Kolejne fale pandemii coraz bardziej dają się we znaki firmom i zwykłym podatnikom, lecz ustawodawca nie zamierza dać im odetchnąć i wprowadza kolejne rewolucyjne zmiany.

Poniżej przygotowaliśmy zestawienie najlepszych i najgorszych zmian z punktu widzenia podatników, okiem ekspertów, specjalistów z różnych dziedzin. Uwzględniliśmy w nim przepisy, które zostały uchwalone w 2021 r., niezależnie od tego, czy weszły w życie w bieżącym roku, czy też zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2022 r. albo wejdą w życie w trakcie roku. Dominuje oczywiście Polski Ład, który w większości zacznie obowiązywać już od 1 stycznia 2022 r. Typując hit, eksperci kierowali się tym, czy rozwiązanie pozytywnie wpłynęło lub wpłynie na prowadzenie działalności gospodarczej oraz czy jest ono korzystne dla podatników. Typując zaś bubel, brali pod uwagę to, czy dany przepis utrudni życie firmom i osobom fizycznym oraz czy jest niejasny i może rodzić spory z fiskusem. Jak co roku, niestety, najmniej kłopotów sprawiło wskazanie bubli.
Oprac.Łukasz Zalewski
Zmiany pozytywne
Estoński CIT 2.0, po zmianach wprowadzanych od 2022 r.
Prof. Adam Mariański, partner zarządzający w Mariański Group, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych
Poprawione przepisy o podatku estońskim dają szansę na bezpodatkowe kumulowanie kapitału i ponoszenie nakładów inwestycyjnych. Dużo będzie zależało od praktyki interpretacyjnej, ale może to być dobre rozwiązanie także dla małych i średnich przedsiębiorstw w sytuacji, gdy rosną obciążenia działalności gospodarczej osób fizycznych. Wymusi to przekształcenie w spółki objęte CIT, a przy okazji skorzystanie z estońskiego systemu zwolnienia dochodu do czasu wypłaty dywidendy.
Małgorzata Samborska, doradca podatkowy, partner w Grant Thornton
Nie umiem ocenić, czy estoński CIT 2.0 to hit czy bubel. Zmiany w Polskim Ładzie powodują, że podatek estoński staje się bardzo atrakcyjnym rozwiązaniem. Z jednej strony to dobrze, ale właściwie to nawet trudno zrozumieć intencje ustawodawcy. Została stworzona grupa spółek, której została podarowana możliwość bardzo korzystnego opodatkowania. Inne podmioty, aby uzyskać taką samą efektywność podatkową, muszą dokonać kosztownych przekształceń, aby móc wejść do tego systemu. A jeszcze dla innych to rozwiązanie jest niedostępne i takim pozostanie. Wzbudza to więc poczucie niesprawiedliwości i komplikuje system. Budzi niezrozumienie wśród wielu podatników, np. spółek, które poniosły wysokie nakłady inwestycyjne po to, aby móc wejść do Polskiej Strefy Inwestycji i korzystać ze zwolnienia podatkowego. Podmioty te podkreślają, że ich efektywność podatkowa na poziomie spółki i wspólnika w najlepszym razie wyniesie 19 proc. (0 proc. spółka, 19 proc. wspólnik), a mimo to muszą płacić opłaty do strefy ekonomicznej i wypełniać warunki zwolnienia przez wiele lat. Tymczasem w estońskim CIT 2.0 nie ma żadnych warunków, a efektywność podatkowa spółki i wspólnika wynosi 20 proc. W dodatku zapłata podatku może być odroczona na wiele lat.
Modyfikacja ulgi B+R
Paweł Tomczykowski, doradca podatkowy, partner zarządzający w Ożóg Tomczykowski
„Podrasowany” został mnożnik kosztowy na koszty osobowe, jak i możliwość korzystania z ulgi B+R oraz z IP Box.
Uproszczenie dokumentacji w przypadku transakcji kontrolowanych zawieranych przez podmioty powiązane będące mikroprzedsiębiorcami lub małymi przedsiębiorcami
Dr Jowita Pustuł, doradca podatkowy, radca prawny, J. Pustuł i Współpracownicy Doradztwo podatkowo-prawne
Dobrą zmianą w obszarze cen transferowych jest uproszczenie dokumentacji w przypadku transakcji kontrolowanych zawieranych przez podmioty powiązane będące mikroprzedsiębiorcami lub małymi przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162). W tym przypadku lokalna dokumentacja cen transferowych będzie mogła zostać przygotowana bez analizy porównawczej i bez analizy zgodności. Zmiana ta uprości sporządzanie dokumentacji u mikro i małych przedsiębiorców oraz ograniczy koszty związane ze sporządzaniem dokumentacji cen transferowych, gdyż istotnym elementem cenotwórczym jest właśnie przygotowanie analizy benchmarkingowej.
Złagodzenie warunków, które muszą być spełnione, aby spółki mogły utworzyć podatkową grupę kapitałową
Dr Jowita Pustuł
W szczególności ważne jest zniesienie warunku dotyczącego rentowności. Obecnie (do końca 2021 r.) wymaga się, aby PGK osiągnęła za każdy rok podatkowy udział dochodów w przychodach – w wysokości co najmniej 2 proc. Warunek ten był trudny dla spełnienia dla wielu grup kapitałowych.
Możliwość rezygnacji w akcie notarialnym ze zwolnienia dotyczącego dostawy nieruchomości w VAT
Dr Jowita Pustuł
Bardzo dobre rozwiązanie, które można stosować od 1 października 2021 r. Zmiana wprowadzona w art. 43 ust. 10 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) polega na umożliwieniu podatnikom rezygnacji ze zwolnienia z VAT dostawy nieruchomości i wyboru opodatkowania VAT, jeśli odpowiednie oświadczenie zostanie złożone w akcie notarialnym. Drobna zmiana, ale bardzo dobra i rzeczywiście upraszczająca. Dzięki niej strony transakcji sprzedaży nieruchomości zwolnionej fakultatywnie z VAT nie muszą już składać oświadczeń o wyborze opodatkowania transakcji VAT organowi podatkowemu. Teraz złożenie oświadczenia można połączyć z zawieraniem umowy, która – w wypadku dostawy nieruchomości – zawsze jest sporządzana w formie aktu notarialnego. ©℗
Zmiany negatywne
Polski Ład jako całość
Paweł Tomczykowski
Polski Ład to bubel, który przez wiele lat będzie odbijał się czkawką wszystkim jego adresatom: przedsiębiorcom, bo przepisy są bardzo skomplikowane, nie promują przedsiębiorczości, a wręcz za nią karzą, wypaczają wiele mechanizmów (np. korelacja składki na ubezpieczenie zdrowotne z dochodem – zamiast odważne nazwanie tego działania podwyżką podatku dochodowego). Polski Ład odbije się też czkawką aparatowi skarbowemu, bo karkołomne konstrukcje przepisów nie pozwalają na odczytanie jednoznacznych norm prawnych, a także samorządom – poprzez promowanie opodatkowania zryczałtowanego i obostrzenia w karcie podatkowej, aby „zamknąć” im dopływ środków finansowych.
Nie będą to również dobre zmiany dla społeczeństwa jako takiego, bo Polski Ład tworzy dychotomię między tymi, którzy tworzą prawdziwą klasę średnią, i tymi, którzy nie będą w ogóle płacić podatku dochodowego.
Nowa ulga dla klasy średniej
Małgorzata Samborska
To największy bubel, bo jej formuła przewiduje, że ulga uwzględniona w zaliczkach przez pracodawcę może być utracona przez pracownika na etapie zeznania rocznego. W szczególności w sytuacjach losowych, kiedy choroba pracownika spowoduje, że nie osiągnie on przychodu ze stosunku pracy w wymaganej wysokości 68 412 zł, gdyż przez część roku będzie otrzymywał zasiłek chorobowy (nieuznawany za przychód ze stosunku pracy, a z tzw. innych źródeł) i przy zeznaniu rocznym będzie musiał zmierzyć się z problemem zwrotu ulgi. Podobnie w przypadku otrzymywania zasiłku macierzyńskiego, z tego samego powodu, że zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego nawet wypłacane przez zakład pracy nie są przychodem z pracy. W jeszcze trudniejszej sytuacji będzie ktoś, kto utraci pracę w ciągu roku i w związku z tym nie osiągnie przychodu wymaganego do ulgi i będzie musiał oddać ulgę, którą pracodawca musiał rozliczyć w zaliczkach, zanim zatrudniona u niego osoba utraciła pracę. Już nie wspominając o tym, że ulga dla klasy średniej czyni system podatkowy PIT najbardziej skomplikowanym w dotychczasowej historii.
Dr Jowita Pustuł
Koncepcja niesprawiedliwa, bo adresowana wyłącznie dla dwóch kategorii podatników: pracowników oraz osób osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane na zasadach ogólnych. Do klasy średniej nie zalicza się (niezależnie od wysokości przychodów) np. osób otrzymujących wynagrodzenie na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, emerytury. Ulga dla klasy średniej to też nałożenie na płatników nowych obowiązków, które trzeba wypełnić przy kalkulacji zaliczki PIT pracowników. Bardzo zła koncepcja, która nakazuje pracodawcy obliczanie ulgi w odniesieniu do każdego miesiąca indywidualnie (ulga nie jest obliczana narastająco). Ustawodawca nie miał dla pracodawców żadnej litości (ani szacunku) i uznał, że muszą oni zmodyfikować swoje systemy kadrowo-płacowe w czasie sześciu tygodni.
Zmiany w modelu opodatkowania przedsiębiorców
Paweł Tomczykowski
Polski Ład nie promuje przedsiębiorczości, a wręcz za nią karze. Chodzi o sam model opodatkowania. Ministerstwo Finansów zachęca przedsiębiorców do zakładania spółek kapitałowych. Jeśli weźmiemy przykład przedsiębiorcy, który prowadzi swoją spółkę z o.o. opodatkowaną normalnym CIT, jest zatrudniony na umowę o pracę i osiąga większy dochód, to łączne opodatkowanie daninami wyniesie: 19 proc. + 32 proc. + 9 proc. + 4 proc. (nie uwzględniam przy tym ubezpieczeń społecznych, a jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne, która przestała nią być, a stała się podatkiem, czy wydatków, które nie są zaliczane z mocy prawa do kosztów uzyskania przychodów). Zatem stawka efektywna przekroczy 60 proc. Czy to jest motywujące? Jeśli porównać „ofertę” państwa polskiego do innych krajów, to wypadamy miernie. W międzynarodowych rankingach konkurencyjności gospodarek pod względem podatków zajmujemy ostatnie miejsca.
Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy, partner w KNDP
Bublem jest doprowadzenie do sytuacji, w której działalność w spółce z o.o. (brak odpowiedzialności i wypłaty podwójnie opodatkowane) jest tańsza w określonych przedziałach dochodów niż jednoosobowa działalność gospodarcza (26,29 proc. vs 27,9 proc. powyżej 1 mln zł dochodów).
Likwidacja odliczenia składki zdrowotnej
Prof. Adam Mariański
Nowy chaotyczny system opodatkowania składką zdrowotną skutkujący nie tylko nierównym opodatkowaniem dochodu, ale także całkowitym brakiem pewności, jak te przepisy stosować. Ustawodawca zamiast zmniejszać klin podatkowy, zachęca do uciekania do innych form zatrudnienia.
Minimalny podatek przychodowy
Prof. Adam Mariański
Podatek minimalny będzie dotyczył przede wszystkim grup polskich podmiotów, które formalnie nie tworzą podatkowej grupy kapitałowej, oraz start-upów, które rentowność powyżej 1 proc. mogą osiągnąć nawet po kilku latach. Międzynarodowe koncerty tak ukształtują swoje biznesy, aby zawsze rentowność była powyżej minimalnego progu. Ponadto podatek przychodowy ma sens, gdy zastępuje podatek dochodowy dla wszystkich podatników.
Zmiany dotyczące wspólnego rozliczenia osób samotnie wychowujących dzieci
Prof. Adam Mariański
Bublem jest zniesienie wspólnego rozliczenia osób samotnie wychowujących dzieci, uzasadnione tym, że małżonkowie mieli się jakoby rozwodzić w celu optymalizacji podatkowej.
Zmiany w amortyzacji w spółkach nieruchomościowych
Dr Jowita Pustuł
Zmieniony art. 15 ust. 6 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2106; dalej: ustawa o CIT) może pozbawić wiele spółek nieruchomościowych prawa do wykazania jakichkolwiek kosztów uzyskania przychodów z tytułu amortyzacji budynku (a jest to podstawowy koszt uzyskania przychodów w spółkach nieruchomościowych). Zmiana niesprawiedliwa, bo dotycząca wyłącznie jednej kategorii spółek. Zmiana ta może odnosić się wyłącznie do środków trwałych, które będą wprowadzane do ewidencji przez spółki nieruchomościowe po 1 stycznia 2022 r. Obowiązuje nas bowiem zasada ochrony praw nabytych, która ma szczególne znaczenie w wypadku amortyzacji (potwierdził to wyrok Trybunału Konstytucyjnego P 10/11 z 10 lutego 2015 r.).
Ulga na konsolidację
Dr Jowita Pustuł
Ulga, która pozwala na uzyskanie maksymalnej korzyści w wysokości 47 500 zł, nie będzie zachętą do żadnych czynności konsolidacyjnych. Dla dużych podatników ta kwota jest zdecydowanie zbyt niska, aby mogła stać się zachętą do jakichkolwiek „konsolidacji” (należy tu przy tym zaznaczyć, że za „konsolidację” w rozumieniu tego przepisu nie można będzie uznać np. połączenia spółek). Nie zachęci ona też małych podatników, gdyż warunkiem skorzystania z tej ulgi jest wydatkowanie na obsługę prawną transakcji czy wycenę udziałów lub akcji nabywanej spółki maksymalnie kwoty 250 tys. zł. Ta kwota nie obejmuje jednak ceny zakupu udziałów lub akcji w innej spółce.
Zmiany dla pracujących emerytów
Dr Jowita Pustuł
Uzależnienie w Polskim Ładzie możliwości skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania przez emerytów od zrzeczenia się przez nich emerytury (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105; dalej: ustawa o PIT) to bardzo zła koncepcja. To jest de facto karanie emerytów aktywnych zawodowo. Twórcy Polskiego Ładu nie zauważają tego, że emerytura pochodzi z wcześniej wpłaconych przez emeryta składek ZUS. Żąda się od emeryta zrzeczenia się prawa do otrzymania zgromadzonych przez niego środków pieniężnych. Składki ZUS były przecież potrącane z pensji emeryta.
Ulga dla wychowujących czworo dzieci
Małgorzata Samborska
Ulga jest opisana w sposób lakoniczny, w przypadku jakiejkolwiek zmiany w ciągu roku powstaje niepewność. Na przykład czy urodzenie czwartego dziecka w roku podatkowym gwarantuje prawo do korzystania z ulgi czy nie albo, co gorsza, czy śmierć dziecka nie pozbawi podatnika prawa do ulgi? Czy pełnoletnie dziecko może się uczyć tylko przez część roku?
Ulga na prototyp i robotyzację
Małgorzata Samborska
Ulgi szumnie zapowiadane, ale w przypadku obu podstawę opodatkowania w praktyce będą stanowić wydatki amortyzacyjne, a nie wydatki poniesione na zasadzie kasowej na zakup maszyn i urządzeń, ulga więc będzie rozłożona na lata, a przez to będzie średnią zachętą dla przedsiębiorców.
Paweł Tomczykowski
Polski Ład wprowadza określone ulgi podatkowe, np. na robotyzację przemysłową, na prototypy, na ekspansję. Jest to mocno nagłaśniane. I dobrze, że je wprowadza, ale dominująca część polskich przedsiębiorców nie ma i nie będzie miała przestrzeni do skorzystania z nich z uwagi na specyfikę prowadzonego biznesu.
Ulga na innowacyjnych pracowników
Małgorzata Samborska
Ulga będzie dotyczyć marginalnej części przedsiębiorców, którzy ze względu na stratę, niskie dochody lub wyjątkowo wysokie koszty na działalność B+R nie są w stanie rozliczyć ulgi B+R. Wielu pracowników miało nadzieję, że to oni, jako pracownicy zaangażowani w działalność badawczo-rozwojową, skorzystają z tej ulgi. Doznają rozczarowania, słysząc, że to ulga dla pracodawcy.
Zmiany dotyczące wymiany udziałów
Andrzej Nikończyk
Zmiany dotyczące wymiany udziałów wynikają z art. 12 ust. 12 ustawy o CIT (i odpowiednio z art. 24 ust. 8c ustawy o PIT). Neutralna podatkowo wymiana udziałów w ciągu sześciu miesięcy będzie mogła dotyczyć jednego wspólnika. W maju br. była jednak bazująca na tym przepisie interpretacja ogólna (zgodna z dyrektywą), w której stwierdzono, że wyłączenie z opodatkowania przychodów podatnika z transakcji wymiany udziałów jest możliwe również w sytuacji, w której większość głosów w spółce nabywanej jest uzyskiwana w wyniku nabycia udziałów także od większej liczby udziałowców tej spółki, w drodze odrębnych transakcji zawartych w okresie sześciu miesięcy.
Po zmianach w Polskim Ładzie będą wątpliwości. Jakby podatnicy zrobili to jednocześnie, czyli trzech wspólników po 1/3 dokonuje przeniesienia jednoczesnego udziałów w ramach wymiany, to którzy nie korzystają ze zwolnienia? Bo jak robią to po kolei, to dwóch pierwszych nie, a trzeci tak. A jak jednocześnie? Nie wiadomo, o co chodzi MF, jaka jest intencja zmiany i czy ma to uzasadnienie, by wymiana była nie dla wszystkich neutralna. Takie rozwiązanie powoduje minimalizację zwolnienia.
Nieuwzględnienie interesów w toku
Andrzej Nikończyk
Polski Ład nie uwzględnia interesów w toku – brak przepisów przejściowych dla umów leasingu zawartych i niezakończonych czy amortyzacji lokali mieszkalnych.
Tu też właśnie wprowadzone ograniczenie w amortyzacji obejmie także domy starców i akademiki, a nie tylko mieszkania, i wpłynie na opłacalność czy w ogóle rozpoczęcie zaplanowanych inwestycji o istotnym znaczeniu społecznym.
Faktury korygujące in minus
Andrzej Nikończyk
Niestety, Polski Ład jest tak zły na wielu polach, że zapominamy o wcześniejszych porażkach legislacyjnych. Zapominamy np. o początkach roku 2021 i tragicznym ułatwieniu w zakresie faktur korygujących in minus, które trudno uznać za coś innego niż bubel, skoro nie przewiduje najczęstszej przyczyny korekty – tj. błędu i każe doszukiwać się lub prokurować uzgodnienia i zbierać dokumentację na potrzeby poprawienia oczywistego błędu.
Zmiany dotyczące CFC
Paweł Tomczykowski
Najlepszym chyba przykładem tragicznej komplikacji przepisów jest modyfikacja przepisów o zagranicznych spółkach kontrolowanych (CFC). To wiele stron niedookreślonych, nieprecyzyjnych i wieloznacznych zwrotów, uzupełnionych kalkulacjami matematycznymi. Jednym słowem: katastrofa interpretacyjna. Polski Ład mocno skomplikuje te przepisy. ©℗