Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późń. zm.) jeżeli organizator gry lub konkursu ma siedzibę w Polsce, to danina pobierana jest przez niego, jako płatnika, w formie 10-proc. ryczałtu (od przychodu, bez pomniejszenia o koszty). Dochodów tych nie łączy się z innymi dochodami opodatkowanymi według skali. Oznacza to, że na podatniku nie ciąży już obowiązek wykazania wygranej w zeznaniu rocznym.
Z kolei płatnik przekazuje kwoty pobranego podatku do 20. dnia miesiąca następującego po tym miesiącu, w którym je pobrał, na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla swojej siedziby. Do tego samego organu składa roczną deklarację zbiorczą, w terminie do końca stycznia roku następnego.

Dwa różne przypadki

Generalnie wygrane można podzielić na pieniężne i rzeczowe. W przypadku tych pierwszych organizator gry/konkursu pomniejsza nagrodę o kwotę podatku. W praktyce oznacza to, że wygrywającemu wypłaca 90 proc. nominalnej wartości. Inaczej jest z nagrodami rzeczowymi. W tym wypadku zwycięzca otrzymuje całość rzeczy/świadczenia (bo trudno sobie wyobrazić, aby np. samochód albo wycieczka zostały okrojone). Jednak warunkiem jej wydania jest uprzednie wpłacenie przez podatnika organizatorowi 10 proc. jej wartości. Jeśli więc ktoś wygra np. auto w konkursie telewizyjnym, to musi być przygotowany na zapłacenie 10 proc. jego wartości stacji telewizyjnej, inaczej nie dostanie kluczyków.
A oto lista zwolnień od podatku, zagregowanych w cztery grupy, odpowiednio do poszczególnych przepisów ustawy o PIT:
● art. 21 ust. 1 pkt 6: wygrane w kasynach gry (cylindryczne, w karty, w kości), wideoloteriach, grach na automatach (gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych lub elektronicznych), grach na automatach o niskich wygranych oraz grach w bingo pieniężne (gra losowa, której wynik zależy od przypadku, polegająca na nabyciu losowych zestawów liczb z ustalonego zbioru, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek) i bingo fantowe (różni się od poprzedniego tym, że wygrane mają wyłącznie postać rzeczową); podmiot prowadzący grę musi mieć uprawnienia nadane na podstawie ustawy o grach i zakładach wzajemnych obowiązujących w państwie członkowskim UE lub EOG (do EOG, oprócz państw UE, należą Islandia, Norwegia i Liechtenstein); zwolnienie ma charakter całkowity;
● art. 21 ust. 1 pkt 6a: wygrane w grach liczbowych (wygraną uzyskuje się przez prawidłowe wytypowanie liczb, znaków lub innych wyróżników, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek), loteriach pieniężnych (uczestniczy się przez nabycie losu lub innego dowodu udziału w grze, a wygrane mają wyłącznie postać pieniężną), grze telebingo, zakładach wzajemnych (np. odgadywanie wyników sportowego współzawodnictwa ludzi lub zwierząt, bukmacherstwo) loteriach promocyjnych (uczestniczy się przez nabycie towaru lub usługi, co uprawnia do udziału w losowaniu), loteriach audioteksowych (uczestniczy się przez odpłatne połączenie telefoniczne) i loteriach fantowych; prowadzący grę musi mieć uprawnienia jak w punkcie pierwszym, a zwolnienie obejmuje jednorazowe wygrane nieprzekraczające 2280 zł; powyżej opodatkowana jest całość wygranej, a nie tylko nadwyżka (spór na tym tle rozstrzygnął np. NSA w wyroku z 25 września 2003 r. sygn. akt I SA/Łd 548/02);
● art. 21 ust. 1 pkt 68: wygrane w konkursach i grach organizowanych i emitowanych (ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu oraz nagrody związane ze sprzedażą premiową; zwolnienie dotyczy wygranych o jednorazowej wartości nieprzekraczającej 760 zł oraz nie obowiązuje przedsiębiorców, dla których nagroda za sprzedaż premiową stanowi przychód z działalności gospodarczej;
● art. 21 ust. 1 pkt 115: wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie oświaty (interdyscyplinarnych, tematycznych, przedmiotowych lub dodatkowych); zwolnienie jest całkowite.

Kluczowe pojęcia

Praktyka stosowania wyliczonych przepisów pokazuje, że najwięcej sporów i wątpliwości koncentruje się wokół samych pojęć konkursu i nagrody. Nie są one bowiem zdefiniowane w ustawie. W takiej sytuacji właściwe jest korzystanie z definicji słownikowych i znaczenia potocznego. Idąc tym tropem, nagrodą jest zapłata za zasługi, zwykle w postaci sumy pieniężnej lub wartościowego przedmiotu, za dobre wyniki, osiągnięcia lub wygraną w konkursie. W analizowanym zagadnieniu istotny jest ten ostatni fragment. Istnieją przecież także inne rodzaje nagród, niezwiązane z konkursem. W szczególności nie chodzi w tych przepisach o wszelkiego rodzaju nagrody wypłacane przez pracodawcę pracownikowi z racji istniejącego stosunku pracy (np. jubileuszowa czy za wyniki). W interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 14 grudnia 2012 r., znak: IPPB2/415-857/12-2/JG, stwierdzono, że jeśli konkurs na najlepszy pomysł/koncepcję usprawnienia pracy adresowany jest tylko do pracowników, to wszelkie świadczenia, jakie otrzymają jego zwycięzcy od pracodawcy, należy kwalifikować do źródła przychodu „stosunek pracy”, a nie „pozostałe źródła”, i tak też opodatkowywać. Nie jest istotne, że treść konkursu nie wykazuje związku z zakresem obowiązków pracownika.
Z kolei WSA w Gliwicach w wyroku z 27 listopada 2012 r. zajmował się elementami konkursu. Skonstatował, że powinna wystąpić kolejność: ogłoszenie, regulamin, podjęcie działań przez uczestników, element współzawodnictwa, ogłoszenie wyników. Z tego też powodu sąd nie uznał za konkurs przedsięwzięcia polegającego na wyłonieniu przez władze miasta podmiotu zasłużonego w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury oraz za twórcze osiągnięcia w danym roku. Konsekwencją takiej oceny prawnej było zaliczenie nagrody do przychodu ze źródła „działalność wykonywana osobiście” i opodatkowanie według skali podatkowej.
Cennych wskazówek dostarcza orzeczenie WSA w Warszawie z 15 stycznia 2010 r. (sygn. akt III SA/Wa 1189/09). Po pierwsze nawiązuje do pojęcia środków masowego przekazu. Wprawdzie art. 21 ust. 1 pkt 68 ustawy o podatku dochodowym wymienia expressis verbis tylko prasę, radio i telewizję, jednak obecnie nie budzi wątpliwości, że zaliczyć należy tu również internet. Organy podatkowe nie sprzeciwiają się takiemu pojmowaniu środków masowego przekazu. Drugi wniosek płynący z tego wyroku jest taki, że dla zastosowania zwolnienia zapisanego w tym przepisie niezbędne jest łączne spełnienie obu warunków: konkurs musi być emitowany (ogłaszany), ale też organizowany przez środki masowego przekazu, a nie tylko emitowany. Spotkać można w tej ostatniej kwestii odmienne poglądy przedstawicieli doktryny.
Warto dodać, że może wystąpić przypadek, kiedy to podatnik (a nie płatnik) będzie miał obowiązek samodzielnie rozliczyć się z wygranej. Będzie to miało miejsce wówczas, gdy konkurs/gra odbędzie się za granicą i jej organizatorem będzie podmiot zagraniczny. W takim przypadku dochód z wygranej należy wykazać w zeznaniu rocznym i połączyć z innymi (o ile nie korzysta z któregoś z wymienionych wcześniej zwolnień, np. gra w kasynie, na automacie czy w bingo w kraju UE lub EOG). Polski rezydent podatkowy opodatkowuje dochód z uwzględnieniem umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z danym państwem.

Od wygranej rzeczowej trzeba najczęściej zapłacić 10 proc. jej wartości

Leszek Boroch, z-ca naczelnika Urzędu Skarbowego w Złotoryi