Potwierdziły się doniesienia DGP o zaostrzeniu kursu wobec sprawców wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych. Szczegółowe porównanie przepisów obecnych i projektowanych przedstawiamy w tabelach.
O planach nowelizacji kodeksu karnego skarbowego pisaliśmy w artykułach: „Wyższe kary, więcej przestępstw, dłuższe przedawnienia” (DGP nr 46/2022) oraz „Zaostrzenie kar nie usprawni sądowych postępowań” (DGP nr 47/2022). Teraz znamy szczegóły, ponieważ w ubiegłym tygodniu Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało projekt tej nowelizacji.
Przestępstwa dotyczące ksiąg
Projekt wprowadza też nowe przestępstwa:
- nieprzechowywanie księgi i dokumentów związanych z jej prowadzeniem do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego,
- niezawiadomienie w terminie właściwego organu o miejscu przechowywania księgi oraz dokumentów związanych z jej prowadzeniem w razie likwidacji lub rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Za te czyny będzie groziła wysoka grzywna do 240 stawek dziennych (w 2022 r. - maksymalnie 9 631 999,20 zł).
Niewpłacanie podatku
Będą surowsze kary za uporczywe niewpłacanie podatku. Obecnie taki czyn traktowany jest jako wykroczenie skarbowe i grozi za niego maksymalnie grzywna w wysokości 20-krotności minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. to 60 200 zł). Po zmianach sprawy większego kalibru będą mogły być traktowane jak przestępstwo skarbowe. Tak będzie, jeżeli kwota niewpłaconego podatku będzie przekraczać 50-krotność minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. to 150,5 tys. zł). Wówczas sprawca czynu będzie podlegał karze grzywny do 720 stawek dziennych (dziś maksymalnie to 28 895 997,60 zł). W przypadku niższych kwot (nieprzekraczających 50-krotności minimalnego wynagrodzenia) czyn nadal będzie traktowany jako wykroczenie.
Zobowiązania podatkowe
Jedna z najbardziej kontrowersyjnych zmian ma polegać na tym, że sąd karny nie będzie już czekać na wyniki postępowania podatkowego lub wyrok sądu administracyjnego w sprawie. Powstaje pytanie, co w sytuacji, jeśli ostatecznie okaże się, że podatnik nie uszczuplił podatku, a już został ukarany przez sąd karny. Na ten problem zwracają uwagę eksperci zaniepokojeni planowaną zmianą.
Czynny żal i DPO
Znacznie ograniczona zostanie możliwość złożenia czynnego żalu - nie będzie to dopuszczalne, jeżeli jakikolwiek organ (niekoniecznie śledczy) rozpocznie jakiekolwiek czynności służbowe. Dziś tylko czynności organu śledczego blokują podatnikowi możliwość przyznania się do winy.
Czynny żal będzie natomiast można złożyć szybciej. Nie trzeba będzie bowiem czekać, aż zobowiązanie stanie się wymagalne.
Podobnie będzie przy dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności - również nie trzeba będzie czekać, aż zobowiązanie stanie się wymagalne.
Ponadto sąd mógł uwzględnić wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie kary, nawet jeśli sprawca nie uiści całej należności (podatku).
Zmiany w przedawnieniu
Projekt zakłada, że przedawnienie zobowiązania podatkowego nie będzie wpływało na przedawnienie karalności. W praktyce to jedna z najistotniejszych zmian.
MS proponuje uchylenie art. 44 par. 2 kodeksu karnego skarbowego, z którego dziś wynika, że karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Słowem, dziś jeśli nie ma zaległości, bo podatek się przedawnił, to nie może być również kary.
Uchylenie art. 44 par. 2 k.k.s. będzie oznaczało, że nawet jeśli nie będzie już zaległości, to sprawca nie uchroni się od odpowiedzialności za swój czyn (więcej na ten temat pisaliśmy w artykule „Zaległości nie będzie, a sankcja pozostanie”, DGP nr 47/2022).
Ponadto projekt zakłada, że zwiększy się okres przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych - z roku do dwóch lat. Jeżeli w okresie przedawnienia zostanie wszczęte postępowanie, to - tak jak dziś - karalność wykroczenia skarbowego ustanie dopiero z upływem dwóch lat od zakończenia podstawowego okresu. Różnica będzie tylko taka, że teraz będą to w sumie maksymalnie cztery lata, bo wydłużony zostanie podstawowy okres przedawnienia - z roku do dwóch lat.
Ponadto już samo wszczęcie postępowania w sprawie - a nie, jak to jest dziś, dopiero przeciwko sprawcy - będzie powodować wydłużenie okresu przedawnienia.
Do wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych popełnionych przed dniem wejścia w życie nowelizacji mają być stosowane przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym w nowelizacji, chyba że termin przedawnienia już upłynął. Tak zakłada projektowany przepis przejściowy (art. 4 nowelizacji). ©℗
| Planowane zmiany w kodeksie karnym skarbowym | ||
| Tak jest | Tak będzie | Przepis |
| Uporczywe niewpłacanie podatku w terminie | ||
| Traktowane jest jak wykroczenie skarbowe. Maksymalna grzywna za nie wynosi dwudziestokrotność minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. to 60 200 zł).Jeżeli sprawa trafi do sądu, to może on odstąpić od wymierzenia kary, jeśli przed wszczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe wpłacono w całości należny podatek na rzecz właściwego organu. | Jeżeli kwota niewpłaconego podatku będzie przekraczać pięćdziesięciokrotność minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. to 150 500 zł), to będzie to już przestępstwo skarbowe, a sprawcy będzie groziła grzywna do 720 stawek dziennych (dziś maksymalnie to 28 895 997,60 zł). Jeżeli kwota niewpłaconego podatku nie będzie przekraczała pięćdziesięciokrotności minimalnego wynagrodzenia, będzie to nadal traktowane jako wykroczenie skarbowe.Sąd będzie mógł odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem postępowania - zarówno w sprawie o wykroczenie skarbowe, jak i przestępstwo skarbowe - zostanie w całości wpłacony należny podatek na rzecz właściwego organu. | art. 57 par. 1a (nowy) i par. 2 k.k.s. |
| Nowy rodzaj przestępstw | ||
| Nie ma dziś możliwości karania za:• nieprzechowywanie księgi i dokumentów związanych z jej prowadzeniem po zakończeniu działalności gospodarczej (do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego),• niezawiadomienie organu o miejscu przechowywania księgi oraz dokumentów związanych z jej prowadzeniem w razie likwidacji lub rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej | Grzywna do 240 stawek dziennych (w 2022 r. - maksymalnie 9 631 999,20 zł) będzie groziła za nieprzechowywanie wbrew obowiązkowi ksiąg i dokumentów związanych z jej prowadzeniem do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Przepis będzie dotyczył sytuacji, gdy działalność została już zakończona.Taka sama kara będzie groziła za nieterminowe zawiadomienie organu o miejscu przechowywania wymienionych dokumentów w razie likwidacji lub rozwiązania osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. | art. 60 par. 2a i 2b (nowe) k.k.s. |
| Przedawnienie | ||
| Obecnie karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej (np. podatku) ustaje, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. W efekcie w przypadku niektórych przestępstw (tzw. typów uszczupleniowych) zagrożonych karą powyżej 3 lat pozbawienia wolności (o tzw. najwyższym zagrożeniu karnym) może dojść do skrócenia okresu przedawnienia z 10 lat do 5 lat. | Dzisiejszy przepis zostanie usunięty z k.k.s. W związku z tym karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej (np. podatku) nie będzie ustawać nawet wtedy, gdy przedawni się zobowiązanie (np. podatkowe). To oznacza, że przedawnienie zobowiązania podatkowego nie będzie skutkować skróceniem terminu przedawnienia przestępstwa skarbowego. | art. 44 par. 2 k.k.s. |
| Karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok (z wyjątkami wskazanymi w kolejnych paragrafach art. 51). Jeżeli w okresie przedawnienia wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przez niego wykroczenia skarbowego ustaje z upływem 2 lat od zakończenia podstawowego okresu. | Okres przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych zwiększy się zasadniczo z roku do 2 lat.Nadal, jeżeli w okresie przedawnienia zostanie wszczęte postępowanie, karalność wykroczenia skarbowego będzie ustawać z upływem 2 lat od zakończenia podstawowego okresu.Pojawi się nowa regulacja dotyczącą przedawnienia karalności wykroczenia w razie uchylenia przez sąd prawomocnego mandatu karnego (par. 2a). W takim przypadku termin przedawnienia karalności będzie biegł od daty uchylenia mandatu (z pewnymi wyjątkami). | art. 51 par. 1, par. 2 i par. 2 (nowy) k.k.s. |
| Okres przedawnienia wykroczenia skarbowego wydłuża się, jeśli zostaje wszczęte postępowanie przeciwko sprawcy. | Okres przedawnienia wykroczenia skarbowego wydłuży się, jeśli wszczęte zostanie jakiekolwiek postępowanie, tj. nie tylko przeciwko sprawcy, ale również w sprawie. | art. 51 par. 2 k.k.s. |
| Uwaga: Do wykroczeń skarbowych i przestępstw skarbowych popełnionych przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym w nowelizacji, chyba że termin przedawnienia już upłynął. | art. 4 ustawy nowelizującej | |
Planowane zmiany dotyczące wysokości kar
| Tak jest | Tak będzie | Przepis |
| Wysokość grzywny | ||
| Kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej (w 2022 r. - 301 zł) do dwudziestokrotności (w 2022 r. - 60 200 zł) minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. | Minimalna kara grzywny będzie wynosiła jedną dwudziestą minimalnego wynagrodzenia (tj. w 2022 r. 150,50 zł). | art. 48 par. 1 k.k.s. |
| Kary łączne | ||
| Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa skarbowe do ich sumy, nie przekraczając jednak 1080 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności; karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach. | W miejsce górnej granicy pozbawienia wolności (do 15 lat) będzie 20 lat. Pozostała część przepisu pozostanie bez zmian. | art. 39 par. 1 k.k.s. |
| W przypadku ciągu przestępstw skarbowych kara łączna ograniczenia wolności nie może przekraczać 18 miesięcy, a kara łączna grzywny nie może przekraczać 1080 stawek dziennych. | Zamiast 18 miesięcy będą 2 lata. Pozostała część przepisu pozostanie bez zmian. | art. 40 par. 3 k.k.s. |
| Możliwość orzeczenia kary nadzwyczajnie obostrzonej | ||
| Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 1080 stawek dziennych kary grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 10 lat kary pozbawienia wolności; karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach. | W miejsce górnej granicy pozbawienia wolności (do 10 lat) będzie 15 lat. Pozostała część przepisu pozostanie bez zmian. | art. 28 par. 2 k.k.s. |
| Usiłowanie | ||
| Karze podlega również ten, kto usiłuje popełnić przestępstwo związane ze znakami akcyzy (art. 70 par. 1 i 2), z pozwoleniami dotyczącymi obrotu towarów z zagranicą (art. 85 par. 1 i 2) i ze zwolnieniami dewizowymi (art. 97 par. 1 i 2). | Zostaną skreślone przepisy, które przewidują karę za usiłowania popełnienia tych przestępstw. Zgodnie z art. 21 par. 1 k.k.s. można bowiem karać za usiłowanie przestępstwa skarbowego, jeśli jest ono zagrożone karą pozbawienia wolności do jednego roku.Natomiast nowelizacja podwyższa kary za te występki - do 2 lat. | art. 70 par. 3 k.k.s.art. 85 par. 3 k.k.s.art. 97 par. 3 k.k.s. |
| Wyroby akcyzowe | ||
| Obecnie art. 65 par. 1 przewiduje kary za paserstwo dla osób, które w wyniku takiego czynu nabywają, przechowują, przewożą, przesyłają lub przenoszą wyroby akcyzowe lub pomagają w ich zbyciu, albo przyjmują lub pomagają w ich ukryciu. Grozi za to kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności, albo obie te kary łącznie. | Zmiana dostosowuje art. 65 do nowelizacji k.k.s. z 30 marca 2021 r. (Dz.U. poz. 694). Wprowadziła ona do art. 69a nowy typ kary - przygotowanie do produkcji lub magazynowania wyrobów akcyzowych poza składem podatkowym lub podejmowania innych czynności mających stworzyć do tego warunki.Teraz chodzi o objęcie karami karnoskarbowymi także paserów. | art. 65 par. 1, par. 2, par. 2a i par. 2b k.k.s. |
| Kto nabywa, przechowuje, przewozi, przesyła lub przenosi towar stanowiący przedmiot czynu zabronionego określonego w art. 86-90 par. 1 (przemyt celny), lub pomaga w jego zbyciu albo ten towar przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. | Sankcja pozostaje bez zmian. Projekt rozszerza jednak również możliwość ukarania paserów. Ministerstwo Sprawiedliwości tłumaczy bowiem, że dotychczasowa sankcja nie zapobiega rozpowszechnianiu się procederu paserstwa towarami bez znaków skarbowych akcyzy, pochodzącymi głównie z przemytu zza naszej wschodniej granicy.Po zmianach kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 3, albo obie te kary łącznie będą grozić sprawcy, który towar z przemytu przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu. | art. 91 par. 1 k.k.s. |
| Gry hazardowe | ||
| Kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza organom celnym lub organom Straży Granicznej przywozu do kraju albo wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych albo w zgłoszeniu tym podaje nieprawdę, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. | Czyn ten będzie przestępstwem skarbowym, zagrożonym karą grzywny do 720 stawek dziennych. Tylko gdy kwota niezgłoszonych wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych będzie małej wartości, sprawcy będzie grozić grzywna za wykroczenie skarbowe. | art. 106fk.k.s. |
| Kto wbrew warunkom koncesji lub bez wymaganego urzędowego sprawdzenia lub bez nałożenia wymaganych urzędowych zamknięć posiada automat do gier, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. | Kto wbrew ustawie będzie posiadał automat do gier, będzie podlegał karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.Zmiana ma usunąć obecne wątpliwości interpretacyjne, czy kara odnosi się do podmiotów legalnie działających, które naruszyły warunki koncesji lub posiadają automat do gier bez wymaganego urzędowego sprawdzenia lub bez nałożenia wymaganych urzędowych zamknięć, czy też do podmiotów działających nielegalnie, które nie posiadają koncesji. | art. 107dk.k.s. |
| Nie ma możliwości karania za udostępnianie nieruchomości, w tym wynajmowanie lub użyczanie całości lub części nieruchomości, do prowadzenia lub urządzania gry hazardowej bez wymaganej koncesji lub zezwolenia. | Po zmianach karą grzywny do 360 stawek dziennych będzie mógł być ukarany ten, kto udostępnia nieruchomości lub środki, w szczególności wynajmuje lub użycza całość lub część nieruchomości, do prowadzenia lub urządzania gry hazardowej bez wymaganej koncesji lub zezwolenia. W wypadku mniejszej wagi sprawca będzie podlegał karze grzywny za wykroczenie skarbowe. | art. 107e k.k.s. |
Opracowali: Agnieszka Pokojska, Łukasz Zalewski