania. Nawet jeśli pośród beneficjentów rzeczywistych danego podmiotu będą wyłącznie osoby, których kraj zamieszkania nie znajduje się na liście rajów podatkowych, nie jest to jednak równoznaczne z potwierdzeniem, że rzeczywisty właściciel nie jest w raju podatkowym. Jest tak ze względu na wskazane różnice pomiędzy pojęciami beneficjenta rzeczywistego a rzeczywistego właściciela, w szczególności, w tym drugim przypadku, powiązanie osoby rzeczywistego właściciela z wypłatą należności wynikającej z transakcji. Reasumując, ujęte w CRBR dane nie wskażą jednoznacznie braku rzeczywistego właściciela w raju podatkowym, natomiast rezydencja rajowa beneficjentów rzeczywistych może stanowić przesłankę do zwiększonej ostrożności i ewentualnego pogłębionego badania.

rejestry handlowe

Źródłem informacji dla ustalenia rzeczywistego właściciela mogą być także rejestry handlowe. Zdaniem MF zakres dostępnych tam danych to m.in. informacje o wspólnikach spółek handlowych, adresie rejestrowym, siedzibie podmiotu oraz miejscu prowadzenia działalności, powiązaniach osobowych i finansowych. Jeśli kontrahentem, który podlega weryfikacji, jest polski przedsiębiorca, właściwym rejestrem będzie rejestr przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), ewentualnie – w przypadku osób fizycznych – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Weryfikując dane dostępne w rejestrze przedsiębiorców KRS, za odzwierciedlające wskazaną przez MF listę informacji można uznać m.in.:
  • oznaczenie siedziby i adresu przedsiębiorcy (także siedziby i adresy oddziałów, jeśli przedsiębiorca takie posiada),
  • wzmiankę o wykonywaniu działalności gospodarczej z innymi podmiotami na podstawie umowy spółki cywilnej,
  • oznaczenie wspólników spółek osobowych, takich jak spółka jawna, partnerska, komandytowa, oznaczenie komplementariusza spółki komandytowo-akcyjnej, informacje o pozostawaniu w związku małżeńskim przez tych wspólników,
  • w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – oznaczenie wspólników posiadających samodzielnie lub łącznie z innymi co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego oraz liczba posiadanych przez tych wspólników udziałów i łączna ich wysokość,
  • w przypadku oddziałów przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Polski ‒ oznaczenie przedsiębiorcy zagranicznego i podstawowe informacje o tym przedsiębiorcy,
  • oznaczenie organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu oraz osób wchodzących w jego skład (ewentualnie wspólników uprawnionych do reprezentowania podmiotu),
  • dane dotyczące prokurentów oraz rodzaju prokury.
Dodatkowo złożeniu we właściwym rejestrze sądowym podlega roczne sprawozdanie finansowe przedsiębiorcy. Dla podmiotu obowiązanego do składania dokumentów finansowych do KRS prowadzi się w systemie teleinformatycznym repozytorium dokumentów finansowych. Każdy ma prawo przeglądania repozytorium dokumentów finansowych. Dzięki weryfikacji sprawozdania finansowego kontrahenta można zbadać m.in. aspekt prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej kontrahenta, w tym określić jego aktywa oraz sytuację finansową (istnienie substratu majątkowo-osobowego).
W CEIDG znaleźć z kolei można podstawowe dane przedsiębiorcy, będącego osobą fizyczną, jak m.in. adres do doręczeń czy adres stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej. Mają one jednak znacznie węższy zakres niż w przypadku podmiotów uwidocznionych w rejestrze przedsiębiorców.
Podsumowując, niewątpliwie na podstawie upublicznionych w rejestrach informacji możliwe jest uzyskanie wiedzy o kontrahencie (w szczególności dotyczy to przedsiębiorców wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS). Nie przyniosą jednak one definitywnego rozstrzygnięcia rezydencji rzeczywistego właściciela. Podobnie jak w przypadku CRBR, także w odniesieniu do rejestru przedsiębiorców uzyskane informacje, wskazujące na powiązania z rezydentami rajów podatkowych czy np. niepotwierdzające rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej, mogą stanowić przesłankę zwiększonej ostrożności i podstawę dla dalszego ustalania, czy rzeczywisty właściciel jest podmiotem rajowym.

procedury służące rozliczeniu podatku u źródła

Podmioty wypłacające należności z tytułów, w odniesieniu do których pojawia się konieczność obliczenia i pobrania zryczałtowanego podatku u źródła (jak m.in. dywidendy, należności licencyjne, odsetki itp.), mają jako płatnicy tego podatku obowiązek dochowania należytej staranności przy weryfikacji warunków zastosowania stawki podatku lub warunków niepobrania podatku, wynikających z przepisów szczególnych lub umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Co do zasady wypłacając należności, należy ustalać, czy podmiot, będący ich odbiorcą, ma status rzeczywistego właściciela, aby potwierdzić możliwość zastosowania obniżonej stawki lub zwolnienia. W określonych przypadkach dla skorzystania z preferencji podatkowej w momencie wypłaty wymagane jest sporządzone na piśmie oświadczenie odbiorcy wypłacanych należności, że jest ich rzeczywistym właścicielem. Brak natomiast w przepisach dotyczących podatku u źródła wyraźnych wskazań, w jaki sposób płatnik samodzielnie (tj. bez oświadczeń podmiotu, który uzyskuje należność) może sprawdzić status rzeczywistego właściciela odbiorcy należności. Pewnych wskazówek dostarcza projekt objaśnień podatkowych MF z 19 czerwca 2019 r. „Zasady poboru podatku u źródła”. Zgodnie z tym dokumentem w celu dochowania należytej staranności należy się kierować powszechnie dostępnymi danymi na temat odbiorców należności, jak uwidocznione w prasie branżowej, doniesieniach medialnych, w tym o lokowaniu spółek zależnych w państwach o korzystnym reżimie prawnym, publiczne czy prywatne rejestry (bazy danych) podmiotów, informacje uzyskane w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. W przypadku najistotniejszych wypłat MF sugeruje np. uzyskanie opinii (raportu) niezależnego audytora lub doradcy podatkowego dotyczącego działalności odbiorcy należności, którą taki profesjonalny podmiot sporządzi na podstawie badania dokumentów, faktycznej substancji biznesowej oraz przepływów finansowych tego podmiotu.
Wykorzystujące podpowiedzi MF procedury, które służą rozliczeniu podatku u źródła, jako ukierunkowane na poszukiwanie rzeczywistego właściciela, mogą zatem stanowić narzędzie przydatne dla ustalania rzeczywistego właściciela także na potrzeby pośrednich transakcji rajowych. Sięgając do źródeł i rodzaju informacji, jakie MF uznaje za szczególnie użyteczne w ustaleniu statusu beneficial owner, podatnik potwierdzi zatem również dochowanie należytej staranności z perspektywy art. 11o ustawy o CIT (odpowiednio art. 23za ust. 1a ustawy o PIT.). Nawet jednak podążając tak nakreśloną drogą, nie można wykluczyć, że uzyskane informacje (szczególnie w przypadku tych uzyskanych z powszechnie dostępnych źródeł) nie będą wystarczające, aby wykazać brak rezydencji rzeczywistego właściciela w raju podatkowym.

procedury aml

Ustawa AML obliguje instytucje obowiązane, zdefiniowane w tym akcie prawnym, do stosowania wobec swoich klientów środków bezpieczeństwa finansowego i rozpoznawania ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego ze stosunkami gospodarczymi lub z transakcją okazjonalną oraz oceny poziomu rozpoznanego ryzyka. Środki bezpieczeństwa finansowego obejmują m.in. identyfikację klienta oraz weryfikację jego tożsamości, identyfikację beneficjenta rzeczywistego oraz podejmowanie uzasadnionych czynności w celu: weryfikacji jego tożsamości, ustalenia struktury własności i kontroli – w przypadku klienta będącego osobą prawną, jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej lub trustem, ocenę stosunków gospodarczych i stosownie do sytuacji uzyskanie informacji na temat ich celu oraz zamierzonego charakteru. W ich ramach mieści się także bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta, w tym:
  • analiza transakcji przeprowadzanych w ramach stosunków gospodarczych w celu zapewnienia, że transakcje te są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej o kliencie, rodzaju i zakresie prowadzonej przez niego działalności oraz zgodne z ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanym z tym klientem,
  • badanie źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta ‒ w przypadkach uzasadnionych okolicznościami,
  • zapewnienie, że posiadane dokumenty, dane lub informacje dotyczące stosunków gospodarczych są na bieżąco aktualizowane.
Nowelizacja ustawy o CIT. Transakcje rajowe mają zostać uproszczone
Nowelizacja ustawy o CIT. Transakcje rajowe mają zostać uproszczone

Zobacz również
Dodatkowo na instytucje obowiązane nałożona została powinność wprowadzenia wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wewnętrzna procedura powinna zostać stworzona z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności instytucji obowiązanej i określać zasady postępowania przez nią stosowane. Jej elementem powinno być m.in. określenie zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego czy zasad odnotowywania rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w CRBR a informacjami o beneficjentach rzeczywistych klienta ustalonymi w związku ze stosowaniem ustawy (w tym m.in. weryfikacją beneficjenta rzeczywistego, opisaną w tym akcie prawnym). Reasumując, procedury AML mogą niewątpliwie wspomóc proces ustalania beneficial owner na potrzeby pośrednich transakcji rajowych, ale z uwagi na ich inne ukierunkowanie – zapobieganie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w tym identyfikację beneficjenta rzeczywistego – nie stanowią gwarancji ustalenia statusu rzeczywistego właściciela w rozumieniu ustawy podatkowej.

procedury mdr

W ramach regulacji dotyczących raportowania schematów podatkowych (MDR) ustawodawca pragnie zapewnić administracji skarbowej dostęp do informacji niezbędnych do poprawy jakości systemu podatkowego, w tym danych o potencjalnie agresywnym planowaniu lub nadużyciach związanych z planowaniem podatkowym, a także podmiotach oferujących rozwiązania podlegające raportowaniu jako schematy podatkowe i odbiorcach tych rozwiązań. W konsekwencji, mając do czynienia z uzgodnieniem (tj. czynnością lub zespołem powiązanych ze sobą czynności, w tym czynnością planowaną lub zespołem czynności planowanych, których co najmniej jedna strona jest podatnikiem lub które mają lub mogą mieć wpływ na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego), podmioty zobligowane ustawą z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265; dalej: ordynacja podatkowa) powinny weryfikować powstanie ewentualnego schematu podatkowego. Przez schemat podatkowy rozumie się co do zasady uzgodnienie, które ma określone w ustawie cechy (m.in. cechy rozpoznawcze schematu podatkowego). Wzmiankowane cechy rozpoznawcze, które w szczególności mogą być przydatne do oceny statusu rzeczywistego właściciela, to m.in. identyfikacja sytuacji, gdy czynności prowadzą do okrężnego obiegu środków pieniężnych poprzez zaangażowanie podmiotów pośredniczących niepełniących istotnych funkcji gospodarczych, lub przypadku, w którym uzgodnienie obejmuje podlegające zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów transgraniczne płatności pomiędzy podmiotami powiązanymi i odbiorca płatności nie ma miejsca zamieszkania, siedziby ani zarządu w żadnym z państw lub posiada rezydencję „rajową”. Cecha rozpoznawcza schematu podatkowego, która odwołuje się z kolei do pojęcia beneficjenta rzeczywistego, to właściwość uzgodnienia polegająca na tym, że występuje nieprzejrzysta struktura własności prawnej lub trudny do ustalenia jest beneficjent rzeczywisty z uwagi na wykorzystanie osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, konstrukcji lub struktur prawnych:
  • które nie prowadzą znaczącej działalności gospodarczej z wykorzystaniem lokalu, personelu oraz wyposażenia wykorzystywanego w prowadzonej działalności gospodarczej,
  • które są zarejestrowane, zarządzane, znajdują się, są kontrolowane lub założone w państwie lub na terytorium innym niż państwo lub terytorium miejsca zamieszkania, siedziby lub zarządu beneficjenta rzeczywistego aktywów będących w posiadaniu takich osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, konstrukcji lub struktur prawnych,
  • jeżeli nie można wskazać beneficjenta rzeczywistego osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, konstrukcji lub struktur prawnych, w rozumieniu przepisów ustawy AML.
Ordynacja podatkowa przewiduje obowiązek dla określonych w art. 86l tej ustawy podmiotów wprowadzenia i stosowania wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania niewywiązywaniu się z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych, w tym badania opisanych okoliczności stanowiących cechy rozpoznawcze. Również tę procedurę należy zatem ocenić jako narzędzie wspomagające ustalenie rzeczywistego właściciela. W szczególności ujawnienie się cech schematu podatkowego, jakie mogą wskazywać, że kontrahent nie jest rzeczywistym właścicielem, powinno motywować do wzmożonej ostrożności i dalszej oceny, czy beneficial owner nie jest w raju podatkowym.
O jakie podmioty chodzi
Pojęcie rzeczywistego właściciela zostało zdefiniowane w słowniczku wyrażeń ustawowych (art. 4a pkt 29 ustawy o CIT oraz art. 5a pkt 33d ustawy o PIT). W przypadku rzeczywistego właściciela powinny być spełnione kumulatywnie trzy przesłanki:
• otrzymuje on należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części,
• nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi,
• prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności są uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Przy ocenie, czy podmiot prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, uwzględnia się charakter oraz skalę działalności prowadzonej przez ten podmiot w zakresie otrzymanej należności (brzmienie przepisu od 1 stycznia 2022 r.).
W stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. przy ocenie, czy podmiot prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, należało zastosować odpowiednio przepis dotyczący badania rzeczywistej działalności gospodarczej zagranicznej jednostki kontrolowanej (art. 24a ust. 18 ustawy o CIT i art. 30f ust. 20 ustawy o PIT), a zatem wziąć pod uwagę w szczególności, czy:
• istnieje przedsiębiorstwo, w ramach którego są wykonywane faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą, w tym w szczególności lokal, wykwalifikowany personel oraz wyposażenie wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej,
• stworzona struktura nie funkcjonuje w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych,
• istnieje współmierność między zakresem działalności a faktycznie posiadanym lokalem, personelem lub wyposażeniem,
• zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi nteresami gospodarczymi podmiotu je zawierającego,
• podstawowe funkcje gospodarcze są wykonywane samodzielnie przy wykorzystaniu zasobów własnych, w tym obecnych na miejscu osób zarządzających. ©℗

wewnętrzne procedury weryfikacji kontrahentów przed nawiązaniem relacji handlowych

Jak wskazuje MF, dla potrzeb weryfikacji rzeczywistego właściciela można wykorzystać wewnętrzną procedurę służącą weryfikacji kontrahentów pod kątem m.in. wykrywania: oszustw, nadużyć, korupcji, możliwości wykonania świadczenia przez drugą stronę, wywiązania się drugiej strony ze zobowiązania, wyegzekwowania ewentualnych kar umownych, odszkodowań, określenia innych ryzyk wynikających ze współpracy z podmiotem. Nie jest to procedura znajdująca swoje źródło w obowiązujących przepisach prawa, zatem jej wprowadzenie, szczegółowy przedmiot oraz sposób realizacji założeń pozostawione są swobodnej decyzji podmiotu. Może ona zatem zawierać w sobie elementy procedur opisanych w regulacjach prawnych, typu procedura AML, procedura MDR, procedura należytej staranności przy poborze podatku u źródła. Podobnie jednak jak tamte procedury, nie gwarantuje ona uzyskania definitywnego potwierdzenia, ewentualnie uprawdopodobnienia „rajowej” rezydencji beneficial owner czy też jej braku.

procedura „poznaj swojego klienta”

Procedurę KYC (ang. Know Your Customer – poznaj swojego klienta) należy uznać za element szeroko rozumianej polityki bezpieczeństwa dotyczącej zapobiegania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obliguje ona – w szczególności instytucje finansowe – do weryfikacji klienta oraz oceny jego wiarygodności, zatem koncentruje się nie tyle na transakcjach czy pochodzeniu środków pieniężnych, ile na osobie klienta. Proces weryfikowania klienta polega na pozyskaniu podstawowych danych klienta, w przypadku podmiotów innych niż osoby fizyczne, takich jak: nazwa firmy, adres siedziby oraz numer NIP. Następnie należy zgromadzić dane pozwalające ocenić profil ryzyka klienta i stosownie do tych ustaleń podejmować odpowiednie działania. Dany klient powinien podlegać także ciągłemu monitorowaniu. Procedura może wspomóc ustalenie rzeczywistego właściciela, nie zapewni jednak jednoznacznego rozstrzygnięcia w zakresie jego rezydencji.
Wnioski
Analizując sugerowane przez MF źródła informacji, jakie można wykorzystać do samodzielnej weryfikacji rzeczywistego właściciela (przy założeniu braku współdziałania ze strony kontrahenta podlegającego sprawdzeniu), należy uznać, że żadne z nich nie dostarczy wprost informacji stanowiących definitywne potwierdzenie lub zaprzeczenie „rajowej” rezydencji beneficial owner. Niewątpliwie uzyskanie danych z wykorzystaniem zróżnicowanych źródeł i procedur, wskazujących na brak jakichkolwiek relacji kontrahenta z rajem podatkowym, może stanowić istotny argument dla organu podatkowego o braku rzeczywistego właściciela w raju podatkowym, potwierdzający dołożenie należytej staranności przez podmiot weryfikujący. ©℗