Wierzyciel, który zgłosił do masy upadłości swoją wierzytelność w kwocie brutto, nie może korzystać z preferencji, jaką daje ustawa o VAT. To naruszyłoby kolejność zaspokajania długów – orzekł NSA.
Sprawa dotyczyła spółki w upadłości likwidacyjnej, której wierzyciele zgłosili swoje wierzytelności do masy upadłości, zgodnie z prawem upadłościowym i naprawczym (Dz.U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.). Ich należności zostały uznane na liście wierzytelności upadłej spółki w całej zgłoszonej kwocie brutto, czyli wraz z VAT. Niektórzy z nich skorzystali z ulgi na złe długi, wynikającej z art. 89a ustawy o VAT. W związku z tym naczelnik urzędu skarbowego kazał syndykowi pomniejszyć podatek naliczony podlegający odliczeniu. Syndyk jednak odmówił korekty deklaracji VAT-7.
Uważał, że nie powinien jej dokonywać, skoro chodziło o okres sprzed ogłoszenia upadłości. Twierdził, że to wierzyciele nie mieli prawa do ulgi na złe długi. Wskazywał na art. 89a ust. 2 pkt 1 ustawy, z którego wynika, że nie można skorzystać z ulgi na złe długi, gdy dłużnik znajduje się w upadłości. Syndyk był zdania, że przepis ten wymaga, by dłużnik nie znajdował się w upadłości nie tylko w momencie świadczenia usługi czy dostawy towaru, lecz także w chwili, gdy wierzyciel chce skorygować podatek należny.
Poza tym, jak twierdził, gdyby wierzyciele mogli korygować podatek należny w trakcie postępowania upadłościowego, to prowadziłoby to do odzyskania przez nich wierzytelności poza regułami postępowania upadłościowego. Wierzyciele z kategorii niższej zostaliby zaspokojeni przed wierzycielami z kategorii wyższej i poza wszelkimi zasadami wynikającymi z prawa upadłościowego i naprawczego.
Ze spółką nie zgodziła się Izba Skarbowa w Bydgoszczy. Stwierdziła, że dłużnik nie może być w upadłości jedynie w momencie świadczenia usługi lub dostawy towaru. Natomiast w pozostałych przypadkach nie jest wykluczone skorzystanie przez wierzyciela z ulgi na złe długi. W takiej sytuacji jednak dłużnik ma obowiązek odpowiednio pomniejszyć podatek naliczony podlegający odliczeniu. Gdy jest w upadłości likwidacyjnej, obowiązek ten przejmuje syndyk – uznała izba.
Tego samego zdania był Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie. Orzekł, że spółka dłużnik, znajdująca się w upadłości likwidacyjnej i reprezentowana przez syndyka masy upadłości, musi, po otrzymaniu zawiadomienia o skorzystaniu przez wierzycieli z ulgi na złe długi, odpowiednio pomniejszyć podatek naliczony podlegający odliczeniu. Natomiast warunek ulgi na złe długi, by dłużnik nie był w stanie upadłości, należy odnosić wyłącznie do daty dostawy towaru lub świadczenia usługi – uznał sąd.
NSA uchylił zarówno ten wyrok, jak i interpretację izby skarbowej.
Jak wyjaśniła sędzia Ewa Rojek, dłużnik nie może znajdować się w stanie upadłości nie tylko w momencie dostawy towaru czy świadczenia usługi, lecz także w momencie gdy wierzyciel chciałby skorygować podatek należny.
Inna interpretacja przepisów prowadziłaby do naruszenia kolejności i zasad zaspokajania wierzycieli wynikających z prawa upadłościowego i naprawczego, bo skutkowałaby tym, że wierzyciele z kategorii niższej zostaliby zaspokojeni przed wierzycielem z kategorii wyższej – orzekł NSA.
Orzecznictwo NSA jest spójne
Wyrok NSA jest zgodny z innymi orzeczeniami – z 1 lipca 2014 r. (sygn. akt I FSK 609/14 i I FSK 641/14) i wskazuje na kształtującą się, logiczną wykładnię sądu kasacyjnego.
W lipcowych wyrokach NSA odniósł się w pierwszej kolejności do obowiązków syndyka masy upadłości. Orzekł, że syndyk, działający w imieniu własnym, lecz na rzecz upadłego dłużnika, nie jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Brak tego obowiązku NSA wywiódł z zakazu korzystania z ulgi na złe długi przez wierzyciela w sytuacji, gdy dłużnik jest w trakcie postępowania upadłościowego i naprawczego. NSA przypomniał, że ulga na złe długi nie ma zastosowania w stosunku do wierzytelności, z tytułu których wierzyciel nie może skorygować podatku należnego z uwagi na to, że dłużnik jest w trakcie upadłości.
Tym samym NSA stara się w swoim orzecznictwie skorelować obowiązki i uprawnienia wierzyciela i dłużnika. Brak takiej korelacji sąd kasacyjny wytknął organom podatkowym zarówno w lipcu, jak i we wrześniowym wyroku.
ORZECZNICTWO
Wyrok NSA z 12 września 2014 r., sygn. akt I FSK 1331/13.