Do 27 września można się domagać wznowienia procedur w zakończonych ostateczną decyzją sprawach. Możliwe są odwołania i zaskarżanie niekorzystnych rozstrzygnięć.
Podstawę do działania daje podatnikom, w przypadku których prowadzono w latach 1998–2006 sprawy dotyczące nieujawnionych dochodów, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 18/09).

Właściwość rzeczowa

Procedura wznowienia postępowania składa się zasadniczo z trzech faz: badania formalnego wniosku (termin, wymagania stawiane pismom procesowym), badania, czy istnieją przesłanki wznowienia oraz rozstrzygnięcie sprawy co do istoty. Może się zdarzyć jednak, że organ pozostawi podanie bez rozpatrzenia, odmówi wznowienia lub wyda decyzję rozstrzygającą co do istoty sprawy niekorzystną dla wnioskodawcy. Co wtedy?
Organem właściwym w sprawie wznowienia postępowania, do którego należy złożyć wniosek, jest ten, który wydał decyzję w ostatniej instancji (art. 244 par. 1 ordynacji podatkowej, t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).
Jeśli decyzja organu I instancji nie była zaskarżona (zyskała przymiot ostateczności), to właściwy będzie właśnie on, np. naczelnik urzędu skarbowego.
W przypadku decyzji ostatecznych utrzymujących w mocy decyzję organu I instancji właściwym będzie organ odwoławczy, najczęściej dyrektor izby skarbowej.
Określona wyżej właściwość organów dotyczy kompetencji do wydania postanowienia o wznowieniu postępowania, decyzji o odmowie wznowienia postępowania oraz decyzji (niekorzystnej lub korzystnej) kończącej wznowione postępowanie (rozstrzygającej sprawę co do istoty).
W przypadku odwołań od decyzji wydanych w związku ze wznowieniem postępowania (odmowa wznowienia oraz rozstrzygnięcie co do istoty) stosuje się zasady ogólne określone w rozdziale 15 ordynacji podatkowej (w przypadku decyzji wydanych przez naczelnika urzędu skarbowego organem właściwym do rozpatrzenia odwołania będzie organ wyższego stopnia – dyrektor izby skarbowej, zaś w przypadku decyzji wydanej w pierwszej instancji przez dyrektora IS – ten sam organ).

Uchybienie terminowi

Artykuł 241 par. 2 pkt 2 ordynacji przewiduje miesięczny termin do wniesienia żądania wznowienia postępowania, liczony od dnia wejścia w życie wyroku TK (omawiany wyrok w części dotyczącej art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wszedł w życie 27 sierpnia; miesiąc upłynie więc 27 września w piątek).
Jeśli żądanie wznowienia postępowania wniesione zostanie później, organ odmówi wznowienia (art. 243 par. 3 ordynacji). Nie jest wykluczone, że wyda postanowienie o pozostawieniu podania bez rozpatrzenia w trybie art. 169 par. 4. Forma odmowy nie ma większego znaczenia dla uprawnień podatnika, zarówno odwołanie od takiej decyzji, jak i zażalenie na postanowienie nie dają bowiem nadziei na sukces. Możliwe jest za to złożenie wniosku o przywrócenie terminu w trybie art. 162 par. 1 ordynacji, jeśli zainteresowany uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Nie da się jednak ukryć, że wniosek taki jest, praktycznie rzecz biorąc, bez szans na powodzenie – chyba że miało miejsce zdarzenie nadzwyczajne, takie jak np. klęska żywiołowa lub wystąpiły inne zupełnie wyjątkowe okoliczności, wskutek których nie było możliwe terminowe złożenie wniosku. Okolicznością taką nie będzie z pewnością to, że zainteresowany nie czyta Dziennika Ustaw, choroba itp.

Odmowa wznowienia

Jeśli stosowny wniosek złożony zostanie w ustawowym terminie, organ wydaje postanowienie o wznowieniu postępowania (art. 243 par. 1 ordynacji).
Natomiast odmowa wznowienia musi mieć charakter decyzji (art. 243 par. 3).
Przesłanka z art. 240 par. 1 pkt 8 (niekonstytucyjność przepisu wskazana w wyroku Trybunału Konstytucyjnego) jest jednak na tyle oczywista, że odmowa wznowienia jest w tej sytuacji zupełnie nieprawdopodobna. Gdyby pomimo to organ wydał decyzję odmawiającą wznowienia, to stronie przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych.

Decyzja rozstrzygająca

Po wydaniu postanowienia o wznowieniu postępowania organ przystępuje do dwóch kolejnych faz procedury: badania istnienia przesłanek wznowienia oraz rozstrzygnięcia istoty sprawy (art. 243 par. 2 ordynacji), zaś wynikiem tego działania mogą być w zasadzie cztery różne rozstrzygnięcia; każde z nich musi mieć formę decyzji.
● Może to być rozstrzygnięcie korzystne dla podatnika (art. 245 par. 1 pkt 1 ordynacji), które nie wymaga komentarza.
● Organ może odmówić uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części, jeżeli nie stwierdzi istnienia przesłanek wznowienia (art. 245 par. 1 pkt 2). Jednak z powodów przedstawionych wyżej jest to zupełnie nieprawdopodobne.
● Organ może także odmówić uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części pomimo istnienia przesłanek wznowienia, jeśli w wyniku uchylenia mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja rozstrzygająca istotę sprawy tak, jak decyzja dotychczasowa (art. 245 par. 2 pkt 3 lit. a).
Przepis ten nie może jednak mieć zastosowania w omawianej sprawie, z uwagi na niekonstytucyjność art. 20 ust. 3 ustawy o PIT nie może bowiem być wydana żadna decyzja rozstrzygająca istotę sprawy tak, jak decyzja dotychczasowa.
● Organ może odmówić uchylenia decyzji dotychczasowej w całości lub w części pomimo istnienia przesłanek wznowienia, jeśli wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przedawnienia przewidzianych w art. 68 lub art. 70 (art. 245 par. 2 pkt 3 lit. b).
Przepis ten nie powinien mieć również zastosowania, z chwilą zapłaty lub wyegzekwowania zobowiązania ustał bowiem bieg terminu przedawnienia. Jednak wiele zależy w tym przypadku od okoliczności konkretnej sprawy.
W tych dwóch ostatnich przypadkach (art. 245 par. 2 pkt 3 lit. a i lit. b) decyzja odmawiająca uchylenia decyzji zaskarżonej musi zawierać w swoim rozstrzygnięciu stwierdzenie istnienia przesłanek wznowienia oraz wskazywać okoliczności uniemożliwiające uchylenie (art. 245 par. 2). Decyzja taka daje szansę na wystąpienie z roszczeniem odszkodowawczym na drodze cywilnej.
W odniesieniu do każdego z omawianych rozstrzygnięć stronie przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych, a niekorzystna decyzja organu odwoławczego może być zaskarżana w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Jerzy Andrzej Tomczak, doradca podatkowy, JAT Serwis doradztwa podatkowego online