Wydatkami uprawniającymi do skorzystania z tzw. ulgi mieszkaniowej przy sprzedaży nieruchomości przed upływem pięciu lat od jej nabycia są tylko te, które zostały poniesione przez podatnika na jego własne cele mieszkaniowe. Kryterium tego nie spełnia koszt ekspektatywy odrębnej własności lokalu spółdzielczego (zgodnie z ustawą o spółdzielniach mieszkaniowych przez ekspektatywę należy rozumieć roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu przez spółdzielnię po jego wybudowaniu).

Sprawa dotyczyła interpretacji podatkowej. Spór między podatnikiem a ministrem finansów dotyczył art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.). Przepis ten określa zasady zwolnienia z podatku dochodu uzyskanego w związku ze sprzedażą nieruchomości. Zgodnie z nim wolny od PIT jest dochód z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych (np. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego), który odpowiada iloczynowi tego dochodu i udziału wydatków poniesionych na własne cele mieszkaniowe w przychodzie z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych. Z takiej ulgi można skorzystać, jeśli w ciągu dwóch lat od sprzedaży przychód uzyskany z niej został przeznaczony na własne cele mieszkaniowe. Podstawą do odliczenia jest posiadanie dokumentów potwierdzających te wydatki. Z kolei ich katalog określa art. 21 ust. 25 ustawy o PIT. Są to m.in. wydatki na nabycie budynku mieszkalnego lub jego części, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

W sprawie podatnik w 2009 r. odziedziczył razem z matką udział w nieruchomości. Sprzedał go w 2010 r. W tzw. międzyczasie zawarł przedwstępną umowę w sprawie nabycia ekspektatywy odrębnej własności lokalu mieszkalnego budowanego przez spółdzielnię, a następnie kupił te ekspektatywę, by wkrótce potem stać się właścicielem tego lokalu.

Wystąpił do dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia ministra finansów z pytaniem, czy wydatki na nabycie ekspektatywy są traktowane jako wydatki poniesione na własne cele mieszkaniowe. Organ odpowiedział, że nie. Uzasadnił, że ekspektatywa, o której mówią przepisy o spółdzielniach mieszkaniowych, stanowi podstawę do uzyskania prawa odrębnej własności lokalu po zakończeniu jego budowy. Jednak, podkreślił organ, uzyskanie ekspektatywy nie jest równoznaczne ze staniem się właścicielem. Ekspektatywa nie jest bowiem prawem własności do nieruchomości.

Podatnik uważał, że stanowisko organu jest błędne. W jego ocenie ulga nie dotyczy tylko transakcji definitywnie przenoszących własność lokalu, ale przysługuje wówczas, kiedy dany wydatek ma związek z czynnością prawną, która choć sama nabyciem (przeniesieniem własności) nie jest, to jednak do nabycia własności prowadzi.

Ani sąd wojewódzki w Gdańsku, ani też Naczelny Sąd Administracyjny nie przyznały mu racji i w pełni podzieliły stanowisko fiskusa, podkreślając, że nabycie ekspektatywy, zmierzającej z założenia do nabycia lokalu, nie jest z takim nabyciem równoznaczne. Ponadto w katalogu w art. 21 ust.25 pkt 1 ustawy o PIT ustawodawca nie określił wprost, że wydatkiem poniesionym na własne cele mieszkaniowe jest nabycia ekspektatywy odrębnej własności lokalu.

Wyrok NSA z 26 listopada 2013 r. (sygn. II FSK 3015/11), prawomocny.