Podatnik, który nie ma pieniędzy na zapłatę podatku, może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o rozłożenie tej płatności na raty. Podanie powinno być uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym.

Konieczność dopłaty podatku, wynikająca z rozliczenia z fiskusem, często jest zaskoczeniem dla podatników. W konsekwencji nie są oni przygotowani, aby z dnia na dzień dopłacić powstałą dopłatę, zwłaszcza jeśli są to znaczne kwoty. Jest jednak wyjście z tej sytuacji - złożenie wniosku o rozłożenia płatności podatku na raty.
Podatnicy mogą starać się nie tylko o rozłożenie podatku na raty, ale także o rozłożenie na raty zaległości podatkowej. Z wnioskiem o rozłożenie podatku na raty należy wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego przed ostatecznym terminem złożenia zeznania rocznego, a tym samym zapłaty podatku. Przedstawmy tę sytuację na przykładzie: podatnikowi w rozliczeniu rocznym za 2006 rok wyszedł podatek do zapłaty w wysokości 2500 zł. Nie miał jednak środków na zapłatę tej kwoty jednorazowo i przed 30 kwietnia 2007 r. złożył do urzędu skarbowego wniosek o rozłożenie wyliczonego podatku na dwie raty. Gdyby wniosek złożył po 30 kwietnia 2007 r. (był to ostatni dzień na złożenie rocznego PIT za 2006 rok i wpłatę podatku), musiałby wnioskować o rozłożenie na raty zaległości podatkowej, a nie podatku. Wszystko dlatego, że zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie.
I tu ważna uwaga. Złożenie wniosku o rozłożenie zaległości podatkowej na raty i wydanie zgody przez urząd skarbowy na płatność ratalną nie powoduje automatycznego wygaśnięcia powstałej zaległości. Na ten aspekt zwrócił uwagę NSA w wyroku z 27 sierpnia 2004 r. (sygn. akt FSK 394/04; niepublikowany), w którym wskazał, że nie można zgodzić się z poglądem, że z chwilą rozłożenia na raty zaległości podatkowej niezapłacony w terminie podatek przestaje być zaległością podatkową. Zaległość ta nadal bowiem istnieje, a wygaśnie dopiero z momentem zapłaty całości zaległego podatku wraz z odsetkami.
PRZYKŁAD: JAK RATY WPŁYWAJĄ NA PRZEDAWNIENIE
Urząd skarbowy rozłożył podatniczce podatek na pięć rat. Podatniczka nie wie jednak, kiedy zapłacone w ratach zobowiązanie podatkowe się przedawni. Zgodnie z generalną zasadą przyjętą w Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe przedawnia się po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W przypadku rozłożenia na raty płatności podatku termin przedawnienia ulega przedłużeniu o okres, w którym należność powinna być płacona ratalnie. Zatem, jeśli podatek, który podatnik miał zapłacić, zostałby uiszczony 30 kwietnia 2007 r., to zobowiązanie to przedawni się z końcem 2012 roku. Natomiast, gdyby ten sam podatek został rozłożony na raty i termin ostatniej raty przypadałby na kwiecień 2008 r., takie zobowiązanie przedawniłoby się z końcem 2013 roku.
Musi być powód...
Nie w każdej sytuacji podatnik będzie mógł prosić o rozłożenie na raty płatności podatku lub zaległości podatkowej. Przede wszystkim muszą zaistnieć ku temu pewne przesłanki. Ponadto rozłożenie podatku na raty jest decyzją uznaniową naczelnika urzędu skarbowego i to od niego zależy, czy przychyli się do wniosku podatnika. Może się bowiem okazać, że mimo istnienia ważnych przesłanek przemawiających za tym, aby podatek został rozłożony na raty, fiskus odmówi tego prawa. Niestety, praktyka wskazuje na to, że urzędy skarbowe niechętnie rozkładają płatności podatkowe na raty.
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, organ podatkowy na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
  • odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
  • odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;
  • umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Ważne!
Instytucja rozłożenia płatności podatku lub zaległości podatkowej na raty jest przywilejem podatnika, a nie jego prawem. To od urzędu skarbowego zależy, czy podatnikowi taki przywilej zostanie przyznany
Pojawia się tu pytanie, czym jest ważny interes podatnika lub ważny interes publiczny. Odpowiedzi na nie udzielił NSA, m.in. w wyroku z 21 marca 2001 r. (sygn. akt I SA/Ka 577/00; niepublikowany), w którym wyjaśnił, że w zapłata podatku i zaległości podatkowe z odsetkami mogą być rozkładane na raty, jeżeli wystąpią pewnego rodzaju zdarzenia lub okoliczności, które organ administracji podatkowej w tym indywidualnym przypadku uzna za zasługujące na uwzględnienie z podanego powodu. Zastosowanie wobec podatnika wskazanej instytucji traktowane być musi jako przywilej podatnika, a nie zaś jako jego prawo.
Przesłanka ważnego interesu podatnika wymaga ustalenia sytuacji majątkowej podatnika, skutków ekonomicznych, jakie wystąpią w wyniku realizacji zobowiązania dla niego i jego rodziny. Jednak organ podatkowy musi mieć na uwadze i to, że między innymi względy społeczne wymagają też, żeby zobowiązania podatkowe były realizowane, a podatnik pochopnie nie był z nich zwalniany.
Warto wspomnieć o jeszcze jednym wyroku sądowym, z 16 czerwca 2004 r. (sygn. akt III SA 444/03), w którym WSA w Warszawie przypomniał, że przesłanką umorzenia odsetek oraz rozłożenia zaległości podatkowej na raty może być ważny interes podatnika lub interes publiczny. Jeżeli organ podatkowy przeanalizował, czy wspomniane przesłanki nie wystąpiły i odpowiednio uzasadnił swoją decyzję, to do niego należy wybór rozstrzygnięcia.
PRZYKŁAD: CO DECYDUJE O RATALNEJ SPŁACIE
Podatnik uważa, że znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej i nie stać go na zapłatę 500 zł podatku. Zwrócił się do urzędu skarbowego z wnioskiem o rozłożenie podatku na raty. Czy przekonanie podatnika, że w jego przypadku zaistniał ważny interes, będzie wystarczające, aby urząd przychylił się do jego prośby? Niestety, nie. Użyte przez ustawodawcę pojęcia nieostre, niedookreślone, takie jak ważny interes podatnika, interes publiczny, nie mogą być interpretowane w sposób subiektywny, a więc nie może o tym decydować przekonanie podatnika. O istnieniu ważnego interesu podatnika decydują kryteria zobiektywizowane, które są zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości. Decyzja urzędu ma charakter uznaniowy. Jeśli nawet za rozłożeniem na raty zaległości przemawia ważny interes podatnika, to organ podatkowy może, ale nie musi, uwzględnić wniosek.
...który oceni fiskus...
Decyzja o rozłożeniu podatku na raty jest decyzją uznaniową. Wielokrotnie podkreślały to sądy administracyjne w swoich wyrokach.
Przykładowo NSA w wyroku z 7 sierpnia 2001 r. (sygn. akt I SA/Łd 1128/99; niepublikowany) podkreślił, że ustawodawca pozostawił organom podatkowym ocenę, czy w konkretnej sprawie występują okoliczności uzasadniające rozłożenie na raty zaległości podatkowych. Jednocześnie zaś nawet w razie spełnienia tych przesłanek organ podatkowy nie jest zobowiązany do uwzględnienia wniosku o rozłożenie zaległości na raty.
Również WSA w Warszawie w wyroku z 9 listopada 2005 r. (sygn. akt III SA/Wa 1264/05; niepublikowany) tłumaczył, że decyzja o rozłożeniu na raty zaległości podatkowej jest decyzją uznaniową. Wyjaśnił też, że sąd nie ma uprawnień do merytorycznej kontroli takich decyzji. Kontrola sądu obejmuje zatem wyłącznie badanie prawidłowości postępowania przeprowadzonego przez organy podatkowe oraz badanie formalnej prawidłowości decyzji.
...i wyda decyzję o ratach
Organ rozstrzygając, czy rozłożyć płatność podatku lub zaległości podatkowej na raty, powinien wziąć pod uwagę sytuację podatnika powstałą na skutek odmowy umorzenia części zaległości podatkowej. Jeżeli decyduje się na rozłożenie całości zaległości na raty - powinien określić te raty w sposób uzasadniony wszystkimi okolicznościami sprawy, mając przy tym na uwadze, aby udzielona ulga w wykonaniu podatku możliwa była do wykonania - argumentował NSA w wyroku z 29 czerwca 2005 r. (sygn. akt I FSK 44/05; niepublikowany).
Podatnik, który będzie chciał złożyć wniosek o rozłożenie zaległości podatkowej na raty poza wskazaniem swojego ważnego interesu lub interesu publicznego, powinien podać, na jaką liczbę rat chciałby, aby zaległość była rozłożona.
Uwzględnienie wniosku podatnika nie stwarza po stronie organu obowiązku rozłożenia podatku (zaległości) na taką liczbę rat, jaką proponuje podatnik. W każdym jednak razie - jak wynika z wyroku NSA z 24 kwietnia 2001 r. (sygn. akt I SA/Ka 481/00; niepublikowany) - organ powinien przeprowadzić dokładną analizę stanu materialnego podatnika w celu rozłożenia zapłaty podatku (zaległości podatkowej) na taką liczbę rat, która byłaby możliwa do zapłaty w aktualnej sytuacji finansowej podatnika.
Z drugiej strony, możliwe jest rozłożenie zaległości podatkowej na większą liczbę rat niż wskazane we wniosku przez podatnika, oczywiście przy uwzględnieniu sytuacji majątkowej podatnika na dzień wydawania decyzji - wyjaśnił WSA w Warszawie w wyroku z 23 lipca 2004 r. (sygn. akt III SA 950/03; niepublikowany). W sprawach stosowania ulg podatkowych przedmiotem oceny organów podatkowych musi być stan faktyczny, w tym głównie sytuacja finansowa, rodzinna i życiowa podatnika istniejąca w dacie rozstrzygania sprawy.
PRZYKŁAD: JAK CZĘSTO MOŻNA KORZYSTAĆ Z RAT
Podatnikowi praktycznie co roku wychodzi w zeznaniu rocznym dopłata podatku do zapłaty. Wystąpił on raz z wnioskiem o jego rozłożenie na raty i urząd przychylił się do jego prośby. Podatnik chciałby co rok składać do urzędu taki wniosek, gdyż to nie nadwyręży jego budżetu. Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, w omawianym przypadku rozłożenie podatku na raty, nie mogą mieć charakteru powtarzającego się czynnika pozwalającego na osiągnięcie pozytywnego wyniku gospodarczego. Z ich nadzwyczajnego charakteru wynika, że stanowić mogą incydentalną pomoc w stabilizowaniu sytuacji finansowej wówczas, gdy istnieje pozytywna prognoza co do dalszych wyników zobowiązanego do świadczeń podmiotu. Ważne jest również, aby przejściowe trudności ekonomiczne były spowodowane okolicznościami noszącymi cechy czynników niezależnych od tego podmiotu i nie będących następstwem świadomie przyjętej strategii.
11,5 proc. wynoszą obecnie odsetki od zaległości podatkowych w skali roku
Ewa Matyszewska
ewa.matyszewska@infor.pl
Podstawa prawna
■ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Wzór wniosku o rozłożenie zaległości na raty / DGP