Jakie obowiązki ma podatnik rozpoczynający działalność

● Przedsiębiorca uruchamiający firmę musi się zastanowić, czy będzie płacił podatek dochodowy według skali, czy liniowo, czy też przysługuje mu ryczałt

● Do niego należy też decyzja, czy VAT odprowadzać miesięcznie, czy kwartalnie

● Jeśli wznawia biznes, powinien się rozliczać tak, jak przed zawieszeniem

Zryczałtowane formy

Najprostszym sposobem opodatkowania jest karta podatkowa. W tym przypadku nie trzeba prowadzić ksiąg podatkowych, składać zeznań czy wpłacać zaliczek w ciągu roku. Kartę mogą wybrać jedynie podatnicy, którzy spełnią wymogi określone w art. 25 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.), a ponadto prowadzą jeden z rodzajów działalności wymienionych w załącznikach nr 3 i 4 do ustawy. Przykładowo kartą można opodatkować usługi stolarskie, tapicerskie, drobną działalność wytwórczo-usługową czy gastronomiczną. Stawki podatku zależą od rodzaju działalności, wielkości miejscowości, w której biznes jest prowadzony, oraz liczby zatrudnionych pracowników. Stawki co roku się zmieniają, a aktualne podaje minister finansów w obwieszczeniu. Osoby opodatkowane kartą nie mogą pomniejszać przychodów o koszty ich uzyskania ani o straty z działalności. Ograniczenia powodują, że nie jest ona popularna. Jeśli przedsiębiorca się na nią zdecyduje, musi złożyć wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej na formularzu PIT-16.

Bardziej popularny jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Przy czym również jest on zastrzeżony tylko dla wybranej grupy podatników (art. 12 ustawy), m.in. przedstawicieli wolnych zawodów, osób prowadzących działalność handlową, budowlaną, usługi ksero, fotograficzne, najmu i dzierżawy samochodów osobowych. Usługi wyłączone z opodatkowania ryczałtem określa załącznik nr 2 oraz art. 8 ustawy. Chodzi np. o podatników osiągających przychody z prowadzenia aptek, lombardów i kantorów.

Przedsiębiorcy, którzy funkcjonują już jakiś czas na rynku, mogą wybrać ryczałt, tylko jeżeli ich przychody w roku poprzedzającym dany rok podatkowy wyniosły nie więcej niż 150 tys. euro (obecnie 633 450 zł).

Ryczałt jest korzystną formą dla przedsiębiorców, którzy nie chcą prowadzić podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Muszą jednak gromadzić i przechowywać dowody zakupu towarów, prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencję wyposażenia oraz, odrębnie za każdy rok podatkowy, ewidencję przychodów. Przychodu nie można pomniejszać o koszty jego uzyskania. Trzeba też składać zeznanie roczne na formularzu PIT-28 (do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym), a w ciągu roku obliczać i wpłacać na konto urzędu skarbowego ryczałt za każdy miesiąc lub kwartał.

Zaletą są niskie, choć zróżnicowane stawki. Zależą od rodzaju działalności i wynoszą: 3 proc. (np. wybrana działalność handlowa), 5,5 proc. (roboty budowlane), 8,5 proc. (usługi), 17 proc. (pośrednictwo w sprzedaży części samochodowych) oraz 20 proc. (wolne zawody). Szczegółowo zostały określone w art. 12 ustawy.

Zarówno w przypadku karty podatkowej, jak i ryczałtu wybraną formę opodatkowania trzeba zgłosić naczelnikowi urzędu skarbowego. Jeśli podatnik rozpoczyna działalność w ciągu roku, musi stosowne oświadczenie na piśmie złożyć w przypadku ryczałtu nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu, a w przypadku karty – przed rozpoczęciem działalności.

Zasady ogólne

Podatnicy, którym nie opłaca się korzystać ze zryczałtowanych form lub którym one nie przysługują, muszą stosować zasady ogólne (obowiązują dwie stawki – 18 i 32 proc.) lub podatek liniowy (jedna stawka 19 proc.). W tym przypadku podatnik ma obowiązek prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe (ten obowiązek pojawi się z upływem czasu – jeśli przychody netto ze sprzedaży za poprzedni rok podatkowy wyniosły więcej niż 1,2 mln euro, czyli obecnie 5 059 560 zł, firma musi założyć księgi rachunkowe).

W przypadku zasad ogólnych przychody można pomniejszać o koszty ich uzyskania oraz rozliczać straty z poprzednich lat. W efekcie podatek może w ogóle nie wystąpić. Jest to więc korzystna forma dla tych, którzy – zwłaszcza w pierwszych miesiącach działalności – ponoszą duże nakłady lub spodziewają się strat. Zaliczki na PIT należy regulować co miesiąc lub co kwartał, wpłacać na konto urzędu skarbowego, a po zakończeniu roku do 30 kwietnia – złożyć zeznanie roczne (formularze PIT-36, PIT-36L). Dodatkowo należy prowadzić ewidencję środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz wyposażenia.

Przedsiębiorcy powinni również zwrócić uwagę na zwolnienia w PIT, np. dotyczące agroturystyki. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 43 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od tej daniny są dochody z wynajmu pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym osobom przebywającym na wypoczynku – jeżeli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza 5. Zwolnienie to dotyczy również dochodów uzyskanych z wyżywienia gości.

Wybór VAT

Przed rozpoczęciem działalności trzeba również zdecydować, czy będziemy rozliczali VAT. Startujący z działalnością z początkiem danego roku mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego, a więc nie płacić daniny aż do momentu, gdy sprzedaż w ciągu roku przekroczy 150 tys. zł. W przypadku, gdy biznes uruchamiamy np. w lipcu, limit liczy się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności w tym roku podatkowym. Stosuje się wzór: (150 000 zł x liczba dni do końca roku)/365 dni. W efekcie jeśli podatnik rozpoczął działalność 1 lipca, limit wyniesie 75 205 zł. Po przekroczeniu powyższego progu VAT trzeba będzie zacząć rozliczać.

Można jednak zrezygnować ze zwolnienia i stać się podatnikiem VAT od momentu dokonania pierwszej sprzedaży. Wystarczy to zaznaczyć w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R.

Przedsiębiorca, który rezygnuje ze zwolnienia, może odliczać podatek naliczony przy zakupach. Należy to robić w deklaracji za okres, w którym w odniesieniu do nabytych towarów i usług powstał obowiązek podatkowy u sprzedawcy.

Co ważne, w przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności (występujących jako konsumenci), gdy obrót w proporcji do okresu wykonywania czynności opodatkowanych w danym roku podatkowym przekroczy limit 20 tys. zł, trzeba zainstalować kasę fiskalną. Limit ten należy obliczyć podobnie jak ten dotyczący zwolnienia podmiotowego, czyli według wzoru (20 000 zł x liczba dni do końca roku)/365 dni.

Trzeba też wiedzieć, że kasy nie trzeba instalować następnego dnia po przekroczeniu omawianego progu – są na to dwa miesiące następujące po miesiącu, w którym limit został przekroczony. Jeśli więc doszło do tego w lipcu, to na instalację kasy jest czas do 1 października.

Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się rozliczać VAT, musi określić, czy deklaracje (co do zasady na formularzu VAT-7) będzie składał miesięcznie, czy kwartalnie. Jeśli zdecyduje się na pierwszą opcję, to musi składać je do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miała miejsce dostawa towaru lub została wykonana usługa. Jeśli będzie składał je kwartalnie, to trzeba to robić do 25. dnia miesiąca następującego po danym kwartale.

Ważne

Startujący z działalnością z początkiem danego roku mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego, a więc nie płacić VAT aż do momentu, gdy sprzedaż w ciągu roku przekroczy 150 tys. zł

Jakie obowiązki ma podatnik po wznowieniu działalności

Zawieszenie działalności gospodarczej jest możliwe niemal w każdej chwili – ale nie zawsze. Nie może z niego skorzystać przykładowo firma, która zatrudnia pracowników. Zawieszenie i wznowienie wymaga złożenia do urzędu gminy lub miasta odpowiedniego wniosku (CEIDG-1). Obecnie można to zrobić osobiście lub przez internet.

Zawieszenie oznacza, że firma przestaje funkcjonować, ale mimo to przysługują jej pewne prawa i obciążają ją obowiązki. Może wykonywać wszelkie czynności, które są niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia jej źródła przychodów, a także zbywać środki trwałe oraz wyposażenie. Ponadto, w przypadku podatku od nieruchomości, w okresie zawieszenia musi wykonywać wszystkie obowiązki związane z rozliczaniem tej daniny. A zatem musi m.in. płacić raty podatku i to według stawek właściwych dla działalności gospodarczej. Przepisy nie przewidują bowiem stosowania preferencyjnych stawek w okresie zawieszenia.

Przedsiębiorca może zawiesić działalność na okres od 1 do 24 miesięcy. W dowolnym momencie w okresie tych 24 miesięcy może ją wznowić, składając stosowny wniosek w urzędzie gminy lub miasta. W takiej sytuacji automatycznie odżywają liczne obowiązki podatkowe związane z rozliczaniem PIT i VAT (np. wpłaty zaliczek na podatek dochodowy czy składanie zeznań rocznych).

W pierwszej kolejności po wznowieniu biznesu przedsiębiorca powinien sprawdzić, czy w okresie zawieszenia nie osiągnął przychodu. Jeśli tak się stało – to może (w zależności od kosztów) pojawić się konieczność zapłaty podatku dochodowego. W każdym razie przychód ten (i związane z nim koszty) rozlicza się łącznie z osiągniętym w pierwszym okresie po wznowieniu działalności i ewentualnie odprowadza odpowiednią zaliczkę na PIT.

Kolejny obowiązek dotyczy złożenia zeznania rocznego za rok, w którym podatnik zawiesił działalność. Trzeba to zrobić w standardowym terminie, czyli do końca kwietnia kolejnego roku (dotyczy PIT-36 i PIT-36L), i ująć w deklaracji również przychody i koszty osiągnięte w okresie zawieszenia biznesu.

Po wznowieniu działalności firma musi pamiętać o VAT (w okresie zawieszenia nie trzeba rozliczać tej daniny) – podatnik jest traktowany jako podmiot, który ją kontynuuje, a nie rozpoczyna. Ma to znaczenie np. przy określaniu limitu zwolnienia podmiotowego. Ustalając, czy zwolnienie nam przysługuje, należy brać pod uwagę wartość sprzedaży (bez podatku) z poprzedniego roku. Dotyczy to również progu odnoszącego się do obowiązku ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kasy. Kontynuujący działalność bierze pod uwagę 20 tys. zł, a nie liczy limitu tak, jak osoba rozpoczynająca prowadzenie biznesu. Po wznowieniu trzeba też zacząć składać deklaracje VAT. Przykładowo, jeśli nastąpiło ono w lipcu, to pierwszą deklarację VAT-7 trzeba przesłać do 25 sierpnia (zakładając, że podatnik rozlicza się miesięcznie).

Wybrane prawa i obowiązki przedsiębiorców w okresie zawieszenia prowadzenia firmy

● Prawo wykonywania czynności niezbędnych do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów

● Prawo do zbywania środków trwałych i wyposażenia

● Prawo osiągania przychodów (z tytułu należności powstałych przed zawieszeniem)

● Obowiązek zapłaty zobowiązań, które powstały przed zawieszeniem działalności

● Obowiązek zapłaty podatku od nieruchomości: gruntów, budynków i budowli związanych z działalnością

● Obowiązek uczestniczenia w postępowaniach administracyjnych i sądowych dotyczących działalności prowadzonej przed zawieszeniem

Podstawa prawna

Art. 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).

Art. 8, art. 12, art. 23, art. 25 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 ze zm.).

Art. 10 ust. 1 pkt 3, art. 14, art. 21 ust. 1 pkt 43, art. 27, art. 41, art. 42, art. 45 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).