Art. 27 ust. 1 ustawy o PIT w części, w której mówi o kwocie zmniejszającej podatek dochodowy, jest – zdaniem rzecznika praw obywatelskich prof. Ireny Lipowicz – niezgodny z ustawą zasadniczą. RPO zaskarżył go do Trybunału Konstytucyjnego. Kwota zmniejszająca podatek dochodowy od osób fizycznych wynosi 556,02 zł. W rezultacie kwota wolna od PIT to 3089 zł w skali roku.
RPO zwraca uwagę, że jest ona ustalana w oderwaniu od przyjętych w obowiązującym prawie kryteriów ubóstwa. Przykładowo osoba samotnie prowadząca gospodarstwo domowe jest uznawana za żyjącą w ubóstwie, jeżeli jej roczny dochód (ustalony według określonych w regulacjach zasad) nie przekracza 6504 zł. A to ponad dwukrotnie więcej niż limit dochodów wolnych od PIT.
RPO zauważył też, że kwota wolna od PIT początkowo z roku na rok się zwiększała – o wskaźnik wzrostu przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w okresie trzech kwartałów roku poprzedniego. Jednak w związku z trudną sytuacją budżetu państwa od 2009 r. zarówno progi w skali podatkowej, jak i kwota zmniejszająca podatek nie są waloryzowane.
Rzecznik we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego stwierdził, że ustawodawca nie powinien tworzyć przepisów, które nakładają obowiązki podatkowe na osoby, które sam uznał za żyjące w ubóstwie. Nie jest to w zgodzie z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości. Na dodatek przyczynia się to do poszerzania sfery ubóstwa i jeszcze bardziej uzależnia osoby o najniższych dochodach od publicznej pomocy.
Na problemy z tym związane prof. Irena Lipowicz zwracała uwagę ministrowi finansów już w maju tego roku (wystąpienie nr V.511.367.201).
W odpowiedzi wiceminister Janusz Cichoń wyjaśnił, że chciałby, aby rozmrożenie skali nastąpiło jak najszybciej, ale będzie to możliwe dopiero po wyjściu Polski z procedury nadmiernego deficytu. Do tego czasu, mimo zawieszenia przez Komisję Europejską wspomnianej procedury, Polska będzie się trzymać Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata 2014–2017, który przewiduje utrzymanie na obecnym poziomie m.in. kwoty zmniejszającej podatek (556,02 zł).
– W rezultacie nie są obecnie prowadzone prace zmierzające do zmiany parametrów skali podatkowej – zastrzegł.
Ministerstwo Finansów wyliczyło też, że gdyby kwota wolna od podatku została ustalona na poziomie 6504 zł, to dochód sektora finansów publicznych zmniejszyłyby się w skali roku o 12,74 mld zł.
O 6,45 mld zł mniej miałby do dyspozycji budżet państwa, a o 6,29 mld zł – jednostki samorządu terytorialnego.