Polski Ład powoduje, że zasadna może być zmiana formy opodatkowania działalności gospodarczej. Większość firm może to zrobić do 21 lutego.
Polski Ład dla jednoosobowej działalności gospodarczej oznacza m.in. brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku i nowy sposób obliczania jej wysokości. Z drugiej strony reforma podwyższyła kwotę wolną od podatku oraz wysokość drugiego progu podatkowego. Wprowadziła też nowe ulgi dla przedsiębiorców i obniżyła stawki ryczałtu dla niektórych profesji. Wszystko to sprawia, że firmy jeszcze raz powinny podjąć decyzję: wybrać zasady ogólne, podatek liniowy, a może ryczałt od przychodów ewidencjonowanych?
Każdy sposób opodatkowania ma swoje wady i zalety. Nie ma uniwersalnej rady, którą formę wybrać – zależy to od indywidualnej sytuacji danego przedsiębiorcy. Ważne natomiast, by kierować się ogółem przepisów, a nie tylko jednym aspektem reformy. Może się okazać np., że dany sposób opodatkowania oznacza niższą składkę zdrowotną, ale pozbawi przedsiębiorcę prawa do którejś z ulg i w konsekwencji wyższy będzie podatek. Decyzja o wyborze właściwej formy opodatkowania jest tym istotniejsza, że nie można jej zmienić w trakcie roku.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze aspekty poszczególnych form opodatkowania, a na końcu tekstu – przykładowe wyliczenia. W zestawieniu nie uwzględniamy karty podatkowej, ta forma opodatkowania jest już bowiem niedostępna dla firm, które nie stosowały jej w 2021 r.
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 9a) oraz ustawą o ryczałcie (art. 9), formę opodatkowania na dany rok można wybrać co do zasady do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca osiągnął pierwszy przychód z działalności w danym roku podatkowym. Jeśli firma osiągnęła przychód w styczniu, może to więc zrobić najpóźniej w lutym. Ponieważ 20 lutego 2022 r. to niedziela, zgodnie z ordynacją podatkową termin przedłuża się na następny dzień roboczy – a wiec na poniedziałek 21 lutego.
Raz dokonany wybór formy opodatkowania jest ważny także przez kolejne lata, o ile podatnik go nie zmieni. Zatem jeśli ktoś chce pozostać przy dotychczasowej formie, nie musi nic robić. Jeśli zaś przedsiębiorca chce przejść na podatek liniowy lub ryczałt, powinien złożyć oświadczenie o wyborze wskazanej przez siebie formy opodatkowania. Jeśli zaś stosował dotąd ryczałt lub podatek liniowy, a chce przejść na zasady ogólne (skalę podatkową), zasadne będzie oświadczenie o rezygnacji z dotąd stosowanej formy. Powyższe wnioski można kierować w formie pisemnej do naczelnika urzędu skarbowego lub dokonać zmiany w CEIDG.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Z obliczeń ekspertów wynika, że w przypadku wielu firm jednoosobowych, ta forma opodatkowania będzie najbardziej korzystna. Zachęca do niej zresztą Ministerstwo Finansów, obniżając stawki ryczałtu dla profesji medycznych (z 17/15% do 14%), informatycznych (z 15% do 12%) i technicznych (z 17/15% do 14%). Wielu przedsiębiorców, dla których działalności nie przypisano żadnej stawki ryczałtu, może rozliczać się według jeszcze korzystniejszej stawki 8,5%.
Składka zdrowotna przy ryczałcie może okazać się niższa niż przy innych formach opodatkowania. Ostatecznie w 2022 r. wyniesie, w zależności od przychodów danego przedsiębiorcy: 335,94 zł miesięcznie (przychody roczne do 60 tys. zł), 559,89 zł miesięcznie (przychody roczne 60 tys.-300 tys. zł) lub maksymalnie 1007,81 zł miesięcznie (przychody roczne ponad 300 tys. zł).
Ryczałt ma też jednak wady. Przede wszystkim, płaci się go nie od dochodów, a od przychodów pomniejszonych tylko o składki na własne ubezpieczenie społecznie. Oznacza to, że nie ma możliwości „wrzucania w koszty” firmowych wydatków, by obniżyć podstawę wymiaru podatku dochodowego.
Dla przedstawicieli niektórych branż trudnością może okazać się wybór właściwej stawki ryczałtu. Pewną niedogodnością może być też obowiązek wyrównania składki zdrowotnej na koniec roku – np. jeśli przedsiębiorca płacił 335,94 zł co miesiąc, ale okazało się, że przekroczył roczny limit 60 tys. zł, będzie musiał uregulować niedopłatę ze wszystkich miesięcy.
Ważnym aspektem jest też brak możliwości skorzystania z niektórych ulg podatkowych, m.in. popularnej ulgi na dziecko czy też ulgi IP-Box dla przedsiębiorców osiągających przychody z komercjalizacji praw własności intelektualnej. Ryczałtowcom nie przysługują sztandarowe punkty Polskiego Ładu: kwota wolna od podatku i ulga dla klasy średniej. Nie skorzystają też z nowych ulg dla innowatorów, takich jak ulga na robotyzację czy ulga na prototyp.
Są też pewne ograniczenia w wyborze tej formy opodatkowania. Nie można w ten sposób rozliczać przychodów osiągniętych w firmie, w której w tym lub w zeszłym roku podatnik był zatrudniony. Wyklucza to przejście z umowy o pracę na umowę B2B rozliczanej według ryczałtu. Prawa do tej formy opodatkowania nie mają przedsiębiorcy, których ubiegłoroczne przychody przekroczyły równowartość 2 mln euro. Ponadto nie mogą jej wybrać apteki, firmy handlujące wartościami dewizowymi albo częściami lub akcesoriami do pojazdów mechanicznych ani producenci wyrobów akcyzowych.
Skala podatkowa
Ta forma opodatkowania jest polecana do rozważenia głównie przedsiębiorcom o relatywnie niewysokich przychodach, ewentualnie ponoszącym wysokie koszty uzyskania przychodów.
Składka zdrowotna przy zasadach ogólnych wynosi 9% dochodów, ale nie mniej niż 270,90 zł miesięcznie. Nie da się jej obniżyć ani odliczyć od podatku. Zatem im wyższy dochód, tym wyższa składka. Podstawowa stawka podatku wynosi 17% dochodów, ale po przekroczeniu progu od nadwyżki trzeba zapłacić 32%. Polski Ład podniósł ten próg z 85 528 zł do 120 000 zł.
Wyłącznie zasady ogólne pozwalają skorzystać z kwoty wolnej od podatku (30 tys. zł) oraz ulgi dla klasy średniej, o ile przedsiębiorca zmieści się w rocznym limicie dochodów od 68 412 zł do 133 692 zł.
Zasady ogólne opodatkowania pozwalają skorzystać z większości ulg podatkowych, zarówno tych znanych w poprzednich latach, jak i wprowadzonych Polskim Ładem. Możliwe jest rozliczenie PIT wspólnie z małżonkiem.
Pamiętajmy, że jeśli działalność gospodarcza nie jest naszym jedynym źródeł zarobkowania i łączymy ją np. z pracą na etacie lub emeryturą, kwota wolna od podatku przysługuje nam tylko raz, a nie w stosunku do każdego z tych przychodów osobno.
Podatek liniowy
Składka zdrowotna przy tej formie podatkowania wynosi 4,9% dochodów (ale nie mniej niż 270,90 zł miesięcznie), jest więc niższa niż na zasadach ogólnych. Podatek wynosi zaś 19% dochodów. Nie obowiązuje tu drugi próg podatkowy, chociaż - podobnie jak przy skali podatkowej - po przekroczeniu 1 mln zł dochodu należy zapłacić daninę solidarnościową.
Przedsiębiorcy opodatkowani liniowo mogą skorzystać z niektórych znanych już ulg (m.in. IP-Box), jak i nowych ulg dla biznesu wprowadzonych przez Polski Ład (na automatyzację i robotyzację, na konsolidację itp.). Liniowcom nie przysługuje natomiast ulga dla klasy średniej. Nie dotyczy ich też kwota wolna od podatku. W PIT nie mogą wykazać niektórych ulgi, np. na dzieci i na niektóre darowizny, ani też rozliczyć się wspólnie z małżonkiem.
Ta forma opodatkowania może opłacić się tym, którzy osiągają wysokie przychody i jednocześnie mają wysokie koszty prowadzenia działalności.
Jaką formę wybrać? Przykłady
Ministerstwo Finansów podaje następujące przykłady:
Przykład A. "Fryzjerka na DG. Roczne przychody – 240 tys. zł, koszty podatkowe – 120 tys. zł" – powinna wybrać skalę podatkową.
Przykład B. "Informatyk. Przychody – 250 tys. zł" – powinien wybrać ryczałt.
Przykład C. "Doradca podatkowy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Roczne przychody za 2021 r. – 150 tys. zł, koszty – 50 tys. zł. W 2022 r – przewiduje wzrost przychodów do 250 tys. zł" - powinien wybrać podatek liniowy.
Trzymając się tych przykładów, pokuśmy się o wyliczenia. Uwzględniliśmy w nich aktualną wysokość składek ZUS, która w starszych artykułach bazujących na podobnych przykładach mogła nie być brana pod uwagę.
W przykładzie A (przychody roczne 240 tys. zł, koszty – 120 tys. zł) faktycznie najkorzystniejsza będzie skala podatkowa. Podatniczka nie przekroczy drugiego progu podatkowego, będzie mogła tez skorzystać z ulgi dla klasy średniej, a zatem dotyczą jej korzystne zmiany w skali podatkowej. Do tego może odliczyć wysokie koszty uzyskania przychodów. Z naszych obliczeń wynika, że na skali zapłaci rocznie ok. 11,8 tys. zł podatku oraz niecałe 9,5 tys. zł składki zdrowotnej. Przy ryczałcie, nawet stosując niską stawkę (8,5%) i biorąc pod uwagę niższą składkę zdrowotną, nie można odliczyć kosztów uzyskania przychodów ani skorzystać z ulgi dla klasy średniej. Podatniczka wybierając ryczałt, zapłaciłaby ok. 6,7 tys. zł składki zdrowotnej, ale też blisko 19,3 tys. zł podatku. Z kolei przy podatku liniowym składka zdrowotna byłaby co prawda najniższa (niecałe 5,2 tys. zł rocznie), ale podatek według stawki 19% wyniósłby aż 20 tys. zł.
W przykładzie B (przychody roczne 250 tys. zł, niewielkie koszty prowadzenia działalności – przyjmijmy, że 1 tys. zł miesięcznie) najbardziej opłacalny faktycznie jest ryczałty. Zwłaszcza, jeśli podatnik, tak jak przykładowy informatyk, ma prawo do niskiej stawki ryczałtu, w tym przypadku 12%. Ponieważ nie przekroczy 300 tys. zł rocznych przychodów, zapłaci składkę zdrowotną 559,89 zł na miesiąc ( ok. 6,7 tys. zł rocznie); roczny podatek wyniesie zaś ok. 28,4 tys. zł. Przy podatku liniowym sama składka zdrowotna wyniosłaby prawie 11 tys. zł rocznie, a podatek przekroczyłby 42 tys. zł. Skala podatkowa nie będzie opłacalna: podatnik przekroczy drugi próg podatkowy i nie skorzysta z ulgi dla klasy średniej; zapłaciłby rocznie ponad 20 tys. zł składki zdrowotnej i przeszło 44 tys. zł podatku. Pamiętajmy jednak, że podatnik wybierający ryczałt pozbawia się prawa do ewentualnego skorzystania z ulgi IP-Box.
W przykładzie C (przychody roczne 250 tys. zł, ale wyższe koszty prowadzenia działalności – 50 tys. zł rocznie), dla zawodów objętych wyższa stawką ryczałtu (doradca podatkowy świadczący usługi w ramach wolnego zawodu płaci 17%), podatek liniowy pozostanie najkorzystniejszą formą. Roczny PIT wyniesie nieco ponad 35,2 tys. zł, a składka zdrowotna ponad 9 tys. zł. Różnice nie będę jednak znaczące. Przy ryczałcie podatek wyniósłby ponad 40,2 tys. zł (z uwagi na brak możliwości odliczenia kosztów), a składka zdrowotna ponad 6,7 tys. zł rocznie. Przy skali ten sam przedsiębiorca zapłaciłby przeszło 36,2 tys. zł rocznego podatku oraz 16,7 tys. zł składki zdrowotnej.